Nhiều thay đổi tích cực

Trong vài năm qua, đặc biệt sau đại dịch COVID-19, các cơ sở y tế gặp khó khăn trong việc mua sắm thuốc, vật tư y tế, trang thiết bị. Ngoài nguyên nhân chủ quan do khan hiếm một số mặt hàng vì đứt gãy chuỗi cung ứng toàn cầu thì còn có nguyên nhân trong việc cơ chế đấu thầu nhiều trói buộc, khiến các cơ sở y tế có tiền nhưng vẫn không mua được thuốc, vật tư y tế tiêu hao để đảm bảo công tác điều trị cho bệnh nhân.

Chính vì khó khăn trong đấu thầu mua sắm nên dẫn tới nhiều bệnh viện thiếu thuốc, bệnh nhân phải tự đi mua thuốc để điều trị. Trước những vướng mắc gặp phải trong đấu thầu, Chính phủ cũng đã nhiều lần chỉ đạo, điều chỉnh và tạo điều kiện để các cơ sở y tế thực hiện mua sắm phục vụ công tác khám bệnh chữa bệnh một cách tốt nhất. Tuy nhiên, những thay đổi đó chỉ phục vụ được tức thời, trước mắt trong khi công tác mua sắm đấu thầu trong y tế đòi hỏi thường xuyên, liên tục.

Để giải quyết vấn đề căn cơ đó, Chính phủ vừa qua đã ban hành Nghị định 24/2024/NĐ-CP quy định chi tiết một số điều và biện pháp thi hành Luật Đấu thầu về lựa chọn nhà thầu. Theo đó, Nghị định này đã có nhiều quy định mới như cho phép mua thuốc, hóa chất, vật tư xét nghiệm, thiết bị y tế, trong trường hợp cấp bách cần triển khai ngay để phục vụ công tác phòng, chống dịch, và được áp dụng chỉ định thầu theo quy định của Luật Đấu thầu.

Nghị định 24/2024/NĐ-CP đã bổ sung quy định cho phép lựa chọn nhiều hơn một nhà thầu trúng thầu để nếu nhà thầu xếp hạng thứ nhất không còn khả năng cung cấp, chủ đầu tư được ký ngay hợp đồng với nhà thầu xếp hạng tiếp theo. Chủ đầu tư được mời thầu theo cách cho phép các nhà thầu được chào số lượng theo khả năng cung cấp của mình mà không nhất thiết phải chào theo đúng số lượng thuốc nêu trong hồ sơ mời thầu. Ngoài ra còn rất nhiều thay đổi khác.

Trao đổi với phóng viên Báo Nhà báo & Công luận về những đổi mới lần này, ông Lê Lâm - Phó Giám đốc Bệnh viện Huyết học và Truyền máu Trung ương chia sẻ, Nghị định này ra đời, kịp thời đáp ứng được việc đang mong chờ của các cơ sở y tế về việc mua sắm thuốc, hóa chất, sinh phẩm, trang thiết bị y tế.

Một trong những tháo gỡ ông Lâm đánh giá cao chính là việc Nghị định 24 đã cho xây dựng giá kế hoạch được rộng mở hơn. Theo đó, trong Nghị định quy định về nhiều tiêu chí để xây dựng giá kế hoạch, trong đó có tiêu chí rất thuận lợi là được tra cứu giá trúng thầu trên hệ thống quốc gia với mặt hàng tương đương trong 12 tháng.

“Hiện nay, thông dụng nhất mà các cơ sở y tế đang làm, họ lấy báo giá trên hệ thống thông tin quốc gia hoặc trên báo đấu thầu, mạng đấu thầu để làm báo giá và yêu cầu kỹ thuật hàng hóa đang định mua sắm” – ông Lê Lâm chia sẻ.

Ngoài ra theo Phó Giám đốc Bệnh viện Huyết học và Truyền máu Trung ương, trước đây, yêu cầu phải 3 báo giá nhưng chỉ cần một báo giá cũng được để xây dựng giá kế hoạch đấu thầu. Một đặc điểm nữa, trước đây phải lấy 3 báo giá và khi chọn phải lấy giá thấp nhất đã gây khó khăn trong việc đấu thầu hay bị thối thầu (không mua được). Bây giờ được phép mua giá cao nhất trong các báo giá gửi đến nếu báo giá đáp ứng được yêu cầu kỹ thuật.

“Thông thường như tại Bệnh viện Huyết học và Truyền máu Trung ương việc chọn phương án lấy trung bình các báo giá để đảm bảo đấu thầu không bị thối. Vì mỗi một lần thối thầu thời gian chậm trễ kéo dài vài tháng sẽ ảnh hưởng đến hoạt động của đơn vị” – ông Lê Lâm chia sẻ.

Thực tiễn sẽ là thước đo

Cũng theo ông Lê Lâm, một điểm được mở rộng thêm, trong kế hoạch đấu thầu và hồ sơ mời thầu cho phép được mua sắm thêm 30% của gói thầu để lỡ trường hợp đấu thầu gặp trục trặc thì dự phòng mua theo nội dung được đề xuất. Ví dụ, đấu thầu 12 tháng nhưng được mua thêm 30% lượng hàng hóa. Điều đó sẽ giúp cho bệnh viện chủ động trong hoạt động.

“Cái quan trọng hiện nay là xây dựng được thầu cho chuẩn chỉ, đừng đưa ra các yêu cầu vượt quá gây lãng phí. Trong hồ sơ mời thầu, đừng khu trú mang tính chất không đúng dẫn đến làm khó cho nhà thầu” – ông Lê Lâm chia sẻ.

Liên quan đến thay đổi trong Nghị định 24, trao đổi với phóng viên Báo Nhà báo & Công luận, ông Nguyễn Đức Thuận - Giám đốc Sở Y tế tỉnh Lâm Đồng cho biết, hiện nay đơn vị đang chờ Thông tư của Bộ Y tế hướng dẫn về vấn đề này. Ông Nguyễn Đức Thuận mong Bộ Y tế sớm ban hành vì các cơ sở đang chờ để thực hiện. “Đề nghị sớm ban hành Thông tư vì khi có Thông tư thì cơ sở mới triển khai và chắc chắn sẽ còn những khó khăn, vướng mắc, bất cập trong việc đấu thầu, mua sắm” – ông Nguyễn Đức Thuận chia sẻ.

Ông Thuận cũng đánh giá, Nghị định 24 của Chính phủ mới ban hành đã tháo gỡ cơ bản những trở ngại trong đấu thầu mua sắm trong lĩnh vực y tế. “Đây là điều rất tốt, nhưng từ cơ sở nhận thấy còn một số khó khăn vướng mắc.  Vì thế, cần sớm có Thông tư hướng dẫn, trong quá trình triển khai thực hiện nếu có vướng mắc sẽ có ý kiến để kịp thời rà soát, sửa chữa để phù hợp với yêu cầu thực tiễn” – ông Nguyễn Đức Thuận chia sẻ.

Không chỉ ông Nguyễn Đức Thuận, ông Lê Lâm mà nhiều chuyên gia khác khi được hỏi đều đánh giá tích cực những thay đổi của Nghị định 24. Tuy nhiên, câu chuyện mua sắm trong y tế vẫn tồn tại nhiều vấn đề rất phức tạp. Bác sĩ cần có máy móc kỹ thuật cao, thuốc tốt để thực hành nghề nghiệp, người bệnh  cần được hưởng dịch vụ tốt nhất. Tuy nhiên, việc đấu thầu mua sắm có đáp ứng được những yêu cầu trên ở mức độ nào thì chỉ có thực tiễn mới đánh giá đúng. Chưa kể, nhiều chuyên gia khi trao đổi đã chỉ ra một số vấn đề bất cập về đấu thầu mua sắm cần được hướng dẫn chi tiết thêm, rõ ràng hơn trong Thông tư tới đây của Bộ Y tế.

Trinh Phúc