(NB&CL) Năm 2016, làng báo Việt Nam chứng kiến nhiều câu chuyện vui buồn. Vui ít, buồn nhiều nên những ngày cuối năm, nhiều bạn đồng nghiệp của tôi đã chia sẻ thông tin một cách hài hước và chua chát, khi mà nghề báo, theo một thống kê xã hội học, lọt vào tốp 12 nghề thiếu tin cậy nhất trong năm. Nhưng dù có ít ỏi niềm vui và nhiều nỗi buồn cần rũ bỏ, cũng vẫn phải khẳng định rằng báo chí đã và đang làm tốt chức năng định hướng dư luận của mình. Báo chí chính thống vẫn luôn luôn giữ vững vai trò chủ đạo, nơi cung cấp thông tin đáng tin cậy nhất đến với người dân. Năm 2016 khép lại với nhiều dư âm nhưng cũng là dịp, để làng báo sửa mình, tìm ra hướng đi, tìm thị trường ngách để hướng tới một cách làm truyền thông thật sự hiệu quả và nhiều tính nhân văn.

1. Đối mặt với sức cạnh tranh trong vòng xoáy hút của báo lá cải, của mạng xã hội, những nội dung tử tế mà báo chí chính thống hướng đến không dễ dàng tạo dựng được. Nhiều đơn vị báo chí đang tự sàng lọc và tìm kiếm những hướng đi, để kéo người đọc gần hơn với người viết. Một trong những lối đi ấy, chính là những chuyên mục được mở ra, những bài báo được viết lên bằng trái tim người cầm bút.

Sự ra đời của những chuyên mục, dự án nhân văn cho thấy tính cân bằng của thông tin. Công chúng không chỉ được cập nhật những vấn đề nóng của xã hội, những mặt xấu còn tồn tại trong cuộc sống, mà còn được thấy những điều đẹp đẽ, nhân văn, có tính hướng thiện.

Những tác phẩm viết về những thân phận, những kiếp người, những hoàn cảnh khó khăn... để rồi qua đó, rất nhiều người chung tay giúp đỡ họ, thay đổi cuộc sống của họ. Điều ấy là mục đích tối thượng mà những người làm báo đặt ra cho những chuyên mục và chương trình mang tính nhân văn, nhân ái. Thậm chí, có những tờ báo, nhà báo đã tạo dựng tên tuổi từ những chuyện tử tế đó.

2. Mỗi chuyên mục, chương trình được mở ra đều hướng đến một giá trị tử tế nào đó, đó có thể là Quỹ Tấm lòng vàng của báo Lao Động, Cặp lá yêu thương của Trung tâm tin tức VTV24, chương trình Vì ngày mai tươi sáng, Lục lạc vàng hay Điều ước thứ bảy trên nhiều kênh sóng VTV… Nhanh chóng, hiệu quả và thiết thực, Quỹ Tấm lòng vàng luôn đồng hành cùng những phận đời bất hạnh. Khẳng định thương hiệu của một chương trình thiện nguyện uy tín, báo Lao Động luôn đồng hành cùng ngư dân thuộc hai ngư trường Hoàng Sa - Trường Sa bằng chương trình Tấm lưới nghĩa tình nhằm hỗ trợ họ vươn khơi, bám biển. Cặp lá yêu thương - dự án thiện nguyện do Trung tâm Tin tức VTV24 khởi xướng chính là cầu nối để các nhà hảo tâm hỗ trợ các hoàn cảnh khó khăn vươn lên trong cuộc sống, góp phần lan tỏa tình yêu thương nhân ái trong mỗi cá nhân, mỗi gia đình Việt và xây dựng một xã hội tốt đẹp giàu tính nhân văn. Vì ngày mai tươi sáng đã hỗ trợ đắc lực và mang lại nghị lực sống, sức mạnh tinh thần cho những bệnh nhân ung thư nghèo. Điều ước thứ bảy đã biến biết bao giấc mơ tưởng như xa vời của những phận người không may trở thành hiện thực và giúp họ có thêm tình yêu cuộc sống, thêm niềm tin vào những gì tốt đẹp nhất vẫn ngày ngày hiện diện giữa cuộc đời này.

Ngọn lửa yêu thương từ những bài viết phản ánh đúng sự thật, những hoàn cảnh được đưa lên mặt báo, những điều ước nhỏ bé dần trở thành hiện thực. Thắp lửa và lan tỏa tình yêu thương chính là ý nghĩa sâu xa mà hầu hết các chương trình, chuyên mục mà các tờ báo mở ra. Không phải để khuếch trương hay tô đẹp cho mình mà trên hết chính là để đem lại cho cuộc sống những điều tốt đẹp, biểu dương, khích lệ những điều tốt đẹp ấy và để mỗi người trong xã hội nhìn theo, học theo...

3. “Tôi nghĩ rằng, làm cái gì tích cực thì đều tốt và chắc chắn sẽ phát triển, báo chí cũng vậy. Ở cả góc độ người làm nghề và người đọc, tôi ủng hộ việc làm báo theo xu hướng tích cực. Trong tình trạng bội thực thông tin như hiện nay, sự đào thải, chọn lọc sẽ diễn ra và những cái tích cực sẽ tồn tại và phát triển”. Nhà báo Nguyễn Bá- Phó Tổng Biên tập báo điện tử Infonet đã khẳng định về xu hướng làm báo tích cực nhen nhóm và tạo nên sự lan tỏa mạnh mẽ trong năm 2016 vừa qua.

Cùng với những điều chưa vui, năm 2016 cũng là năm mà báo chí Việt Nam có những bước chuyển sang một tư duy, một hướng đi khác mà nhiều người gọi là thị trường ngách. Đã hình thành những hướng làm báo tích cực mà trong đó, những sản phẩm báo chí được chăm chút, đầu tư như một sản phẩm chất lượng cao để từ đó, thu hút sự chú ý của độc giả, tạo hiệu ứng xã hội cũng như sự tương tác cao mà không cần đến những thông tin sốc, sến, giật gân hay đánh đấm… Điển hình cho cách làm báo theo nội dung này có thể kể đến chương trình Giờ cao điểm của VOV giao thông, Cuộc sống thường ngày của VTV1, Việc tử tế của VTV24. Nhiều tờ báo đã có những cách thức làm báo mới, tích cực nhằm cải tiến việc đưa thông tin đến bạn đọc. Rapnews của báo điện tử VietnamPlus là một ví dụ. Vẫn là những nội dung đó, nhưng với cách làm đặc biệt này,  tin tức trở nên hấp dẫn hơn với người đọc, đặc biệt là độc giả trẻ. Một hình thức làm báo tích cực khác đó là Long form Story (câu chuyện dài) cũng được nhiều báo sử dụng để tiếp cận độc giả. Trái ngược với xu thế trước đây, độc giả báo điện tử chỉ đọc nhanh và đọc tin ngắn, giờ đây các bài viết dài, phân tích sâu và trình bày đẹp (trước đây chỉ có trên các tạp chí, báo in) xuất hiện ngày càng nhiều trên báo điện tử VietnamPlus, VnExpress, Tuổi Trẻ Online... và được độc giả đón nhận một cách tích cực.

Trên thế giới, xu hướng báo chí phát triển theo thị trường ngách đã định hình từ lâu, song hành với xu hướng lựa chọn thị trường ngách của doanh nghiệp. Còn tại Việt Nam, xu hướng này sẽ phát triển mạnh trong vài năm tới. Và chúng ta có quyền hy vọng về những sản phẩm báo chí chất lượng từ những tờ báo tích cực mà không cần đến sến, sốc và những thông tin giật gân chạy theo mạng xã hội. Không gì là không thể, bởi lối đi ngay dưới chân mình!

Thùy Linh