Những may mắn trong đời

Trong tiếng ve kêu râm ran trên nhiều tuyến phố, tôi đến thăm tư gia của nhà báo – NSNA Phạm Tiến Dũng trong một con ngõ nhỏ tại phố Âu Cơ (Hà Nội). Trong phòng khách của ông treo trang trọng bức ảnh ông đang giới thiệu với Đại tướng Võ Nguyên Giáp những hình ảnh về chiến thắng Điện Biên Phủ đăng trên số Báo ảnh Việt Nam (BAVN) đầu tiên ra mắt bạn đọc vào 15/10/1954.

Đây là bức ảnh được chụp nhân dịp Ban biên tập BAVN đến xin ý kiến chỉ đạo của Đại tướng về số BAVN đặc biệt kỷ niệm 55 năm Chiến thắng lịch sử Điện Biên Phủ (7/5/1954 – 7/5/2009) và đây là kỷ niệm rất quý đối với ông.

BAVN cũng là tờ báo ông gắn bó suốt 30 năm, từ khi tốt nghiệp đại học ở Liên Xô về nước năm 1978, trưởng thành từ phóng viên đến Phó Tổng biên tập phụ trách báo, cho đến khi được điều động sang làm Trưởng ban Biên tập ảnh TTXVN năm 2009. Sau khi nghỉ hưu ở TTXVN ông tiếp tục được mời làm Tổng biên tập Tạp chí Nhiếp ảnh của Hội Nghệ sĩ nhiếp ảnh Việt Nam. Có thể nói cả cuộc đời ông gắn bó với nhiếp ảnh, đặc biệt là ảnh báo chí.

Trong cuộc đời nhiếp ảnh của mình, ông cho rằng may mắn nhất là được ghi lại những hình ảnh đầu tiên của hai nhà du hành vũ trụ Phạm Tuân và Vichtor Gorbatko bay vào vũ trụ cách đây đúng 40 năm về trước. Ông kể, đầu năm 1980 ông được TTXVN cử sang Matxcova làm nhiệm vụ hợp tác với NXB Progress của Nga để xuất bản Báo ảnh Việt Nam tiếng Nga.

Cũng thời gian này, trong khuôn khổ Chương trình Intercosmos, năm 1980 đến lượt phi công vũ trụ Việt Nam bay lên vũ trụ cùng với phi công vũ trụ Liên Xô. Là phóng viên ảnh của TTXVN thường trú tại Matxcova, nên nhà báo Phạm Tiến Dũng được giao nhiệm vụ vào Trung tâm Đào tạo phi công vũ trụ mang tên Gagarin ở thành phố Ngôi Sao để ghi lại toàn bộ quá trình tập luyện chuẩn bị cho chuyến bay vào vũ trụ của  phi công Việt Nam. Đó là những bức ảnh chân thực, sinh động ghi lại quá trình tập luyện đầy gian khổ của các nhà du hành vũ trụ cũng như các hoạt động thể thao, vui chơi giải trí của gia đình của họ.

Đồng thời, trong năm 1980 nhà báo Phạm Tiến Dũng còn ghi vào ống kính hai sự kiện khác cũng rất quan trọng của quốc gia trên đất nước Liên Xô. Đó là hình ảnh nghệ sĩ Đặng Thái Sơn đang tập đàn ở Nhạc viện Traicopxki khi vừa giành giải Nhất trong cuộc thi piano quốc tế Frederic Chopin lần thứ X ở Thủ đô Warszawa của Ba Lan và hình ảnh đoàn thể thao Việt Nam lần đầu tiên tham dự Olympic thế giới tổ chức ở Matxcova.

Ngồi ở sân vận động ông còn được chứng kiến hình ảnh hai nhà du hành vũ trụ Phạm Tuân và Gorbatco gửi lời chào từ không gian đến các vận động viên và khán giả dự Lễ khai mạc Olympic Matxcova. Được chứng kiến và ghi lại những sự kiện lớn của đất nước, ông cho rằng đó là niềm may mắn lớn lao mà nghề báo đã dành cho mình.

Luôn tôn trọng sự thật

Là người sở hữu nhiều bức ảnh có giá trị lịch sử của đất nước, nhà báo Phạm Tiến Dũng cho rằng, khoảnh khắc là đặc tính riêng chỉ có trong nghệ thuật nhiếp ảnh. Bởi đối tượng của nhiếp ảnh chính là hiện thực cuộc sống. Người cầm máy bằng tất cả kiến thức, tài năng, sự nhanh nhạy của mình, phát hiện nhanh trong dòng chảy cuộc sống những lát cắt điển hình, những khoảnh khắc đắt giá của cuộc sống, của thiên nhiên để kịp thời bấm máy, biến khoảnh khắc đó thành lịch sử, lưu giữ cho muôn đời sau.

Nhà thơ Tố Hữu gọi nhiếp ảnh là “nghệ thuật của con mắt tinh đời” quả rất đúng. Để có những khoảnh khắc đắt giá, người phóng viên phải cảm nhận từng giây, từng phút bằng mọi giác quan, phải dự đoán được các tình huống sẽ xảy ra và phát hiện nhanh nhất chủ thể mình định chụp và dùng mọi khả năng của mình để bấm máy, tóm lấy khoảnh khắc quý báu nhất, điển hình nhất của sự kiện, của tâm lý nhân vật, vẻ đẹp của thiên nhiên…để truyền tới độc giả.

Ông cho biết, nhiếp ảnh gia người Mỹ Steve Nordup đã nói: “Bạn chụp một bức ảnh báo chí cũng tương tự như cầm gương ra cho mọi người soi. Cái gương đó không được phép biến dạng, mà phải trong sáng, đúng thực tế. Phải bằng mọi giá giữ lấy lòng tin của độc giả”. Bởi vậy, trong ảnh báo chí, điều này hết sức quan trọng bởi tính chân thật hay còn gọi tính hiện thực, hoặc tính tài liệu, là một trong những đặc tính quan trọng bậc nhất của nhiếp ảnh.

Sự thật trong ảnh báo chí là sự thật tuyệt đối, là nguyên hình nguyên trạng, không bị một nguyên nhân chủ quan nào chi phối. Để đảm bảo giá trị tư liệu của ảnh báo chí, đòi hỏi phóng viên ảnh phải luôn tôn trọng sự thật. Tuyệt đối không được dùng kỹ thuật để thêm hoặc bớt làm méo mó sự kiện đang diễn ra. Đặc biệt, không được dàn dựng, sắp xếp, bố trí đối tượng làm thay đổi sự thực vốn có của nó. Nhiệm vụ của phóng viên ảnh là phải ghi lại cho được những giây phút có sức biểu hiện cao nhất, có sức hấp dẫn nhất, chân thật nhất của dòng thác sự kiện.

Ảnh báo chí phải học cả đời

Theo ông, ảnh báo chí là một lĩnh vực vô cùng khó. Người phóng viên ảnh phản ánh sự kiện, quan điểm chính trị của mình bằng ngôn ngữ nhiếp ảnh. Phóng viên ảnh trước hết là nhà báo, máy ảnh chỉ là công cụ tác nghiệp để thể hiện quan điểm của mình trước các vấn đề cần phản ánh. Do vậy, việc trau dồi nghiệp vụ báo chí, lập trường chính trị, nhãn quan của nhà báo là hết sức cần thiết.

Với cái nghề mà luôn được coi là một trong những nghề nguy hiểm nhất trên thế giới thì ngoài tài năng và khả năng, người phóng viên ảnh cần phải có lòng dũng cảm, sự đam mê, sự cảm thông và kiên nhẫn. Do ảnh là nghệ thuật tạo hình nên ngoài kiến thức của nhà báo, phóng viên còn phải có năng khiếu của một nghệ sĩ, hiểu biết sâu về ngôn ngữ tạo hình trong nhiếp ảnh để sử dụng vào hoạt động báo chí. Có như vậy tác phẩm mới có chiều sâu của nội dung và sức mạnh, sự biểu cảm của bố cục, đường nét, ánh sáng… và có vậy mới có thể tác động mạnh đến người xem. 

Không chỉ vậy,  nhà báo Phạm Tiến  Dũng cũng cho rằng, học làm báo nói chung và ảnh báo chí nói riêng là phải học cả đời. Học trong trong trường, qua sách báo, qua đồng nghiệp, học trong thực tiễn và học ngay từ chính những thành công và thất bại của bản thân. Để thành công trong lĩnh vực ảnh báo chí, ngoài kiến thức cần phải có tình yêu, lòng đam mê và sự lao động nghiêm túc. Chỉ có phản ánh hiện thực một cách khách quan, trung thực thì những tác phẩm ảnh báo chí mới có giá trị lịch sử, mới sống mãi với thời gian và các phóng viên ảnh mới được coi là những người “chép sử đất nước bằng ống kính”. 

Đăng Khoa