Với việc có thêm một LHP ngắn, chúng ta sẽ thêm một “sân chơi” bền vững, tạo môi trường làm nghề thuận lợi hơn cho các nhà làm phim trẻ.

Phim ngắn, tiền không phải là tất cả

Liên hoan phim (LHP) ngắn TP.HCM 2023 vừa khép lại với nhiều dư âm tích cực. Công chúng yêu điện ảnh dễ dàng nhận ra một LHP khá quy mô, bài bản - dù đây là lần đầu tiên TP.HCM tổ chức một sự kiện như thế này.

Con số gần 100 tác phẩm gửi đến tham gia tranh giải vòng sơ khảo LHP chỉ sau 3 tuần phát động, điều này cũng cho thấy sự quan tâm đặc biệt của các nhà làm phim. Đặc biệt, số lượng phim dự thi ở mảng phim tài liệu và hoạt hình chiếm tỷ lệ khá cao chứ không nghiêng hẳn về mảng phim truyện như thường thấy ở nhiều LHP khác.

Trong lĩnh vực điện ảnh, các cuộc thi phim ngắn thường được mặc định là sân chơi của người trẻ, người mới chập chững dấn thân vào bộ môn nghệ thuật thứ bảy. Với phim ngắn, đạo diễn có thể thoả sức sáng tạo, tìm tòi những ý tưởng thể nghiệm, kể cả “điên rồ” nhất.

Từ đó, họ sẽ dần định hình được phong cách, có thêm điều kiện giao lưu, học hỏi kinh nghiệm về nghệ thuật cũng như kỹ thuật làm phim. Do đó, làm được một tác phẩm phim ngắn tốt chính là sự tạo đà cho phim dài thành công trong tương lai.

Với quan điểm này, đạo diễn Bùi Thạc Chuyên nhận định, phim ngắn là con đường hầu hết các nhà làm phim trên thế giới đều phải đi qua. Làm phim ngắn, những nhà làm phim trẻ sẽ tích lũy được những bài học, những kỹ năng vô giá và cũng đồng nghĩa là họ xác định con đường làm phim của mình thực sự nghiêm túc và chuyên nghiệp. Vì thế, vị đạo diễn của phim “Tro tàn rực rỡ” cho rằng, đối với phim ngắn, số lượng phim làm ra nhiều đôi khi còn quan trọng hơn chất lượng.

“Với phim ngắn, tiền vẫn quan trọng nhưng không phải là tất cả. Nhiều bộ phim ngắn có những cách thực hiện rất sáng tạo, rất hiệu quả mà không cần phải tốn nhiều tiền. Phim ngắn là cuộc chơi vừa sức những người mới bắt đầu sự nghiệp, nơi anh ta có thể chứng tỏ khả năng sáng tạo không chỉ trong nghệ thuật mà còn là khả năng làm chủ cuộc chơi. Đó cũng là một phẩm chất để có thể thuyết phục các nhà đầu tư trong tương lai” - đạo diễn Bùi Thạc Chuyên nói.

Nhiều nhà làm phim thống nhất rằng, chỉ cần sở hữu một chiếc điện thoại hay máy ảnh có khả năng quay phim, nắm được một chút kỹ thuật dựng là ai cũng có thể thực hiện một bộ phim ngắn. Dung lượng của phim ngắn khá khiêm tốn, có khi chỉ cần vài phút, nên không “ngốn” quá nhiều tiền bạc, thời gian, sức lực... Vì vậy, nếu các đạo diễn trẻ đầu tư đúng mức về chuyên môn, kỹ thuật, thì các tác phẩm sẽ có cơ hội tiến xa và họ có thể tạo nên những dấu ấn mới.

Cần lắm sự nâng đỡ từ nhiều phía

Là “dòng chảy” không thể thiếu của mỗi nền điện ảnh, nhưng ở Việt Nam, nhìn chung phim ngắn chưa được quan tâm đúng mức. Trước LHP phim ngắn TP.HCM, sân chơi này chủ yếu tồn tại dưới hình thức tự phát, chủ yếu do một vài trường đại học, đơn vị tư nhân hay nền tảng mạng xã hội… tổ chức. Một số liên hoan, giải thưởng điện ảnh lớn cũng có hạng mục phim ngắn nhưng thường ít được chú ý và sự ghi nhận cũng chưa tương xứng.

Tại tọa đàm “Sức mạnh của phim ngắn trong thúc đẩy biến đổi, phát triển xã hội tại TP.HCM” - sự kiện nằm trong khuôn khổ LHP phim ngắn TP.HCM vừa qua - nhà làm phim trẻ Lưu Ly cũng đã chia sẻ về những khó khăn trong việc đưa phim ngắn tiếp cận với quỹ nước ngoài, để từ đó kỳ vọng được làm phim dài.

Cô cho biết, các quỹ hoặc nhà đầu tư nước ngoài luôn đánh giá cao những bộ phim nhận được sự quan tâm từ chính những quỹ làm phim trong nước. Qua đó, họ sẽ đánh giá tính bản địa, tính khả thi và chất lượng phim. Thế nhưng, đây lại chính là điểm yếu của điện ảnh Việt, bởi các nhà làm phim ngắn rất hiếm khi nhận được những hỗ trợ từ Nhà nước hay từ các quỹ trong nước.

Cũng nói về con đường đầy chông chênh của phim ngắn hiện nay, nhiều đạo diễn trăn trở: Làm phim ngắn rồi chiếu ở đâu? Theo Mai Lưu Ly, ở nước ngoài, phim ngắn có thể kiếm được tiền từ việc phát trên nhiều nền tảng, trên máy bay, có thể thu phí nhưng ở Việt Nam, điều này chưa phổ biến.

Nhiều chuyên gia điện ảnh cũng cho rằng, hiện nay, đa số các nhà phát hành tập trung vào phim điện ảnh và chưa có nhiều phương thức để thương mại hóa phim ngắn. Hầu như không có đài truyền hình nào dành chương trình giới thiệu phim ngắn, chưa có rạp nào dành suất cho chiếu phim ngắn.

Do không được bán vé ngoài rạp chiếu, lợi nhuận cho phim ngắn thường rất thấp và đây là một trở ngại cho việc mời gọi vốn đầu tư, hay bán trước nội dung cho các nền tảng online. Thực trạng này dẫn đến hệ quả đáng tiếc, đó là “phim ngắn chủ yếu là để đi thi, tìm kiếm giải thưởng”, như nhận xét của một thành viên Ban giám khảo vòng sơ khảo LHP ngắn TP.HCM - nhà sản xuất, biên kịch Mỹ Trang.

Trong khi đó, nhìn ra thế giới, nhiều nền điện ảnh phát triển đều có các kênh truyền hình phát sóng thương mại hoá phim ngắn. Cũng không ít quốc gia đã hình thành những quỹ hỗ trợ cho phim ngắn, bởi đơn giản họ hiểu rằng phim ngắn chính là sức mạnh của nền điện ảnh trong tương lai.

Ở Pháp có LHP ngắn Clermont-Ferrand tổ chức hằng năm và là LHP lớn thứ hai ở nước này, chỉ sau LHP Cannes - xét về lượng chuyên gia và khán giả yêu điện ảnh. Tại các LHP quốc tế lớn trên thế giới cũng đều có hạng mục cho phim ngắn và giải thưởng cho các phim đoạt giải đều là những giải thưởng danh giá.

Sẽ không còn cảnh tự phát, nghiệp dư?

Các liên hoan, cuộc thi phim ngắn không chỉ là cơ hội để nhà làm phim trẻ thể hiện tài nghệ mà còn là bước đệm để họ tìm “giấy thông hành” vào nghề - điều đó càng đúng với LHP ngắn TP.HCM lần thứ nhất. Nói như nhà sản xuất, biên kịch Mỹ Trang, chúng ta cần tìm cách nâng đỡ những nhà làm phim ở ngay giai đoạn tiềm năng chứ không đợi đến lúc họ đã trở thành tài năng. Đó chính là cách đầu tư “high risk - high return”, rủi ro cao nhưng “lợi nhuận” đem lại cũng cao không kém.

“Với sự hỗ trợ của các hiệp hội nghề nghiệp và đơn vị làm nghề chuyên nghiệp, chúng ta cần chung tay tạo ra mạng lưới hỗ trợ học hỏi lẫn nhau, thu hút cả nhà làm phim, nhà đầu tư và cộng đồng khán giả. Đó chính là sứ mệnh quan trọng của LHP ngắn TP.HCM lần thứ nhất” - vị giám khảo LHP chia sẻ.

Được biết, trong các kỳ LHP Việt Nam trước đây không có hạng mục thi phim ngắn. Nhưng đáng mừng là tại LHP Việt Nam lần thứ XXIII (diễn ra vào cuối tháng 11 này tại TP. Đà Lạt), lần đầu tiên sẽ xuất hiện một phim truyện dự thi được tập hợp từ 9 phim ngắn của các sinh viên trường Đại học Sân khấu Điện ảnh Hà Nội.

Cùng với việc LHP ngắn TP.HCM được định hướng là một sự kiện điện ảnh chuyên nghiệp thường kỳ 2 năm một lần, từ nay phim ngắn sẽ có thêm “sân chơi” để các nhà làm phim trẻ học hỏi, sáng tạo, tranh tài. Đây không chỉ là những tín hiệu vui, hứa hẹn sẽ tạo động lực tích cực cho các nhà làm phim trẻ mà những nhà làm phim chuyên nghiệp cũng có cơ hội trui rèn, học hỏi tinh thần sáng tạo từ người trẻ để làm mới bản thân, thay đổi tư duy sáng tạo. Về lâu dài, có thể đây chính là bước đi cần thiết để điện ảnh Việt Nam nâng tầm vị thế, vươn ra thế giới.

T. Toàn