Xung đột bùng phát nghiêm trọng

Các cuộc đụng độ giữa hai nước cộng hòa thuộc Liên Xô cũ, từng xảy ra chiến tranh vào những năm 1990, là đợt bùng phát mới nhất của cuộc xung đột kéo dài về Nagorno-Karabakh, một khu vực ly khai nằm trong Azerbaijan nhưng do người Armenia điều hành.

Nagorno-Karabakh cho biết, 16 quân nhân của lực lượng này đã thiệt mạng và hơn 100 người bị thương sau khi Azerbaijan tiến hành một cuộc tấn công bằng không quân và pháo binh vào sáng sớm Chủ nhật. Armenia và Nagorno-Karabakh tuyên bố thiết quân luật và ra lệnh tổng động viên.

Azerbaijan, quốc gia cũng tuyên bố thiết quân luật, cho biết lực lượng của họ đã đáp trả các cuộc pháo kích của Armenia và 5 thành viên trong một gia đình đã thiệt mạng do pháo kích của Armenia.

Azerbaijan cũng cho biết, các lực lượng của họ đã giành quyền kiểm soát tới 7 ngôi làng. Nagorno-Karabakh ban đầu phủ nhận điều đó nhưng sau đó thừa nhận đã mất "một số vị trí" và nói rằng họ đã phải chịu một số thương vong dân sự, nhưng không cho biết chi tiết.

Các cuộc đụng độ đã thúc đẩy một làn sóng ngoại giao nhằm giảm căng thẳng mới trong cuộc xung đột kéo dài hàng thập kỷ giữa Armenia theo đạo Thiên chúa và chủ yếu là người Azerbaijan theo đạo Hồi, với việc Nga kêu gọi ngừng bắn ngay lập tức và một cường quốc khu vực khác là Thổ Nhĩ Kỳ nói rằng họ sẽ ủng hộ Azerbaijan.

Tổng thống Donald Trump hôm Chủ nhật cho biết Hoa Kỳ sẽ tìm cách chấm dứt bạo lực.

"Chúng tôi đang xem xét nó rất mạnh mẽ", ông Trump nói trong một cuộc họp báo. “Chúng tôi có rất nhiều mối quan hệ tốt trong lĩnh vực đó. Chúng tôi sẽ xem liệu chúng tôi có thể ngăn chặn xung đột không".

Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ đã lên án bạo lực trong một tuyên bố, kêu gọi ngừng ngay lập tức các hành động thù địch và bất kỳ lời lẽ hùng biện hoặc các hành động khác có thể làm trầm trọng thêm vấn đề.

Ứng cử viên Tổng thống của đảng Dân chủ Hoa Kỳ và cựu Phó Tổng thống Joe Biden cho biết trong một tuyên bố rằng, các hành động thù địch có thể leo thang thành một cuộc xung đột rộng lớn hơn và thúc giục chính quyền Trump thúc đẩy nhiều quan sát viên hơn dọc theo đường ngừng bắn và để Nga “ngừng cung cấp vũ khí cho cả hai bên”.

Các đường ống vận chuyển dầu và khí đốt tự nhiên của Caspi từ Azerbaijan đi khắp thế giới đi qua gần Nagorno-Karabakh. Armenia cũng cảnh báo về rủi ro an ninh ở Nam Caucasus vào tháng 7 sau khi Azerbaijan đe dọa tấn công nhà máy điện hạt nhân của Armenia như một đòn trả đũa có thể xảy ra.

Nagorno-Karabakh tách khỏi Azerbaijan trong một cuộc xung đột nổ ra khi Liên Xô sụp đổ vào năm 1991.

Mặc dù một lệnh ngừng bắn đã được đồng ý vào năm 1994, sau khi hàng nghìn người thiệt mạng và nhiều người khác phải di dời, Azerbaijan và Armenia thường xuyên cáo buộc lẫn nhau về các cuộc tấn công xung quanh Nagorno-Karabakh và dọc theo biên giới Azeri-Armenia riêng biệt.

Trong cuộc đụng độ hôm Chủ nhật, các nhà hoạt động nhân quyền của Armenia cho biết một phụ nữ và trẻ em dân tộc Armenia cũng đã bị giết.

Ngoại giao quốc tế, kêu gọi các bên ngừng bắn

Armenia cho biết lực lượng Azeri đã tấn công các mục tiêu dân sự bao gồm Stepanakert, thủ đô của Nagorno-Karabakh, và hứa sẽ có một "phản ứng tương xứng".

"Chúng tôi luôn mạnh mẽ bên cạnh quân đội của chúng tôi để bảo vệ đất mẹ khỏi cuộc xâm lược của Azeri", Thủ tướng Armenia Nikol Pashinyan viết trên Twitter.

Azerbaijan bác bỏ tuyên bố của Bộ Quốc phòng Armenia nói rằng máy bay trực thăng và xe tăng của Azeri đã bị phá hủy, đồng thời cáo buộc các lực lượng Armenia đã tiến hành các cuộc tấn công "có chủ ý và có chủ đích" dọc theo chiến tuyến.

"Chúng tôi bảo vệ lãnh thổ của mình, chính nghĩa của chúng tôi!", Tổng thống Azerbaijan, Ilham Aliyev, phát biểu trên truyền hình quốc gia.

Thổ Nhĩ Kỳ cho biết họ đang nói chuyện với các thành viên của nhóm Minsk, trung gian giữa Armenia và Azerbaijan. Nga, Pháp và Hoa Kỳ là đồng chủ tịch.

Tổng thống Nga Vladimir Putin đã điện đàm với Pashinyan nhưng không có thông tin chi tiết về cuộc trò chuyện, trong khi Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Tayyip Erdogan đã nói chuyện với Aliyev.

Erdogan, hứa hẹn ủng hộ đồng minh truyền thống Azerbaijan, nói Armenia là “mối đe dọa lớn nhất đối với hòa bình trong khu vực” và kêu gọi “toàn thế giới sát cánh với Azerbaijan trong cuộc chiến chống lại sự xâm lược và tàn ác của họ”.

Pashinyan đã đáp trả, kêu gọi cộng đồng quốc tế đảm bảo Thổ Nhĩ Kỳ không can dự vào cuộc xung đột.

Liên minh châu Âu và Tổ chức An ninh và Hợp tác châu Âu (OSCE) kêu gọi cả hai bên ngừng các hành động quân sự và quay trở lại đàm phán, Giáo hoàng Francis cũng vậy.

Ít nhất 200 người đã thiệt mạng trong cuộc xung đột giữa Armenia và Azerbaijan vào tháng 4 năm 2016. Trong các cuộc đụng độ vào tháng 7, cũng có ít nhất 16 người đã thiệt mạng.