Những siêu dự án “đốt tiền”

Ả Rập Xê Út là nơi tập trung các kế hoạch chi tiêu hào nhoáng nhất thế giới trong năm qua. Vương quốc này hiện đang thực hiện được một nửa kế hoạch phát triển kinh tế mang tên “Tầm nhìn 2030” do Thái tử Mohammed bin Salman đề ra, nhằm trở thành một cường quốc đa dạng về kinh tế. 

Mũi nhọn của kế hoạch này có một thứ mà mà Thái tử Mohammed bin Salmangọi là “dự án giga”. Chúng bao gồm New Murabba, khu phức hợp trị giá 48 tỷ USD với điểm nhấn là tòa nhà hình lập phương cao 400m và một siêu thành phố giống như khoa học viễn tưởng được quy hoạch với 9 triệu dân có tên là Neom. Gồm hai tòa nhà dài 170 km phủ kính tráng gương, Neom có chi phí xây dựng lên đến… 500 tỷ USD.

Mùa xuân năm ngoái, Ả Rập Xê Út đặt mua 121 chiếc 787 Dreamliner trị giá 35 tỷ USD từ Boeing và một nửa số mày bay đó dành cho hãng hàng không mới của họ. Vương quốc này cũng làm rung chuyển môn golf và bóng đá chuyên nghiệp thông qua đề xuất sáp nhập LIV Golf và PGA, cũng như những việc chiêu mộ các siêu sao bóng đá cho giải VĐQG Ả Rập Xê Út bằng mức lương không tưởng.

Ngoài ra còn có những cam kết mới, bao gồm kế hoạch chi 38 tỷ USD để phát triển lĩnh vực thể thao điện tử và trò chơi điện tử cũng như khoảng 100 tỷ USD đầu tư vào chip, thiết bị điện tử và ngành sản xuất ô tô điện trong nước.

Tất cả các dự án kể trên đều “đốt tiền” một cách khủng khiếp.

Quỹ tài sản có chủ quyền của Ả Rập Xê Út (PIF), được giao nhiệm vụ thực hiện các sáng kiến này, tháng trước cho biết mức tiền mặt của họ tính đến tháng 9 đã giảm khoảng 3/4 xuống còn khoảng 15 tỷ USD, mức thấp nhất kể từ tháng 12 năm 2020, khi quỹ bắt đầu báo cáo dữ liệu.

Thâm hụt ngân sách và bán tài sản

Việc chi tiêu chỉ tiếp tục tăng lên. Dự án khổng lồ trị giá 62 tỷ USD của Riyadh có tên Diriyah là một biển cần cẩu xây dựng, trong khi đội quân máy xúc đang đào nền móng cho phần đầu tiên của những tòa tháp dài của Neom.

Các nhà kinh tế cho biết PIF có thể cần thêm hàng trăm tỷ USD từ nhà nước. Kế hoạch "Tầm nhìn 2030" của Ả Rập Xê Út đặt mục tiêu PIF sẽ quản lý danh mục đầu tư trị giá 2 nghìn tỷ USD, tăng từ mức 718 tỷ USD tính đến tháng 9 năm 2023. 

Tim Callen, một thành viên thỉnh giảng tại Viện nghiên cứu các quốc gia Ả Rập vùng Vịnh có trụ sở ở Washington (Mỹ), nói: “Thật đáng kinh ngạc về số lượng công việc đang được thực hiện ở Ả Rập Xê Út”. Callen ước tính đến năm 2030, Chính phủ Ả Rập Xê Út có thể cần đóng góp thêm 270 tỷ USD vào PIF. 

Cùng lúc với việc chi tiêu tăng mạnh thì nguồn thu từ dầu mỏ lại chững lại. IMF ước tính giá dầu sẽ cần phải trên 86 USD/thùng vào năm 2023 và 80 USD/thùng trong năm nay để cân bằng ngân sách của Chính phủ Ả Rập Xê Út.

Giá đã dao động quanh mức 81 USD trong năm qua. Bất chấp khoản chi tiêu khổng lồ từ ngân sách, Ả Rập Xê Út đã trải qua một đợt suy thoái kinh tế hiếm thấy vào năm 2023. Năm nay, Ả Rập Xê Út dự kiến sẽ thâm hụt ngân sách 21 tỷ USD, tương đương khoảng 2% tổng sản phẩm quốc nội.

Để duy trì các khoản chi tiêu, Ả Rập Xê Út đã chuyển sang một công cụ mà họ đã tránh xa trong những thập kỷ gần đây: vay mượn. Một số nguồn tiết lộ với báo Wall Street Journal rằng vương quốc này cũng có kế hoạch bán một lượng cổ phiếu khổng lồ tại “viên ngọc quý” của đất nước: tập đoàn dầu mỏ lớn nhất thế giới Saudi Aramco.

Việc bán cổ phiếu Aramco đặt ra sự đánh đổi. Nó làm giảm một trong những nguồn doanh thu liên tục lớn nhất của vương quốc: cổ tức của Aramco. Nhưng các quan chức Ả Rập Xê Út cho biết họ muốn các nhà đầu tư bên ngoài giúp chia sẻ gánh nặng.

Nguyễn Khánh