Một số quy định chưa rõ ràng liên quan đến hoạt động cổ phần hoá doanh nghiệp đã khiến nhiều nhà đầu tư ngoại ngán ngẩm. Vấn đề thu hút vốn đầu tư nước ngoài (FDI) bị suy giảm khá mạnh 30,8% và đạt 7,15 tỷ USD bao gồm đăng ký mới cùng bổ sung thêm. Thành phố Hồ Chí Minh và Hà Nội tiếp tục là hai thành phố dẫn đầu thu hút vốn FDI với lần lượt 11,6 tỷ USD và 11,3 tỷ USD. Hàn Quốc trở thành nước rót vốn vào Việt Nam nhiều nhất 5 tháng đầu năm với hơn 1 tỷ USD vốn đăng ký mới. 

Cụ thể, tính đến tháng 5/2018, dòng vốn FDI “chảy” vào Việt Nam đạt con số khoảng 10 tỷ USD, tương đương 81,6% so với cùng kỳ năm 2017. Trong đó, cả vốn đăng ký và vốn mở rộng đầu tư đều ghi nhận lần lượt chỉ đạt 83,2% và 52,6%. Hàng loạt khối ngoại đã rút khỏi DNNN như quỹ đầu tư Quốc gia Singapore (GIC) đã quyết định rút vốn hoàn toàn đầu tư tại Công ty CP Ánh Dương Việt Nam (Vinasun). Lý do được đưa ra khiến GIC quyết định rút vốn hoàn toàn là do lợi nhuận của Vinasun đã giảm sâu và lợi nhuận sau thuế chỉ bằng 21% lợi nhuận so với cùng kỳ năm ngoái. 

 Những chương trình đối thoại mang tính xây dựng về những thay đổi chính sách sẽ là những tín hiệu tích cực và xây dựng hình ảnh Việt Nam tốt hơn dưới góc nhìn của nhà đầu tư. Ảnh minh hoạ - nguồn internet

Ngày 23/5/2018, các quỹ do Dragon Capital quản lý, bán thông qua giao dịch thỏa thuận 5,5 triệu cổ phiếu Vinamilk trị giá 902 tỉ đồng cho Jardine Matheson. Cuối cùng sau nhiều năm nắm giữ và chỉ mua vào, Dragon Capital đã bước một chân ra khỏi công ty sữa lớn nhất Việt Nam, nhường chỗ cho đối tác ngoại khác. Khả năng Dragon Capital mua lại Vinamilk còn để ngỏ, phụ thuộc vào biến động thị trường chung cũng như kết quả kinh doanh của doanh nghiệp này trong năm nay.

Nhắc đến môi trường đầu tư kinh doanh tại Việt Nam nhà đầu tư nghĩ ngay đến đây là môi trường kinh doanh tin cậy, chất lượng, ổn định và bền vững. Tuy nhiên, ở đâu đó trong môi trường đầu tư vẫn còn những “góc khuất”. Điều này đã được thể hiện ở những câu chuyện đầu tư nêu trên từ các quỹ ngoại. Đã có rất nhiều sự ngỡ ngàng của nhà đầu tư khi chuẩn bị hoặc bắt tay tham gia cổ phần hoá một doanh nghiệp nhà nước vì cách thức cổ phần hoá “không giống ai”. 

Nghị định số 32/2018/NĐ-CP ngày 8/3/2018 của Chính phủ đưa ra rất nhiều yêu cầu mới về định giá thương hiệu, quyền sử dụng đất giao, đất thuê, quyền sở hữu trí tuệ, giá trị văn hóa, lịch sử… khi xác định giá khởi điểm bán cổ phần thoái vốn nhà nước. Tuy nhiên, cho đến nay không có các văn bản hướng dẫn nghị định nên các bên bán vốn đang vướng như “gà mắc tóc”. Rất nhiều nhà đầu tư ngoại đã lắc đầu và cho rằng, trói trách nhiệm ở mức cao như vậy, khó có ai đủ dũng cảm để định giá những yếu tố khó đo đếm này vào giá trị doanh nghiệp nhà nước. 

Điều này đồng nghĩa với việc, thoái vốn tại các doanh nghiệp nhà nước sẽ “tắc” dài dài. Tính ổn định của chính sách pháp luật vẫn là mối quan ngại lớn nhất của các nhà đầu tư nước ngoài tại Việt Nam ở thời điểm hiện nay. Cải thiện tình trạng này sẽ góp phần quan trọng để Việt Nam thành công hơn nữa trong thu hút FDI. Câu chuyện quỹ ngoại quyết định rút vốn hoàn toàn khỏi doanh nghiệp khi doanh nghiệp thua lỗ cũng là điều dễ hiểu. Tuy nhiên, với một quỹ đầu tư đã có thâm niên hoạt động tại thị trường Việt Nam và trong bối cảnh dòng vốn đầu tư FDI những tháng đầu năm 2018 đang ghi nhận sự sụt giảm so với cùng kỳ năm ngoái, thì rõ ràng đây là cần chuyện cần phải chú tâm hơn. 

Những chương trình đối thoại mang tính xây dựng về những thay đổi chính sách sẽ là những tín hiệu tích cực và xây dựng hình ảnh Việt Nam tốt hơn dưới góc nhìn của nhà đầu tư, từ khó khuyến khích dòng vốn FDI không những được giữ vững mà còn mở rộng hơn nữa. Đại diện quỹ đầu tư VinaCapital đã chia sẻ rằng, quỹ đầu tư này từng ghi nhận trường hợp, doanh nghiệp đã cổ phần hoá 1-2 năm, cơ quan kiểm toán nhà nước mới vào cuộc, kết luận và đề xuất truy thu một số khoản như cổ tức, thuế… mà theo vị này, đáng lẽ khi xây dựng phương án cổ phần hoá doanh nghiệp nhà nước, việc này đã phải được thực hiện và hoàn tất sau khi cổ phần hoá. 

Theo đó, điều này làm ảnh hưởng đến giá trị doanh nghiệp. “Điều này không chỉ gây bất ngờ mà còn lấy đi niềm tin của những nhà đầu tư nước ngoài”, vị này nhận định. Nếu tỷ trọng sở hữu của Nhà nước ở doanh nghiệp vẫn cao sẽ khiến những nỗ lực cải cách khác không có nhiều ý nghĩa, không đạt được kết quả như mong muốn. Các quy định pháp lý cần có tính nhất quán để tránh hiểu sai và tránh các thay đổi bất ngờ, bởi điều này có thể ảnh hưởng đến kế hoạch kinh doanh và niềm tin chung của doanh nghiệp. 

Thay đổi chính sách cần phải đảm bảo tính công bằng, minh bạch, ổn định, có lộ trình nhất định về thời gian thi hành để nhà đầu tư và doanh nghiệp chủ động trong điều hành chiến lược kinh doanh. Việt Nam cũng cần hình thành định hướng và chính sách mới về thu hút vốn FDI một cách ổn định, nhất quán và đồng bộ./.

Cẩm Tú