Sáng 13/12, tại phiên họp thứ 18 của Uỷ ban Thường vụ Quốc hội, trình bày báo cáo thẩm tra về Pháp lệnh sửa đổi, bổ sung một số điều của Pháp lệnh về trình tự, thủ tục xem xét, quyết định áp dụng biện pháp xử lý hành chính tại Tòa án nhân dân, Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp của Quốc hội Lê Thị Nga cho biết: Sau 8 năm thi hành Pháp lệnh số 09/2014/UBTVQH13 ngày 20/01/2014 về “Trình tự, thủ tục xem xét, quyết định áp dụng các biện pháp xử lý hành chính tại Tòa án nhân dân”, nhiều quy định pháp luật liên quan đến Pháp lệnh 09 đã được sửa đổi, bổ sung, nhất là Luật Xử lý vi phạm hành chính năm 2012 được sửa đổi, bổ sung năm 2020.

Bên cạnh đó, Quốc hội đã ban hành một số luật liên quan đến Pháp lệnh này như: Luật Trẻ em năm 2016; Luật Trợ giúp pháp lý năm 2017; Luật Phòng, chống ma túy năm 2021; Luật Cư trú năm 2020; Luật Căn cước công dân… Do đó, nhiều quy định của Pháp lệnh 09 không còn phù hợp, cần được sửa đổi để đáp ứng yêu cầu của thực tiễn và bảo đảm tính đồng bộ, thống nhất của hệ thống pháp luật. Ủy ban Tư pháp của Quốc hội nhất trí với sự cần thiết sửa đổi toàn diện Pháp lệnh 09.

Về phạm vi sửa đổi, bổ sung dự thảo Pháp lệnh, đa số ý kiến đề nghị sửa đổi toàn diện Pháp lệnh 09 để khắc phục những bất cập trong thực tiễn thi hành Pháp lệnh và bảo đảm sự đồng bộ, thống nhất, tạo điều kiện thuận lợi triển khai thi hành với những lý do nêu tại Tờ trình của Tòa án nhân dân tối cao. Tòa án nhân dân tối cao nhất trí với đa số ý kiến và đã thể hiện tại dự thảo Pháp lệnh.

Về chỉ định Luật sư tham gia bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp cho người chưa thành niên, khoản 4 Điều 2 dự thảo Pháp lệnh quy định: “…Trường hợp người bị đề nghị là người chưa thành niên không có người bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp thì Tòa án yêu cầu Đoàn luật sư phân công tổ chức hành nghề luật sư cử luật sư;…”. Đa số ý kiến đề nghị tiếp tục kế thừa Pháp lệnh 09, quy định người chưa thành niên bị đề nghị áp dụng biện pháp xử lý hành chính đưa vào trường giáo dưỡng mà không có người bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp thì Tòa án phải chỉ định người bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp cho họ. Tòa án nhân dân tối cao nhất trí với đa số ý kiến và đã được thể hiện trong dự thảo Pháp lệnh.

Về vấn đề này, Ủy ban Tư pháp cơ bản tán thành với Tòa án nhân dân tối cao và cho rằng, người chưa thành niên thuộc đối tượng yếu thế cần được pháp luật quan tâm, ưu tiên bảo vệ tại Tòa án. Việc chỉ định luật sư trong trường hợp người chưa thành niên không có người bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp đã được Pháp lệnh 09 quy định và thi hành ổn định 8 năm qua không có vướng mắc. Nếu không quy định việc chỉ định luật sư thì quyền và lợi ích hợp pháp của người chưa thành niên từ đủ 16 tuổi đến dưới 18 tuổi có thể không được bảo vệ đầy đủ. Do đó, cần tiếp tục kế thừa quy định tại Pháp lệnh 09 về chỉ định Luật sư trong trường hợp người chưa thành niên không có người bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp.

Về phiên họp xem xét, quyết định áp dụng biện pháp xử lý hành chính (Điều 21); Phiên họp xem xét, giải quyết khiếu nại, kiến nghị, kháng nghị đối với quyết định của Tòa án (Điều 35), Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp cho biết, tại các phiên họp xem xét, quyết định áp dụng biện pháp xử lý hành chính; phiên họp xem xét, giải quyết khiếu nại, kiến nghị, kháng nghị đối với quyết định của Tòa án, Pháp lệnh 09 đều không quy định việc Thẩm phán hỏi đại diện cơ quan đề nghị, người bị đề nghị; đại diện cơ quan kiến nghị, kháng nghị người khiếu nại và các chủ thể khác tham gia phiên họp.

Tuy nhiên, qua khảo sát thực tế, tại các phiên họp này, Thẩm phán đều tiến hành việc hỏi đại diện cơ quan đề nghị, người bị đề nghị; người khiếu nại, cơ quan kiến nghị, kháng nghị và các chủ thể khác tham gia phiên họp để làm rõ hơn các nội dung liên quan, bảo đảm quyết định có căn cứ và phù hợp, chính xác.

Do đó, Ủy ban Tư pháp đề nghị bổ sung quy định về việc hỏi tại các phiên họp tại Điều 21 và Điều 35 của dự thảo Pháp lệnh. Về quy định có tính chất thân thiện khi xử lý vụ việc đối với người chưa thành niên, Ủy ban Tư pháp cho rằng, đối tượng bị xem xét, quyết định áp dụng biện pháp đưa vào trường giáo dưỡng là người chưa thành niên, cần được bảo đảm lợi ích tốt nhất cho họ.

Ủy ban Tư pháp tán thành với dự thảo Pháp lệnh bổ sung một số quy định có tính chất thân thiện như: Nguyên tắc giải quyết vụ việc đối với người chưa thành niên phải bảo đảm nhanh chóng, kịp thời, bảo đảm thủ tục thân thiện, phù hợp với tâm lý, giới, lứa tuổi, mức độ trưởng thành của người bị đề nghị áp dụng biện pháp xử lý hành chính; Thẩm phán được phân công giải quyết vụ việc phải bảo đảm yêu cầu như: phải là người đã được đào tạo hoặc có kinh nghiệm giải quyết các vụ việc liên quan đến người chưa thành niên hoặc có hiểu biết cần thiết về tâm lý học, khoa học giáo dục đối với người chưa thành niên.