Tháng 9/2020, Cơ quan An ninh điều tra Công an tỉnh Bắc Giang ra Quyết định khởi tố một vụ án hình sự đối với bị can Nguyễn Văn Cẩn (SN 1957), thôn Dĩnh Lục 2, xã Tân Dĩnh, huyện Lạng Giang (Bắc Giang) về tội mua bán trái phép hóa đơn. 

Điều tra mở rộng vụ án, đến nay, Cơ quan An ninh điều tra đã khởi tố 9 bị can, ngoài Nguyễn Văn Cẩn còn có Lưu Quang Hải (SN 1970), thôn Nại Đông, xã Tam Kỳ, huyện Kim Thành (Hải Dương). 

Nguyễn Văn M (SN 1989); Nguyễn Văn T (SN 1984); Nguyễn Tiến Q (SN 1987); Đặng Văn D (SN 1969); Nguyễn Ngọc B (SN 1982); Ngô Thanh T (SN 1988) đều trú tại huyện Lạng Giang; Nguyễn Thị L(SN 1982) ở  huyện Thuận Thành (Bắc Ninh).

Kết luận của Cơ quan An ninh điều tra xác định: Từ năm 2012 đến năm 2019, các đối tượng đã thành lập 19 công ty “ma” ở Bắc Giang, Hải Dương và TP Hải Phòng để xuất bán trái phép hoá đơn cho khoảng 600 doanh nghiệp ở nhiều tỉnh, TP trên cả nước... 

Cụ thể, để thành lập ra các công ty thực hiện mua, bán trái phép hoá đơn, các đối tượng đã mua chứng minh nhân dân của những người sắp chết, người mất khả năng nhận thức để đăng ký đứng tế giám đốc các công ty. Mục đích để các cơ quan chức năng phát hiện sẽ khó tìm kiếm. Hoặc các đối tượng thuê người đứng tên giám đốc thành lập công ty, trả công ban đầu từ 3 đến 5 triệu/tháng.

Tuy nhiên, sau khi thành lập công ty, đặt in hoá đơn, các đối tượng nói với những người được thuê đứng tên giám đốc việc công ty ngừng hoạt động nhưng thực tế các đối tượng mạo danh chữ ký giám đốc trên hoá đơn, chứng từ để xuất bán trái phép hoá đơn nhằm trục lợi.

Tổng giá trị hàng hoá ghi trên hóa đơn là hơn 1.000 tỷ đồng, gây thất thoát tiền thuế của Nhà nước hơn 100 tỷ đồng. Cơ quan An ninh điều tra đã chứng minh các bị can trong vụ án thu lợi bất chính gần 5,3 tỷ đồng, hiện đã thu hồi hơn 2,52 tỷ đồng.

Bản kết luận điều tra cũng cho rằng, nguyên nhân và điều kiện dẫn đến hành vi phạm tội của các bị can là do các quy định của pháp luật về thủ tục đăng ký, điều kiện thành lập công ty tại thời điểm trên còn chưa chặt chẽ, chưa có những điều khoản ràng buộc, kiểm tra cụ thể đối với người đại diện theo pháp luật, dẫn đến tình trạng đối tượng không có đủ năng lực tài chính, không có kiến thức chuyên môn, các đối tượng sắp chết… vẫn có thể đứng ra thành lập công ty.

Cùng đó, công tác quản lý theo dõi tình trạng hoạt động đối với các công ty của một số ban, ngành, chính quyền địa phương (đặc biệt là cơ quan thuế) chưa thực sự sát sao. Các quy định của nhà nước về việc quản lý, sử dụng hoá đơn còn nhiều bất cập dẫn đến việc các đối tượng lợi dụng để thực hiện hành vi Mua bán trái phép hoá đơn trong thời gian dài không được pháp hiện xử lý.

Quá trình điều tra, Cơ quan ANĐT Công an tỉnh Bắc Giang xác định các đối tượng đã thành khẩn khai báo, tự nguyện hậu quả và có nhiều tình tiết giảm nhẹ.

Cụ thể như, trường hợp bị can Nguyễn Văn Cẩn (SN 1957) nguyên là cán bộ quân đội đã nghỉ hưu, trong quá trình công tác được tặng Huân chương chiến sỹ vẻ vang hạng Nhất, hạng Nhì, phạm tội lần đầu; đang thờ cúng liệt sỹ Nguyễn Văn Nết (là anh trai). Quá trình điều tra, bị can Cẩn đã khắc phụ hậu quả, nộp toàn bộ số tiền thu lợi bất chính.

Hay như bị can Nguyễn Văn M (SN 1989) cũng được cơ quan điều tra xác định có thái độ thành khẩn khai báo, ăn năn hối cải, tích cực hợp tác với cơ quan điều tra trong quá trình điều tra giải quyết vụ án và khắc phục hậu quả toàn bộ số tiền thu lợi bất chính.

Vì vậy, ngày 9/4/2021, VKSND tỉnh Bắc Giang đã ra quyết định thay thế biện pháp ngăn chặn từ tạm giam sang cấm đi khỏi nơi cư trú với bị can Nguyễn Văn Cẩn.

Các bị can Nguyễn Văn T, Nguyễn Tiến Q, Đặng Văn D, Nguyễn Ngọc B, Ngô Thanh T, Nguyễn Văn M chỉ bị ngăn chặn bằng hình thức cấm đi khỏi nơi cư trú thay vì bị bắt tạm giam.

Từ đó, áp dụng khoản 1, Điều 54 BLHS, Cơ quan điều tra đề nghị xem xét khi lượng hình phạt đối với các bị can trong vụ án.

Ở diễn biến khác, Nguyễn Văn Cẩn đã thừa nhận và hoàn toàn đồng tình với bản kết luận điều tra của Công an tỉnh Bắc Giang. Nhận thức rõ việc làm của mình, Nguyễn Văn Cẩn đã tự nguyện khắc phục toàn bộ số tiền hơn 816 triệu đồng được hưởng lợi từ việc mua hoá đơn giúp. Nguyễn Văn Cẩn cũng cho rằng, mình không hề thành lập một công ty “ma” nào mà chỉ tham gia làm thuê nghiệp vụ kế toán, thuế cho các công ty trên địa bàn huyện Lạng Giang của các ông chủ doanh nghiệp Nguyễn Văn M (SN 1989), Nguyễn Văn T (SN 1984), Nguyễn Tiến Q (SN 1987), Đặng Văn D (SN 1969), Nguyễn Ngọc B (SN 1982), Ngô Thanh T (SN 1988). Do các công ty này không có đủ hoá đơn nên Cẩn đã liên hệ mua giúp hoá đơn từ các công ty kia dẫn đến việc vi phạm. 

Nhìn nhận sự việc dưới góc độ pháp lý, luật sư Vi Văn Diện – Giám đốc Công ty Luật TNHH Thiên Minh (Đoàn luật sư TP Hà Nội) cho rằng: Trong vụ án này, cơ quan điều tra xác định hành vi của 9 bị can đã cấu thành tội “Mua bán trái phép hoá đơn”, quy định tại điểm d, điểm đ, khoản 2, điều 203 Bộ luật hình sự năm 2015, sửa đổi bổ sung năm 2017.

Hành vi phạm tội của các bị can là đáng lên án, gây bất ổn cho xã hội. Tuy nhiên, bản kết luận điều tra cũng đã nêu các bị can đều phạm tội lần đầu, thành khẩn khai báo, khắc phục hậu quả nộp lại số tiền thu lợi bất chính. Đặc biệt có bị can như bị can Cẩn còn là quân nhân nghỉ hưu, được tặng huân chương và thờ cúng liệt sỹ, nên pháp luật cần xem xét khoan hồng, tạo cơ hội cho các bị cáo sửa sai theo đúng tinh thần nhân văn của Đảng, Nhà nước và pháp luật - Luật sư Diện phân tích.