Theo Văn phòng UBND tỉnh Lào Cai, thác Cát Cát nằm trong địa phận bản Cát Cát, thuộc xã Hoàng Liên (trước đây thuộc xã San Sả Hồ), thị xã Sa Pa, tỉnh Lào Cai.

Tên gọi Cát Cát (đọc chệch từ tiếng Pháp cascade) được người Pháp đặt tên cho một dòng thác nhỏ ở trung tâm bản Cát Cát khi họ phát hiện ra vẻ đẹp nơi đây.

Ngoài ra, người dân sống trong thôn còn cho biết tên gọi của thác theo tiếng người dân tộc Mông là Ca Ca, tức là cuối chợ hoặc sau chợ.

Thác Cát Cát là một dòng thác nhỏ với độ cao khoảng 30m đổ xuống khu vực hợp lưu 3 dòng suối quan trọng của Sa Pa là suối Vàng (suối Thủy Tiên, suối Chim Én) từ dãy Hoàng Liên Sơn đổ xuống, suối Mường Hoa (suối Ba Ba) chảy xuôi xuống thôn từ đầu nguồn Thác Bạc và suối Phềnh Hù từ trên thị trấn đổ xuống.

Ba dòng suối hợp lưu tại trung tâm bản Cát Cát rồi xuôi theo dòng của suối Mường Hoa đổ về khu vực Tả Van.

Bình thường khi ít nước, dòng chảy nhỏ Thác Cát Cát nhẹ nhàng, chầm chậm men theo vách đá; khi trời có mưa liên tục với thời gian kéo dài khoảng 2 - 3 ngày hoặc khi mưa lớn trong khoảng 1 ngày thì lưu lượng nước đổ về suối Phềnh Hù đột ngột tăng mạnh, khi đó Thác Cát Cát trở mình mạnh mẽ, dòng thác trút xuống trung tâm bản Cát Cát ào ào tung bọt trắng xóa một góc trời.

Nằm ngay dưới chân dãy Hoàng Liên Sơn hùng vĩ và thơ mộng, thác Cát Cát khá gần trung tâm thị xã Sa Pa, với khoảng cách chỉ khoảng 3 km theo hướng Tây Bắc.

Đường đi đến bản Cát Cát cũng chính là đường đi đến thác Cát Cát.

Khu vực bản Cát Cát nằm ở độ cao khoảng 1.000m so với mực nước biển, thấp hơn trung tâm thị xã Sa Pa và nằm dưới thung lũng nên khí hậu ở đây dễ chịu hơn nhiều so với thị xã.

Khi du khách tham quan khám phá vào mùa đông khu vực này sẽ ấm hơn 3 đến 5 độ C. Thời điểm đẹp nhất để tham quan thác Cát Cát là mùa hè bởi thời tiết mát mẻ, trời nắng, mây quang sẽ giúp cho du khách ngắm được toàn bộ vẻ đẹp của bản làng và thác nước.

Mùa hè cũng là khoảng thời gian dòng chảy có nhiều nước nhất trong năm, vẻ đẹp của Thác Cát Cát lúc này cũng trở nên hùng vĩ nhất, đẹp nhất.

Giữa thung lũng bốn bề là núi, nơi đây là điểm du lịch cộng đồng lý tưởng cho du khách khi muốn tìm hiểu và khám phá đời sống văn hóa của con người vùng cao Tây Bắc.

Đầu thế kỷ 20, khu vực Cát Cát được người Pháp phát hiện và chọn là nơi xây dựng nhà máy thuỷ điện đầu tiên ở Việt Nam nhằm cung cấp điện cho khu du lịch Sa Pa; đồng thời khai thác như một trong những điểm nghỉ dưỡng trọng điểm.

Trải qua quá trình thăm trầm của lịch sử, biến đổi của khí hậu nhưng đến nay thác Cát Cát vẫn là địa điểm đẹp, hấp dẫn đối với du khách trong và ngoài nước.

Hằng năm, có hàng vạn lượt khách du lịch đến với Thác Cát Cát và khu du lịch Cát Cát để tham quan, ngắm cảnh.

Tin và ảnh: Phạm Ngọc Triển