Các vùng kinh tế trọng điểm thiếu sự liên kết

Ngày 11/9/2020, Chính phủ đã ban hành Nghị quyết 128, về các nhiệm vụ, giải pháp nhằm đẩy mạnh phát triển các vùng kinh tế trọng điểm trong nước. Đồng thời, Chính phủ cũng vừa ban hành một số chính sách mới, như Nghị quyết 01, dự toán ngân sách nhà nước năm 2021, nhằm thúc đẩy các vùng kinh tế trọng điểm (KTTĐ) bứt phá.

Trao đổi với PV Báo Nhà báo và Công luận, tiến sĩ Nguyễn Đình Cung, chuyên gia kinh tế, thành viên Tổ tư vấn kinh tế của Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc nhiệm kỳ 2016-2021 đánh giá: Các chính sách được Chính phủ ban hành là điều cần thiết trong giai đoạn hiện tại.

Giải thích rõ hơn về nhận định này, TS. Nguyễn Đình Cung cho biết: Các vùng KTTĐ hiện có 2 bất cập chính.

Thứ nhất, các vùng KTTĐ không có tính kết nối giữa vùng này với vùng khác. Ngay cả bên trong vùng KTTĐ, các địa phương cũng thiếu sự liên kết, các địa phương đang có xu hướng phát triển theo chủ nghĩa cá nhân “đèn nhà ai, nhà nấy rạng”.

“Trong một vùng KTTĐ, các địa phương đang có một cuộc chiến ngầm trong phát triển kinh tế và thu hút dòng vốn mới. Thậm chí, để tận thu ngân sách cho địa phương, nhiều tỉnh còn “tung chiêu” để cản trở, ngăn chặn nhà đầu tư tìm đến với các địa phương khác trong vùng”, TS. Nguyễn Đình Cung nhận định.

Theo TS. Cung, đáng lẽ, theo quy hoạch vùng KTTĐ, mỗi địa phương sẽ là một mắt xích quan trọng trong chuỗi cung ứng, vận chuyển hàng hóa. Tuy nhiên, các tỉnh đua nhau xây dựng đường xá, cầu cống, cảng hàng không, cảng biển để tự tạo một vòng phát triển kinh tế khép kín trong nội tỉnh, không chia sẻ lợi ích cho các địa phương khác.

“Ví dụ, trong vùng KTTĐ Nam Bộ, Tây Ninh đang muốn xây dựng đường cao tốc kết nối TP.HCM - Tây Ninh, nhằm thúc đẩy kinh tế Tây Ninh phát triển. Tuy nhiên, TP.HCM lại không quan tâm tới vấn đề này, khiến tuyến đường không thể thực hiện được”, TS. Cung nói.

Thứ hai, cũng vì các địa phương đẩy mạnh phát triển kinh tế theo chủ nghĩa cá nhân, nên sinh ra hiện tượng mất cân bằng kinh tế - xã hội trong vùng. 

“Quay trở lại ví dụ Tây Ninh và TP.HCM. Là địa phương “đầu tàu” kinh tế của cả nước, mỗi ngày, TP.HCM phải xử lý hàng ngàn hồ sơ đăng ký kinh doanh. Trong khi, Tây Ninh mỗi ngày chỉ có vài hồ sơ. Vậy, tội gì TP.HCM phải làm đường để chia sẻ lợi ích cho Tây Ninh. Chính vì tâm lý này, đã khiến sự phát triển của vùng KTTĐ thiếu cân bằng”, TS. Cung nhận xét.

Chính phủ phải là trọng tài

Chính vì xu hướng phát triển theo chủ nghĩa cá nhân, nên TS. Nguyễn Đình Cung kiến nghị, Chính phủ sẽ phải là trọng tài, giải quyết các vấn đề đang tồn đọng của các vùng KTTĐ, thay vì ủy quyền cho một cơ quan dưới cấp.

“Trước đây, Chính phủ cũng đã thành lập hội đồng phát triển vùng, ban chỉ đạo phát triển vùng. Tuy nhiên, cơ quan hoạt động không hiệu quả, không mang lại nhiều lợi ích và cũng chẳng giải quyết được vấn đề gì. Tỉnh nào lo việc tỉnh đó, không có mục tiêu chung, không có động lực vì mục tiêu chung. Vì thế, các cơ quan của vùng dù có ký kết hàng trăm văn bản, hàng trăm thỏa thuận, thì ký xong cũng để đó”, nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế trung ương thẳng thắn nhận xét.

Bàn về giải pháp nhằm tăng tính liên kết vùng, TS. Nguyễn Đình Cung đưa ra 2 luận điểm. Thứ nhất, trong nhiệm kỳ mới, Chính phủ vừa phải “chủ chi” vừa phải “chủ trì”, phối hợp các tỉnh cùng làm các dự án hạ tầng giao thông nhẳm đẩy mạnh sự kết nối các tỉnh/thành phố với nhau. 

Trong đó, nhiệm kỳ mới phải hoàn thành các tuyến đường kết nối các đô thị lớn như Hà Nội, TP.HCM với các địa phương lân cận. Về kinh phí xây dựng, Chính phủ có thể phân chia đồng đều giữa các địa phương, phần nào còn thiếu, Chính phủ sẽ hỗ trợ thêm.

Thứ hai, với chủ nghĩa cá nhân như hiện nay, Chính phủ nên thành lập chính quyền vùng, thay vì hội đồng vùng. Phân cấp chính quyền vùng sẽ có quyền lực cao hơn tỉnh, nhưng thấp hơn trung ương. 

“Tuy nhiên, để làm được điều này, Chính phủ phải tự rót vốn và chủ động tổ chức thực hiện, không nên để các tỉnh tự bàn bạc, thống nhất với nhau. Hoặc ủy quyền cho cơ quan trung gian như hội đồng vùng”, TS. Cung nói thêm.