Xung quanh sai sót của SGK Tiếng Việt 1, bộ Cánh Diều đã cho thấy nhiều vấn đề bất cập liên quan đến quy trình làm sách, trong đó bước thực nghiệm là khâu quan trọng nhưng chưa cho thấy tránh nhiệm ràng buộc khi SGK bị phát hiện ra quá nhiều "sạn", nhiều bài học không phù hợp.

Nhiều ý kiến chuyên gia cho rằng để tránh thực nghiệm hình thức, qua loa thì phải ràng buộc trách nhiệm của đơn vị tổ chức thực nghiệm. Những ý kiến đánh giá, nhận xét quá trình thực nghiệm phải là những bản cam kết về chất lượng. 

Nếu chất lượng một đằng, cam kết một nẻo thì người tổ chức thực nghiệm phải bị xử lý. Thậm chí phải quy thành hành vi gian dối, lừa lọc.

Hiện nay, theo Bộ Giáo dục và Đào tạo việc thực nghiệm SGK được quy định tại Thông tư số 33.

Theo đó, tổ chức, cá nhân biên soạn SGK đăng ký và nộp bản thảo SGK đến nhà xuất bản (có chức năng xuất bản SGK).

Nhà xuất bản tổ chức biên tập, hoàn thiện bản mẫu SGK, phối hợp với tổ chức, cá nhân biên soạn SGK tổ chức thực nghiệm SGK.

Trong đó, hồ sơ thực nghiệm gồm các minh chứng về các chủ đề, bài học có trong SGK được tiến hành thực nghiệm, các đơn vị được chọn thực nghiệm, các giáo viên trực tiếp thực hiện thực nghiệm, các phiếu đánh giá, nhận xét của cán bộ quản lý, giáo viên về ưu điểm, hạn chế và tính khả thi của mỗi chủ đề, bài học khi được thực nghiệm.

Căn cứ vào kết quả thực nghiệm, các tổ chức, cá nhân biên soạn SGK phối hợp với nhà xuất bản để chỉnh sửa, hoàn thiện bản mẫu SGK trước khi lập hồ sơ đề nghị Bộ GD&ĐT thẩm định.

Đối chiếu với Thông tư 33 có thể thấy việc thực nghiệm là rất quan trọng.

Tuy nhiên, thực tế hiện nay việc thực nghiệm trên thực tế như thế nào thì khó thể kiểm chứng.

Chất lượng của việc thực nghiệm như thế nào không ai tiếp cận được. 

Đơn cử như việc thực nghiệm của sách Tiếng Việt 1 của bộ Cánh Diều, kết quả như thế nào, thực nghiệm ở đâu, những bài học, câu chữ bị phản ánh không phù hợp như vậy thì kết quả thực nghiệm trên thực tế như thế nào vẫn là câu hỏi chưa có câu trả lời.

Cũng liên quan đến vấn đề này, Thứ trưởng Bộ G&ĐT Nguyễn Hữu Độ cho biết, Bộ sẽ thực hiện 3 điều chỉnh quan trọng trong công tác thẩm định sách giáo khoa lớp 2 và 6 trong đó có khâu liên quan đến thực nghiệm sách giáo khoa.

Theo đó, Bộ GD&ĐT sẽ thực hiện kiểm soát chặt chẽ quá trình thực nghiệm sách giáo khoa, sẽ trực tiếp tham gia chỉ đạo, phối hợp các nhà xuất bản, tác giả tổ chức việc thực nghiệm (trước đây là nhà xuất bản và tác giả tự tổ chức thực nghiệm sách giáo khoa lớp 1).

Như vậy có thể thấy, chất lượng SGK Tiếng Việt 1 của Bộ Cánh Diều có trách nhiệm của khâu thực nghiệm. Nếu buông lỏng khâu thực nghiệm thì sẽ không có được những bộ sách đạt chuẩn.

Trinh Phúc