Tính đến trước thời điểm bùng phát dịch Covid-19, hệ thống các không gian sáng tạo Việt Nam (đã được Hội đồng Anh tổ chức nghiên cứu, khảo sát độc lập) được lên danh sách gồm gần 200 đơn vị khác nhau hoạt động trong nhiều lĩnh vực nghệ thuật khác nhau như âm nhạc, điện ảnh, thời trang, mỹ thuật, nhạc kịch, v.v… Hầu hết đều ở quy mô nhỏ. Vì nhiều lý do, những năm gần đây, số lượng các không gian sáng tạo này có sự tăng trưởng khá chậm.

Rồi dịch bệnh Covid-19 bùng phát ở cấp độ toàn cầu.

Vicas Art Studio cũng phải đóng cửa. Tranh thủ lần đóng cửa này, Vicas Art Studio đã có sự thay đổi về không gian. Có thể nói, đây là một sự nâng cấp để phục vụ cho các hoạt động trưng bày, triển lãm, trình diễn sẽ diễn ra trong tương lai.

Nếu trước đây khu vực triển lãm nằm độc lập bên ngoài thì nay, phòng triển lãm mới này đã nằm luôn trong tòa nhà chính của Viện Văn hóa Nghệ thuật Quốc gia Việt Nam (32 Hào Nam), có diện tích mặt bằng 250m2, có thể treo tới 50 bức tranh khổ lớn 150x120. Và chi phí cho lần nâng cấp này ở mức thấp đáng ngạc nhiên, thấp không tưởng so với quy mô của nhiều nâng cấp ở các công trình nhà nước - chỉ có 133 triệu đồng.

Một phần của việc chi phí thấp này là không gian mới đã tận dụng được nhiều thiết bị từ phòng triển lãm cũ, nhất là giàn đèn chiếu mà nếu mua mới sẽ rất tốn kém. Vicas Art Studio chuyển sang không gian mới và cái logo cũng đi theo. Giám đốc Nghệ thuật Bùi Quang Thắng kể chuyện: “Mấy ông thợ bảo: Cái này cũ rồi sao chú không bỏ đi,  làm cái khác? Tôi nói: không được, đây là kỷ niệm rất đặc biệt của chú, một họa sỹ ở Sài Gòn đã thiết kế cái logo này và bay ra đây để làm cho chú. Ba năm nay, dù gió mưa đã làm nó bạc màu nhưng chú vẫn thấy nó đẹp và may mắn”.

Đúng là “may mắn” - nhất là đối với những nghệ sĩ trẻ. Vicas Art Studio từ khi ra đời đã gánh vác một sứ mệnh: nghiên cứu và hỗ trợ phát triển các sáng tạo và thử nghiệm về nghệ thuật đương đại ở Việt Nam - thứ nghệ thuật cần đến năng lượng của tuổi trẻ.

Nhiều nghệ sĩ trẻ tài năng, từ chỗ phải mưu sinh một cách vô danh trong vất vả, nhờ sự giới thiệu của Vicas Art Studio đã có sự thay đổi ngoạn mục trong hành trình nghệ thuật. Ba năm qua, Vicas Art Studio đã tổ chức được hàng chục cuộc triển lãm, trò chuyện nghệ thuật, giới thiệu với công chúng hàng trăm gương mặt nghệ sĩ trẻ mới - những viên gạch cần thiết cho sự phát triển, vận hành đời sống đô thị hiện đại. Tất cả đều miễn phí. Bởi hoạt động của Vicas Art Studio đều dựa trên sự đóng góp, gây quỹ từ chính những cuộc triển lãm tại đây.

Hồi đầu năm, Vicas có một báo cáo nhanh về tình trạng của các không gian sáng tạo trong bối cảnh dịch Covid-19. Đánh giá chung là rất đáng lo ngại. Bởi “nguồn thu chính của họ không dựa vào các hoạt động trực tiếp như chiếu phim, giảng dạy, biểu diễn, triển lãm mà lại dựa vào các dịch vụ phụ như bán cà phê, làm phim quảng cáo... hoặc dựa vào các tài trợ, dự án ngắn hạn. Vì vậy, khi dịch xảy ra, các tổ chức này không kịp chuẩn bị về nguồn lực và năng lực để chuyển đổi sản phẩm và dịch vụ của mình”.

PGS.TS. Bùi Hoài Sơn - Viện trưởng Viện Văn hóa nghệ thuật Quốc gia còn cho rằng, cần một gói cứu trợ khẩn cấp để cứu không gian sáng tạo văn hóa nghệ thuật của tư nhân vốn đang bên bờ vực phá sản bởi dịch Covid-19.

Trước tình hình chung như vậy, Vicas Art Studio vẫn tồn tại được là cả một sự nỗ lực, cố gắng rất lớn. Và để đánh dấu cho sự trở lại này, trong thời gian từ 14/9 - 25/10/2020, Vicas Art Studio sẽ tổ chức triển lãm bộ sưu tập đầu tiên của đơn vị.

Sau ba năm hoạt động, Vicas Art Studio đã xây dựng được bộ sưu tập đầu tiên (No. 01). Các tác phẩm được sưu tập đều thuộc về thế hệ nghệ sỹ mới, cá tính mạnh và theo xu hướng đương đại.

Cuộc triển lãm “mở hàng” cho không gian mới của Vicas Art Studio lần này sẽ giới thiệu 20 tác giả với 35 tác phẩm, những con số còn quá khiêm tốn đối với một bộ sưu tập nhưng đó lại là một nỗ lực phi thường của Vicas Art Studio: Trung tâm vừa phải gây quỹ để duy trì hoạt động công ích của mình vừa phải dành dụm một khoản kinh phí để mua tác phẩm cho bộ sưu tập của Viện.

Mặt khác, nếu không có sự ủng hộ của các nghệ sỹ thì Vicas cũng khó có thể có bộ sưu tập có chất lượng tốt như thế này. Nhiều các nghệ sỹ hào phóng bán cho Vicas với giá bằng hai phần ba, thậm chí một phần hai với giá họ thường bán; Có nghệ sỹ còn hào hiệp tặng cho Viện những tác phẩm có giá trị nghệ thuật cao.

Sở dĩ có điều đó là bởi các nghệ sĩ yêu quý và trở thành những người đồng hành trong khát vọng phát triển nghệ thuật đương đại của Vicas và Vicas Art Studio.

Trong bối cảnh nhiều đơn vị, không gian sáng tạo phải đóng cửa vì khó khăn hoặc sống lay lắt trước dịch bệnh, Vicas Art Studio vẫn “còn sống” và tiếp tục trở thành một sợi dây tiếp sức cho nghệ sĩ trẻ quả thật là một sự nỗ lực rất đáng trân trọng của tất cả những cá nhân và tập thể Vicas.

Ngay sau cuộc triển lãm mở màn không gian mới này, hai sự kiện triển lãm khác đã được lên lịch. Chắc chắn sẽ còn nhiều bất ngờ thú vị đến từ Vicas trong thời gian tới.

Tử Hưng