Những con số biết nói

Thống kê của Trung tâm Điều độ Hệ thống điện quốc gia (A0) trong 2 tháng cuối năm 2020 và từ đầu năm 2021 đến nay cho thấy, vào các ngày làm việc trong tuần, tiêu thụ điện ở cao điểm sáng (9 - 11 giờ) lẫn ở thời gian năng lượng mặt trời có bức xạ tốt nhất (10 - 13 giờ hằng ngày) là không cao, chỉ quanh mức 30.000 MW.

Như vậy, nếu so nhu cầu 30.000 MW với tổng công suất đặt của hệ thống đã lên tới khoảng 66.000 MW sẽ thấy rõ một lượng lớn các nhà máy điện, kể cả điện mặt trời lẫn nhiều nguồn điện khác, phải chịu cảnh cắt giảm phát điện.

Ngoài nhu cầu tiêu thụ thấp, việc lưới truyền tải được đầu tư chậm hơn cũng sẽ tạo khó khăn cho các nguồn điện mới. Thống kê cho thấy, nhìn chung, các dự án lưới truyền tải đều chậm tiến độ 1-2 năm, thậm chí có công trình chậm 4-5 năm, gây khó khăn cho vận hành hệ thống.

Theo các số liệu liên quan, dự thảo Quy hoạch Điện VIII đặt mục tiêu, tới năm 2030, tỷ lệ dự phòng thô sẽ giảm xuống còn 16%, sau đó xuống 6,9% vào năm 2040 và tới năm 2045 là 4,6%.

Một điểm đáng nói là nhiều tỉnh thành đua nhau đầu tư vào năng lượng tái tạo nhưng lại không tính đến phương án tiêu thụ. Đơn cử, tại Bình Phước, công suất tiêu thụ điện là 419 MW, nhưng có tới 519 MW điện mặt trời áp mái nhà được đầu tư. Tại Ninh Thuận, các con số tương ứng là 111 MW và 360 MW, chưa kể hơn 2.000 MW điện mặt trời quy mô lớn. Tại Đắk Lắk, các con số này là 398 MW và 653 MW. Tại Gia Lai là 296 MW và 608 MW...

Cần đảm bảo nguồn vốn

Với phương án được lựa chọn về nâng công suất hiện tại từ 69.258 MW năm 2020 lên 102.193 MW vào năm 2025, 137.662 MW vào năm 2030 và đạt 276.601 MW năm 2045, nhu cầu về vốn đầu tư cho ngành điện được tính toán vào khoảng 12,8 tỷ USD/năm trong giai đoạn 2021-2045, tức là khoảng 320 tỷ USD cho cả giai đoạn.

Quy mô vốn tính toán đưa ra trong Dự thảo Quy hoạch cũng được lý giải là do suất đầu tư của điện khí cao, đồng thời khối lượng đầu tư cho phát triển năng lượng tái tạo (gió và mặt trời) khá lớn. Dẫu vậy, các giải pháp huy động lượng vốn đầu tư này lại khá mơ hồ.

Trước đó, số liệu về tổng nhu cầu vốn đầu tư cho ngành điện đã thực hiện giai đoạn 2011-2018 được thống kê là khoảng 818.000 tỷ đồng, bình quân 102.000 tỷ đồng/năm.

Hiện giá điện bán lẻ bình quân tương đương 8,14 UScent/kWh, được áp dụng từ tháng 3/2019. Theo tính toán của Dự thảo, chi phí biên bình quân đến lưới phân phối là 11,4 UScent/kWh trong giai đoạn 2021-2030 và 12,3 UScent/kWh trong giai đoạn 2021-2045.

Ngoài ra, giá truyền tải cũng được đề xuất tăng từ 84,9 đồng/kWh năm 2020 lên 137,3 đồng/kWh năm 2025 và khoảng 130 đồng/kWh trong giai đoạn 2026-2030.

Vấn đề nguồn vốn là phức tạp nên với từng dự án thì chủ đầu tư phải lập nghiên cứu báo cáo phân tích khả thi, tính toán cụ thể, nhưng quy hoạch chỉ đưa ra tổng vốn huy động và giải pháp chính. Trong đó, với huy động vốn đề xuất giải pháp là tăng khả năng tài chính nội bộ của doanh nghiệp, tăng uy tín năng lực tài chính để vay vốn thuận lợi với chi phí thấp hơn.

Chia sẻ về vấn đề này, ông Hoàng Tiến Dũng - Cục trưởng Cục Điện lực và Năng lượng tái tạo cho biết: “Với nguồn vốn hàng năm huy động cao như vậy, cần có cơ chế mạnh mẽ hơn để khuyến khích mọi thành phần kinh tế trong và ngoài nước, tư nhân đầu tư vào cơ sở hạ tầng ngành điện thông qua cơ chế đấu thầu hoặc xã hội hóa đường dây truyền tải,… để huy động nguồn lực”.

Như vậy, xét một cách tổng thể, khi có cơ chế hợp lý, hài hòa lợi ích các bên sẽ có nguồn lực mạnh mẽ trong đầu tư quy hoạch điện VIII.

Liên quan đến vấn đề điều chỉnh giá điện theo cơ cấu nguồn điện mới trong Tổng sơ đồ VIII và vấn đề xem xét cải tiến cơ cấu biểu giá bán lẻ điện tại Quyết định 28, ông Nguyễn Anh Tuấn - Cục trưởng Cục Điều tiết điện lực cho hay, hiện nay cơ chế điều chỉnh mức giá bán lẻ điện bình quân đang được thực hiện theo Quyết định 24 ngày 30/6/2017 của Thủ tướng Chính phủ.

Theo đó, giá bán lẻ điện sẽ được xây dựng phản ánh các yếu tố đầu vào, các chi phí cho toàn bộ chuỗi dây chuyền sản xuất cung ứng điện từ khâu truyền tải, phân phối, từ bán lẻ điện đến các khách hàng sử dụng điện, hiện nay Bộ Công Thương cũng đang tiếp tục chỉ đạo và điều hành giá điện theo đúng quy định tại Quyết định 24 của Thủ tướng Chính phủ.

Về sơ đồ điện VIII, ông Nguyễn Anh Tuấn nhấn mạnh, Bộ Công Thương xem xét và sẽ sớm trình Chính phủ thông qua trong thời gian tới. Cụ thể, trong tổng sơ đồ điện VIII sẽ có quy hoạch về phát triển các nguồn điện trong giai đoạn tới cũng như dự kiến khối lượng, định hướng phát triển của lưới điện truyền tải, lưới điện phân phối. Song song với đề án này, Bộ Công Thương cũng đã có đưa ra chi phí cận biên trong khâu nguồn, chi phí cận biên lưới điện truyền tải, lưới điện phân phối.

Bên cạnh đó với việc xây dựng tổng sơ đồ này, Bộ Công Thương cũng đã chỉ đạo các đơn vị triển khai xây dựng các khung giá bán lẻ điện bình quân giai đoạn 2021 – 2026. Về nguyên tắc, khung giá bán lẻ điện này sẽ bám sát vào các khối lượng đầu tư trong khâu phát điện, khâu truyền tải cũng như phân phối.

Dương Lâm