Phát biểu tại Hội thảo,“Thúc đẩy phát triển điện mặt trời áp mái tại Việt Nam” vừa diễn ra 27/02/2019, tại Hà Nội, do Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) tổ chức.Tổng giám đốc EVN Trần Đình Nhân cho biết, Việt Nam đang đối mặt với nguy cơ thiếu điện, nhất là giai đoạn từ 2021 - 2025 và sau đó. Đặc biệt dự báo năm 2023, hệ thống sẽ thiếu hụt khoảng 12 tỷ kWh, chiếm 5% so với nhu cầu của cả nước. EVN mong muốn thông qua hội thảo có sự tham gia của các nhà đầu tư, doanh nghiệp trong và ngoài nước trong việc đầu tư phát triển các dự án nguồn điện, trong đó có các dạng năng lượng tái tạo, đặc biệt là điện mặt trời nhằm đáp ứng nhu cầu điện cho phát triển kinh tế, đảm bảo an ninh năng lượng quốc gia...

Đặc biệt, để gỡ vướng cho điện mặt trời áp mái về các vấn đề liên quan như thuế, bù trừ điện năng, cách thức thanh toán…, ngày 8/1/2019, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 02/2019/QĐ-TTg sửa đổi bổ sung một số điều của Quyết định 11. Hiện tại, Bộ Công Thương cũng đã gửi dự thảo Thông tư sửa đổi, bổ sung Thông tư 16 xin ý kiến các bộ, ngành. Các chính sách này đã mở ra nhiều cơ chế khuyến khích cho thị trường điện mặt trời tại Việt Nam.

Tuy nhiên cũng cần phải thẳng thắn nhìn nhận việc phát triển điện mặt trời, đặc biệt là điện mặt trời áp mái trong thực tế vẫn còn chưa thực sự tương xứng với tiềm năng.

Tính tới cuối năm 2018, các đơn vị trực thuộc EVN đã lắp đặt được 54 công trình điện mặt trời áp mái với tổng công suất 3,2 MWp. Đối với khách hàng (công sở, hộ gia đình, doanh nghiệp…), các Tổng công ty Điện lực và Công ty Điện lực đã ký kết thực hiện đấu nối, lắp đặt công tơ hai chiều, xác nhận chỉ số công tơ và sản lượng điện năng giao nhận với 1.800 khách hàng đăng ký bán điện mặt trời áp mái với tổng công suất 30,12 MWp, sản lượng điện năng lũy kế phát lên lưới là 3,97 triệu KWh.

Theo báo cáo của EVN, những khó khăn mà điện mặt trời áp mái vướng phải khá nhiều, bao gồm: Việc EVN và các đơn vị điện lực chưa thể ký kết hợp đồng mua bán điện với khách hàng do chưa có hướng dẫn chính thức về cách thức thanh quyết toán tiền điện cho khách hàng. Chi phí thiết bị và chi phí lắp đặt điện mặt trời áp mái vẫn còn cao, chưa khuyến khích khách hàng đầu tư, lắp đặt; chưa có các giải pháp, mô hình đầu tư, kinh doanh để thúc đẩy phát triển thị trường điện mặt trời áp mái.

Chính những nguyên nhân này đang khiến cho khách hàng còn e ngại trong đầu tư do thiếu thông tin về chất lượng sản phẩm, đơn vị thi công, lắp đặt, chế độ vận hành, bảo hành thiết bị. 

Cũng tại Hội thảo “Thúc đẩy phát triển điện mặt trời áp mái tại Việt Nam” nhiều chuyên gia và doanh nghiệp cho rằng, điện mặt trời áp mái đem lại rất nhiều lợi ích cho cả xã hội, doanh nghiệp... Đối với xã hội, người sử dụng sẽ có thể cắt giảm chi phí điện và có thêm thu nhập. Tại nhiều nước, đây là một ngành công nghiệp phát triển tạo ra việc làm và thu nhập cho nhiều người.

Đối với ngành điện, doanh nghiệp sẽ có thêm nguồn điện và là nguồn điện phân tán để bổ sung cho tải tại chỗ, giải quyết tình trạng quá tải có thể xảy ra vào giờ cao điểm. Đặc biệt, điện mặt trời áp mái có thể giúp tiết kiệm chi phí đầu tư xây dựng hệ thống điện truyền tải, phân phối (đường dây, trạm biến áp...) và các hệ thống phụ trợ; giảm gánh nặng cho bộ máy vận hành hệ thống truyền tải, phân phối.

Nhìn nhận vấn đề trên, ông Đào Minh Hiển, Công ty Cổ phần Tư vấn xây dựng Điện 2 cho rằng, những lợi ích này là vô cùng lớn, khó có thể đong đếm bằng tiền cụ thể. Tuy nhiên, đầu tư một hệ thống điện mặt trời áp mái đòi hỏi chủ đầu tư phải có sẵn nguồn vốn ban đầu, thường tương đối cao và đây là nguyên nhân chính cản trở sự phát triển rộng rãi của hệ thống điện mặt trời áp mái.

Ông Đào Minh Hiển nêu giải pháp, hiện có rất nhiều mô hình để hỗ trợ người dân triển khai điện mặt trời áp mái. Vì chi phí đầu tư khá lớn, nên mô hình hiện đại sẽ là các công ty điện lực có thể tài trợ thuê/hoặc cho thuê mái nhà, thuê/cho thuê hệ thống điện mặt trời... Tất cả các mô hình này đều có thể hỗ trợ thúc đẩy sử dụng năng lượng mặt trời áp mái trong thời gian tới, 

Theo đại diện TCty Điện lực TPHCM (EVNHCMC) thực tế triển khai điện mặt trời áp mái tại TPHCM đang rất hiệu quả, đã thực hiện lắp đặt gần 1.130 kWp và đang tiếp tục triển khai 2.658 kWp điện mặt trời áp mái tại các trụ sở.

Tuy nhiên để đạt được hiểu qua cao, cần có các chương trình hỗ trợ lắp đặt điện mặt trời tương tự như chương trình hỗ trợ 1 triệu đồng cho khách hàng lắp đặt bình nước nóng năng lượng mặt trời trước đây. Đồng thời, các bộ, ngành cần hướng dẫn cách thức quyết toán lượng điện mặt trời dư phát ngược lên lưới đối với các dự án điện mặt trời nối lưới trên mái nhà...

Theo góc nhìn khác, ông Trần Viết Nguyên, Phó ban Kinh doanh EVN cho hay, nhằm khuyến khích các hộ gia đình lắp đặt điện mặt trời áp mái, Chính phủ cần có cơ chế hỗ trợ các hộ gia đình một phần kinh phí đầu tư ban đầu; đề xuất Bộ Công Thương sớm ban hành thông tư thay thế Thông tư 16/2017/TT-BCT; tiêu chuẩn kỹ thuật  điện mặt trời áp mái; cơ chế mới khuyến khích phát triển điện mặt trời áp mái.

Đại diện Cục Điện lực và Năng lượng tái tạo – Bộ Công Thương cho hay, hiện Bộ đang phối hợp với các đối tác và EVN xây dựng một chương trình thúc đẩy phát triển điện mặt trời áp mái tổng thể và toàn diện.

Phương Thảo