“Sông núi trên vai” – Dịch thế nào cho đúng?

Thứ tư, 20/02/2019 15:05 PM - 0 Trả lời

(CLO) Dịch cụm từ “Sông núi trên vai” từ tiếng Việt sang tiếng Anh là “Mountains and rivers on the shoulder” là hay hay dở? Đạt hay chưa đạt? Nhiều ý kiến xôn xao có ý chê cách dịch này còn “thô” khi nó xuất hiện trên chiếu thơ Nguyên tiêu vừa qua.

Ngày Thơ Việt Nam năm nay có sự tham gia của 200 đại biểu đến từ gần 50 quốc gia và vùng lãnh thổ. Do vậy, việc chuyển ngữ tiếng Việt sang tiếng Anh – một ngôn ngữ mang thông lệ quốc tế là điều cần thiết.

Nguyên nhân của các phê phán việc dịch cụm từ “sông núi trên vai” này xuất phát từ việc cỗ máy dịch của Google đã chuyển ngữ từ tiếng Việt sang tiếng Anh gần giống với phần văn bản được sử dụng trong Ngày Thơ Việt Nam 2019.

Bản dịch bằng máy dịch của Google. Ảnh: V.H

Bản dịch bằng máy dịch của Google. Ảnh: V.H

Về mặt ngữ nghĩa, theo nghĩa đen, nói “sông núi” ai cũng hiểu, cũng biết là sông, là núi. Trong trường hợp nói “sông núi trên vai” thì nghĩa là nhắc đến tính trách nhiệm hoặc sứ mệnh của một người đối với đất nước. Cách dùng từ này khá phổ biến và hoàn toàn không phức tạp về ngữ nghĩa dù trong văn nói hay văn bản viết, kể cả trong các văn bản cổ như trường hợp “gươm đàn nửa gánh, non sông một chèo” (Truyện Kiều).

Tuy vậy, chuyển ngữ là một câu chuyện khác. Các yêu cầu cơ bản của việc dịch từ ngôn ngữ này sang ngôn ngữ khác thường đặt ra ba yếu tố: Tín – Bản dịch trung thành với bản gốc; Đạt – Đảm bảo không có thiếu sót; Nhã – Cách sử dụng từ ngữ phải mềm mại theo nhiều tầng ngữ nghĩa.

Báo Công luận

"Sông núi trên vai" tại Ngày Thơ Việt Nam 2019.

Trao đổi với phóng viên báo Nhà báo & Công luận về cách dịch cụm từ “sông núi trên vai” thành “mountains and rivers on the shoulder”, ông Tạ Quang Đông – một chuyên gia ngôn ngữ Anh, cho biết: “Cách dịch như vậy không phải là toàn bích, nhưng dịch văn chương khó chuyển tải được toàn bộ cả ý nghĩa và hình ảnh tu từ. Tiếng Việt giàu tính biểu cảm, khi dịch sang tiếng Anh rơi rụng nhiều. Nếu cố giữ tính hình ảnh thì giảm bớt mất nghĩa. Nếu bám nghĩa, bỏ hình ảnh, thì khô không khốc, hoặc nhàm, sáo”. Ông Đông nói: Như vậy thì “còn gì là văn chương?

Nếu thay “mountains and rivers” thành “motherland/homeland/fatherland” thì đại biểu quốc tế sẽ hiểu ngay, nhưng mất đi vẻ đẹp tu từ, thực sự là thường và có thể nói là nhàm. Khó có cách nào tốt hơn là để nguyên “mountains and rivers”. Dịch như thế còn thêm giá trị là để cho các quan khách hiểu tư duy hình ảnh của người Việt.

Trên trang cá nhân, nhà thơ Nguyễn Quang Thiều nói: “Người nước ngoài có hiểu nghĩa câu này không? Tôi có hỏi một số nhà thơ nước ngoài, họ nói họ biết đó là một câu nói đầy tính biểu tượng, nó thuộc về cách nói của một vùng văn hóa, cho dù họ có thể không hiểu hết nghĩa. Cũng như có những câu của nước ngoài chúng ta cũng chỉ cảm nhận ở mức độ nào đó nội dung chứa đựng trong đó mà không hiểu hết được. Tôi cũng hỏi họ về phần tiếng Anh, họ nói câu đó thì cần thêm số nhiều (S) vào từ SHOULDER vì thông thường người ta nói thế và viết thế. Chỉ khi nói cụ thể tôi gánh trên vai trái hay vai phải mới dùng số ít”.

Văn chương nước nhà từng chứng kiến nhiều “thảm họa dịch thuật” nên không khó để lý giải vì sao chỉ một cụm từ dịch y như “dịch máy” đã gây quan tâm và nhiều tranh cãi. Tuy vậy, phần đông ý kiến của các nhà văn, nhà thơ và các nhà ngôn ngữ đều đồng tình với việc chuyển ngữ “sông núi trên vai” thành “mountains and rivers on the shoulder”.

Tử Hưng

Tin mới

Thép Xanh Nam Định thua đáng tiếc trước đội bóng Nhật Bản

Thép Xanh Nam Định thua đáng tiếc trước đội bóng Nhật Bản

(CLO) Dù sử dụng 8 ngoại binh vào thi đấu, nhưng câu lạc bộ Thép Xanh Nam Định vẫn thất bại đáng tiếc với tỷ số 0-3 trước Sanfrecce Hiroshima (Nhật Bản) trong trận lượt đi vòng 1/8 AFC Champions League 2 (Cúp C2 châu Á), diễn ra tối 12/2.

Thể thao
Hội Nhà báo Việt Nam tiếp xã giao đoàn Đại sứ Cuba tại Việt Nam

Hội Nhà báo Việt Nam tiếp xã giao đoàn Đại sứ Cuba tại Việt Nam

(CLO) Ngày 12/2/2025, tại trụ sở Hội Nhà báo Việt Nam, Phó Chủ tịch Thường trực Hội Nhà báo Việt Nam Nguyễn Đức Lợi đã tiếp xã giao đoàn Đại sứ Cuba do ông Rogelio Polanco Fuentes, Đại sứ đặc mệnh toàn quyền của Cuba tại Việt Nam làm trưởng đoàn.

Công tác hội
Cách chức một Phó trưởng Công an ở An Giang vì quan hệ tình cảm với phụ nữ có chồng

Cách chức một Phó trưởng Công an ở An Giang vì quan hệ tình cảm với phụ nữ có chồng

(CLO) Ngày 12/2, thông tin từ Công an tỉnh An Giang cho biết, Giám đốc Công an tỉnh An Giang đã ký Quyết định thi hành kỷ luật đối với Trung tá Trần Tấn Tài, Phó trưởng Công an TX Tân Châu, An Giang bằng hình thức cách chức

Tin tức
Xử lý kịp thời các vấn đề phát sinh khi thực hiện sắp xếp tổ chức bộ máy nhà nước

Xử lý kịp thời các vấn đề phát sinh khi thực hiện sắp xếp tổ chức bộ máy nhà nước

(CLO) Bộ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Hải Ninh cho biết, việc ban hành Nghị quyết của Quốc hội nhằm xử lý kịp thời các vấn đề phát sinh khi thực hiện sắp xếp tổ chức bộ máy nhà nước, tránh khoảng trống pháp luật, bảo đảm hoạt động bình thường, liên tục, thông suốt của bộ máy nhà nước và toàn xã hội.

Tin tức
Tạo cơ sở pháp lý cho việc đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy hiệu lực, hiệu quả

Tạo cơ sở pháp lý cho việc đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy hiệu lực, hiệu quả

(CLO) Chiều 12/2, dưới sự điều hành của Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định, Quốc hội đã nghe Tờ trình và Báo cáo thẩm tra về dự án Luật Tổ chức Chính phủ (sửa đổi).

Tin tức
Hàng loạt chiêu lừa đảo tinh vi trên mạng mùa du lịch, Cục Du lịch Quốc gia khuyến cáo phòng ngừa

Hàng loạt chiêu lừa đảo tinh vi trên mạng mùa du lịch, Cục Du lịch Quốc gia khuyến cáo phòng ngừa

(CLO) Cục Du lịch Quốc gia Việt Nam vừa có công văn về việc phòng ngừa, ngăn chặn, xử lý hoạt động lừa đảo chiếm đoạt tài sản trên không gian mạng trong lĩnh vực du lịch.

Du lịch
Ngắm đoàn diễu hành đường phố trong ngày Tết Nguyên tiêu ở TP HCM

Ngắm đoàn diễu hành đường phố trong ngày Tết Nguyên tiêu ở TP HCM

(CLO) Lễ diễu hành Tết Nguyên tiêu diễn ra vào chiều tối 12/2 (nhằm ngày 15 tháng Giêng Ất Tỵ) tại nhiều tuyến đường trên địa bàn quận 5, TP HCM thu hút sự quan tâm của đông đảo người dân.

Đời sống
Bản ghi âm rùng rợn về vụ nổ tàu ngầm Titan được tiết lộ

Bản ghi âm rùng rợn về vụ nổ tàu ngầm Titan được tiết lộ

(CLO) Gần hai năm sau thảm kịch tàu ngầm Titan, Cảnh sát biển Mỹ đã công bố một bản ghi âm dài 20 giây, được cho là ghi lại âm thanh của vụ nổ đã cướp đi sinh mạng của 5 người trên tàu.

Thế giới 24h
Đưa các doanh nghiệp công nghệ số của Việt Nam trở thành đối tác trong hệ sinh thái của Samsung

Đưa các doanh nghiệp công nghệ số của Việt Nam trở thành đối tác trong hệ sinh thái của Samsung

(CLO) Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính đề nghị Tập đoàn Samsung hỗ trợ Việt Nam nâng cao hơn nữa năng lực doanh nghiệp trong nước để có thể tham gia có hiệu quả hơn chuỗi sản xuất, chuỗi cung ứng toàn cầu của Tập đoàn; đẩy mạnh hợp tác để đưa các doanh nghiệp công nghệ số của Việt Nam trở thành đối tác trong hệ sinh thái của Samsung.

Tin tức
Thanh Hóa: Đưa vào sử dụng 2.197 căn hộ nhà ở xã hội

Thanh Hóa: Đưa vào sử dụng 2.197 căn hộ nhà ở xã hội

(CLO) Theo số liệu báo cáo của Ban Chỉ đạo về phát triển nhà ở xã hội và thực hiện các chính sách hỗ trợ về nhà ở cho các đối tượng chính sách trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa, đến nay đã hoàn thành đưa vào sử dụng khoảng 2.197 căn hộ (với 4 dự án đã hoàn thành và 4 dự án đang triển khai đã đưa vào sử dụng một phần dự án).

Đời sống
Cuộc chiến khốc liệt giành tài sản của Từ Hy Viên chính thức bắt đầu?

Cuộc chiến khốc liệt giành tài sản của Từ Hy Viên chính thức bắt đầu?

(CLO) Theo thông tin mới nhất, cả nhà em gái Từ Hy Viên sẽ nhảy vào cuộc chiến tranh quyền thừa kế dẫn đến việc phân chia tài sản được dự đoán sẽ rất phức tạp và vô cùng căng thẳng.

Giải trí
DeepSeek – Dự án AI đang làm đảo lộn hiện trạng

DeepSeek – Dự án AI đang làm đảo lộn hiện trạng

(CLO) DeepSeek công ty AI Trung Quốc đang thay đổi cuộc chơi với các mô hình mạnh mẽ, chi phí thấp, thách thức OpenAI và thúc đẩy cuộc đua AI toàn cầu lên một tầm cao mới.

Sức sống số
Xe điện du lịch ở Đà Lạt ngừng hoạt động từ ngày 15/2

Xe điện du lịch ở Đà Lạt ngừng hoạt động từ ngày 15/2

(CLO) Xe điện du lịch tại Đà Lạt sẽ phải dừng hoạt động từ ngày 15/2 tới vì không có đường quy định tốc độ dưới 30km/h.

Du lịch
Giải cứu 139 ngư dân Nga mắc kẹt trên tảng băng trôi

Giải cứu 139 ngư dân Nga mắc kẹt trên tảng băng trôi

(CLO) Giới chức Nga cho biết toàn bộ 139 ngư dân bị mắc kẹt trên một tảng băng trôi ngoài khơi đảo Sakhalin, Viễn Đông Nga, đã được giải cứu an toàn vào ngày 12/2.

Thế giới 24h
BMW hợp tác với Toyota phát triển động cơ hydro cho iX5

BMW hợp tác với Toyota phát triển động cơ hydro cho iX5

(CLO) BMW hợp tác Toyota ra mắt iX5 chạy hydro vào 2028, mở ra bước tiến lớn cho xe xanh với tầm hoạt động 504 km và công suất 396 mã lực.

Xe
Khủng hoảng vận chuyển dầu của Nga trầm trọng hơn do các lệnh trừng phạt

Khủng hoảng vận chuyển dầu của Nga trầm trọng hơn do các lệnh trừng phạt

Nga lao đao khi 265 tàu dầu bị trừng phạt, đẩy chi phí vận chuyển tăng 48% chỉ trong một tháng, khiến xuất khẩu đình trệ và doanh thu sụt giảm nghiêm trọng.

Kinh tế vĩ mô
Bình Luận

Tin khác

Độc đáo lễ hội Đền Lăng Sương tại Phú Thọ: Rước nước, tế lễ trang trọng

Độc đáo lễ hội Đền Lăng Sương tại Phú Thọ: Rước nước, tế lễ trang trọng

(CLO) Ngày 12/2, tại xã Đồng Trung (huyện Thanh Thủy, tỉnh Phú Thọ), Ban tổ chức Lễ hội truyền thống Đền Lăng Sương đã tổ chức Khai hội Đền Lăng Sương năm Ất Tỵ 2025.

Đời sống văn hóa
Hàng nghìn người về Phủ Tây Hồ cầu tài lộc trong ngày Rằm tháng Giêng

Hàng nghìn người về Phủ Tây Hồ cầu tài lộc trong ngày Rằm tháng Giêng

(CLO) Trong ngày Rằm tháng Giêng (tức 15 Âm lịch), hàng nghìn người dân và du khách thập phương kéo về Phủ Tây Hồ (quận Tây Hồ, TP Hà Nội) để cầu bình an, tài lộc và may mắn cho gia đình trong năm mới Ất Tỵ 2025.

Đời sống văn hóa
Về Phú Thọ xem tái hiện tích xưa Vua Hùng dạy dân cấy lúa tại lễ hội đầu xuân

Về Phú Thọ xem tái hiện tích xưa Vua Hùng dạy dân cấy lúa tại lễ hội đầu xuân

(CLO) Sáng ngày 12/2, tại Đàn Tịch Điền, phường Minh Nông, thành phố Việt Trì (tỉnh Phú Thọ) đã diễn ra Lễ hội Vua Hùng dạy dân cấy lúa, nhằm tri ân công lao to lớn của các Vua Hùng đã có công khai sáng nghề nông trong buổi đầu dựng nước.

Đời sống văn hóa
Bình Thuận tổ chức Lễ Giỗ Tổ Hùng Vương 2025 tại huyện Tuy Phong

Bình Thuận tổ chức Lễ Giỗ Tổ Hùng Vương 2025 tại huyện Tuy Phong

(CLO) Lễ Giỗ Tổ Hùng Vương tại Đền thờ Phan Rí Cửa, huyện Tuy Phong diễn ra hàng năm vào mùng 10 tháng 3 âm lịch, nhưng cứ 5 năm tổ chức đại lễ một lần.

Đời sống văn hóa
Người dân, du khách nô nức về đền Trần dịp Khai ấn

Người dân, du khách nô nức về đền Trần dịp Khai ấn

(CLO) Đêm 11/2 (tức ngày 14 tháng Giêng năm Ất Tỵ), hàng nghìn du khách đã đổ về Di tích lịch sử, văn hóa quốc gia đền thờ Trần Hưng Đạo (làng Thổ Khối, xã Yên Dương, huyện Hà Trung, Thanh Hóa) để tham dự lễ khai ấn, phát ấn năm 2025.

Đời sống văn hóa
Lễ Khai Ấn Đền Trần Nam Định 2025: Nét đẹp văn hóa tâm linh đầu xuân

Lễ Khai Ấn Đền Trần Nam Định 2025: Nét đẹp văn hóa tâm linh đầu xuân

(CLO) Tối 11/2 (tức ngày 14 tháng Giêng âm lịch), tại Khu di tích lịch sử - văn hóa Đền Trần - Chùa Tháp, phường Lộc Vượng, thành phố Nam Định, đã diễn ra Lễ Khai Ấn Đền Trần 2025. Đây là nghi lễ truyền thống mang ý nghĩa linh thiêng, cầu mong quốc thái dân an, phát huy giá trị văn hóa và giáo dục lịch sử sâu sắc.

Đời sống văn hóa
Chân dung phụ nữ bí ẩn được phát hiện dưới bức tranh của Picasso

Chân dung phụ nữ bí ẩn được phát hiện dưới bức tranh của Picasso

(CLO) Các nhà sử học nghệ thuật khi nghiên cứu một bức tranh của Pablo Picasso đã phát hiện một bức chân dung bí ẩn của một người phụ nữ, ẩn sâu dưới lớp sơn.

Đời sống văn hóa
Sơn Tây khai hội đền Và

Sơn Tây khai hội đền Và

(CLO) Lễ hội đền Và cùng các lễ hội trong vùng bảo lưu nhiều lễ thức và phong tục xưa, chứa đựng nhiều trầm tích văn hóa của một vùng đất cổ.

Đời sống văn hóa
Độc đáo lễ hội thề không tham nhũng ở Hải Phòng

Độc đáo lễ hội thề không tham nhũng ở Hải Phòng

(CLO) Lễ hội Minh Thề có tuổi đời gần 500 năm, quy định những điều được làm, phải làm và những điều không được làm cho các thành phần từ hương chức đến dân thôn.

Đời sống văn hóa
Bài văn khấn Rằm tháng Giêng 2025 chuẩn truyền thống nhất

Bài văn khấn Rằm tháng Giêng 2025 chuẩn truyền thống nhất

(CLO) Rằm tháng Giêng (tức ngày 15 Âm lịch) là đem trăng tròn đầu tiên của năm mới Ất Tỵ 2025. Vào ngày này, các gia đình tại Việt Nam thường chuẩn bị 1 mâm lễ cúng, kèm theo bài văn khấn truyền thống.

Đời sống văn hóa