(CLO) Bên cạnh vấn đề phải nhanh chóng cải cách thể chế kinh tế để các DN trong và ngoài nước kinh doanh được thuận lợi hơn, vấn đề về đầu tư cơ sở hạ tầng cũng được xem trọng như một trong những mục tiêu chiến lược của Việt Nam trong hoạch định kế hoạch phát triển kinh tế xã hội giai đoạn 2016 - 2020.

Tại diễn đàn Đối tác phát triển Việt Nam (cuối kỳ) 2015, đại diện của các tổ chức phi chính phủ  tại Việt Nam đã ghi nhận những tiến bộ đáng kể của hạ tầng cơ sở trong nhiệm vụ phục vụ sản xuất, dịch vụ, thương mại và đặc biệt là cải thiện đời sống dân sinh. "Tuy nhiên thời gian qua vừa qua, những bức xúc của người dân về ô nhiễm môi trường do các nhà máy hóa chất, các cơ sở sản xuất nhiệt điện gây ra hay những trận ngập lụt khiến giao thông tắc nghẽn ở Hà Nội và TP. HCM  cùng với đó là tiến độ chậm chạp của việc xây dựng tuyến đường sắt trên cao Cát Linh - Hà Đông đang thể hiện rõ những yếu kém về cơ sở hạ tầng của Việt Nam", Vị đại diện này nhấn mạnh.

Cũng tại diễn đàn này, ông Eric Sidgwick - Giám đốc Quốc gia Ngân hàng Phát triển Châu Á tại Việt Nam cho rằng, để kinh tế Việt Nam phát triển mạnh mẽ và hội nhập sâu rộng thành công, cơ sở hạ tầng cũng phải được chú trọng phát triển và "không thể phủ nhận tầm quan trọng của nguồn vốn trong và ngoài nước trong vấn đề này.

"Việt Nam phải đối mặt với nhiều thách thức về mặt tài trợ khi xây dựng cơ sở hạ tầng như: những vấn đề về đô thị hóa và biến đổi khí hậu đang khiến nhu cầu vốn cho cơ sở hạ tầng trở nên phức tạp; môi trường tài chính đang có sự biến động, những thách thức về nợ công và hạn chế việc áp dụng hình thức hợp tác công - tư đang tạo áp lực cho nguồn ngân sách", ông Eric cho biết.

Đặc biệt, Việt Nam được công nhận là quốc gia có thu nhập trung bình khiến các nguồn tài trợ không hoàn lại (ODA) và vốn vay ưu đãi tiếp tục giảm cho đến hết giai đoạn của Kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội 2016 - 2020 trong khi vốn trong nước không đủ đáp ứng và nhiều vấn đề phát sinh theo định hướng thị trường mới khiến nguồn vốn cho xây dựng cơ sở hạ tầng ngày càng eo hẹp. Khả năng tận dụng nguồn vốn ODA của Việt Nam hiện nay rất hạn chế bởi hàng loạt những chính sách phức tạp không cần thiết khiến quá trình chuẩn bị và phê duyệt bị kéo dài.

Ông Eric đưa ra khuyến nghị, Chính phủ Việt Nam phải đẩy mạnh hơn nữa việc sử dụng nguồn vốn ODA hiệu quả để tránh tính trạng "đội vốn khủng, lãng phí lớn” bằng các biện pháp hướng dẫn cụ thể về nhu cầu tài trợ thông qua vay nợ nước ngoài; đơn giản hóa các quy trình huy động nguồn vốn.

Bên cạnh đó, hợp tác công tư (PPP) cũng cần được nâng cao. Đồng thời lựa chọn và đẩy nhanh quá trình triển khai các dự án điển hình, có ảnh hưởng rộng. Ngoài ra, áp dụng cơ chế chia sẻ rủi ro phù hợp có sự tham gia của Nhà nước và giải quyết triệt để các vấn đề về quy đổi tiền tệ.

Chính phủ cần đẩy nhanh tốc độ phát triển nguồn vốn thông qua các thị trường tiền tệ ngắn hạn, hay tăng cường phát hành trái phiếu Chính phủ và thúc đẩy môi trường quản trị chuyên nghiệp, phát hành trái phiếu của các công ty cơ sở hạ tầng...

Không chỉ có ý nghĩa về mặt vĩ mô khi là tiền đề để kinh tế Việt Nam tăng trưởng bền vững, hạ tầng cơ sở được coi là một lĩnh vực "màu mỡ" thu hút nhiều nhà đầu tư trong nước và ngoài nước. Bằng chứng là nhiều quốc gia như Anh Quốc, Singapore, Hàn Quốc và Nhật Bản đang có nhiều dự án đầu tư cơ sở hạ tầng lớn tại Việt Nam.

Tăng trưởng toàn diện phải nhắm đến cải cách thể chế kinh tế để các DN có thể hoạt động hiệu quả nhưng tăng trưởng bền vững phải nhắm đến sự phát triển của cơ sở hạ tâng - nhóm yếu tố "vật chất" cần thiết để các ngành nghề được vận hành hiệu quả và đồng bộ bên cạnh đó là sự đi lên của hệ thống đô thị, nhà ở của người dân cả nước.

Ngoài ra, theo ông Eric, tuy nguồn vốn ODA có xu hướng giảm nhưng các nguồn viện trợ mới cũng sẽ xuất hiện do có nhiều điệu kiện đầu tư ưu đãi "dù điều kiện về lãi suất của các nguồn lực này sẽ cao hơn của ODA".

Trước đó, trong kỳ họp Quốc hội tháng 11 vừa qua, đại biểu Quốc hội Lê Thị Công (Bà Rịa - Vũng Tàu) đã đánh giá, việc huy động và sử dụng nguồn vốn ODA trong thời gian qua còn nhiều yếu kém, bộc lộ rõ sự thất thoát, lãng phí. Việc sử dụng ODA thường kèm theo hình thức chỉ định thầu nên thiếu đi tính cạnh tranh.

Đặc biệt, nhiều dự án ODA bị “đội” vốn lên rất nhiều so với dự toán ban đầu. Một số dự án còn thiếu hiệu quả như dự án dầu cám ở Bến Tre, dây chuyền dệt bao đay ở TPHCM - hai dự án vay vốn ODA của Ấn Độ nhưng vì công nghệ lạc hậu, không có nguyên liệu, nơi tiêu thụ nên khi bàn giao không vận hành được.

[su_note note_color="#7ef3c5"]

Dự án cao tốc Hà Nội - Hải Phòng với con số đầu tư lên đến 2 tỷ USD, dài 105 km, thi công trong hơn 5 năm đã được thông xe toàn tuyến vào ngày 05/12 vừa qua được dự báo sẽ tạo nên những xung lực mới cho sự phát triển của Vùng kinh tế trọng điểm phía Bắc. Đây là một trong những minh chứng rõ ràng nhất cho vai trò và vị trí quan trọng của cơ sở hạ tầng trong tiến trình phát triển kinh tế của Việt Nam.[/su_note]

Quỳnh Liên