Giao tranh làm suy thoái các quốc gia nghèo

Mặc dù họ còn cách xa cuộc chiến ở Ukraine, nhưng việc nội các Sri Lanka từ chức hàng loạt vào thứ Hai (4/4) và các cuộc điều động quyết liệt vào cuối tuần của Thủ tướng Pakistan Imran Khan để tránh bị sa thải đã chứng tỏ tác động kinh tế kéo dài tồi tệ đến mức nào.

Cả hai nước Sri Lanka và Pakistan đều vướng phải tình trạng quản lý kinh tế yếu kém, nhưng có một danh sách dài các quốc gia khác cũng đang gặp nguy hiểm tương tự.

Một số quốc gia đã “bên bờ vực” của các cuộc khủng hoảng nợ do hậu quả của đại dịch Covid-19. Mặt khác, do giao tranh giá dầu và lương thực cũng đồng loạt tăng cao, chắc chắn khiến các nền kinh tế vốn đã “mong manh” nay lại càng trở nên trầm trọng hơn.

Được biết, Thổ Nhĩ Kỳ, Tunisia, Ai Cập, Ghana, Kenya và các quốc gia khác nhập khẩu phần lớn lượng dầu và khí đốt, cũng như các mặt hàng tiêu dùng cơ bản như lúa mì và ngô, tất cả đã tăng từ 25% đến 40% trong năm nay.

Chi phí nhập khẩu và trợ cấp cho những nhu cầu thiết yếu hàng ngày đã khiến Ai Cập suy yếu đồng tiền của mình 15% và tìm kiếm sự hỗ trợ của Quỹ Tiền tệ Quốc tế IMF trong những tuần gần đây. Cả Tunisia và Sri Lanka kiên cường lâu năm cũng đã yêu cầu sự hỗ trợ.

Ghana - quốc gia vẫn do dự trong việc tiếp cận Quỹ, đang chứng kiến đồng tiền giảm giá trị, trong khi Pakistan - quốc gia đã có 22 chương trình viện trợ của IMF sẽ yêu cầu chi viện nhiều hơn nữa khi nền kinh tế nước này đã suy thoái trở lại sau biến động.

Nhà kinh tế trưởng Charlie Robertson của Renaissance Capital cho biết: “Cú sốc năng lượng này chắc chắn đang làm tăng thêm bất ổn chính trị ở Sri Lanka và Pakistan.

Châu Phi “oằn mình” trước biến động

Giám đốc điều hành IMF Kristalina Georgieva đã đưa ra một cảnh báo đanh thép rằng "chiến tranh ở Ukraine đồng nghĩa với gây ra nạn đói ở châu Phi".

Theo Ngân hàng Thế giới, tổ chức mật thiết của IMF, cũng đã tuyên bố: Trong năm tới, hàng chục quốc gia nghèo nhất thế giới có thể suy yếu, dẫn đến "loạt vấn đề nợ lớn nhất ở các nền kinh tế đang phát triển trong một thập kỷ qua”.

Theo Viện Tài chính Quốc tế (IIF), những "nền kinh tế biên giới" vốn bị hạn chế bởi các quốc gia kém phát triển nhất, hiện đang nợ 3,5 nghìn tỷ USD - hơn 500 tỷ USD so với mức trước đại dịch.

Trước đại dịch, Pakistan và Sri Lanka đã chi tương ứng 3,4% và 2,2% GDP tương ứng cho năng lượng. Tại Thổ Nhĩ Kỳ, tỷ lệ này cao hơn nhiều ở mức 6,5%, và với giá dầu dao động trên 100 USD/thùng trong nhiều tháng, khiến áp lực ngày càng gia tăng.

Theo IIF, cứ mỗi 10 USD chi thêm cho một thùng dầu sẽ làm tăng thêm 0,3% thâm hụt tài khoản vãng lai của Thổ Nhĩ Kỳ. Tỷ lệ này ở Lebanon là 1,3%, trong khi Fitch dự kiến rằng chi phí trợ cấp điện ở Tunisia có thể tăng lên hơn 1,8% GDP trong năm nay, tăng từ 0,8% so với năm ngoái.

Biến loạn sâu sắc

Giá thực phẩm cũng là một vấn đề thách thức. Chúng đã tăng lên khi các quốc gia thoát khỏi tình trạng bị bị phong toả do Covid-19, làm trầm trọng thêm ở một số vùng do hạn hán.

Với việc Ukraine và Nga chiếm 29% xuất khẩu lúa mì toàn cầu và 19% lượng ngô xuất khẩu toàn cầu, do giao tranh giá của cả hai loại này đã tăng từ 25% -30% trong năm nay.

Ai Cập nhập khẩu hơn 60% lúa mì, với 4/5 đến từ Nga và Ukraine. Sau khi Bảng Ai Cập (đơn vị tiền Ai Cập) suy yếu và đã phải nhờ đến sự tiếp viện của IMF. Thêm vào đó, Tổng thống Abdel Fattah al-chính phủ Sisi gần đây đã thiết lập giá bánh mì để hạn chế giá thực phẩm tăng theo chiều hướng xoắn ốc.

Theo Viktor Szabo, một nhà quản lý danh mục đầu tư thị trường mới nổi tại abrdn ở London: Những sự gia tăng về giá năng lượng và lương thực sẽ ảnh hưởng đến ngân sách, trợ cấp và sự ổn định chính trị và xã hội ở nhiều quốc gia. Nếu các quốc gia không “kìm cương” được giá cả, thì tình hình sẽ khó lường, hãy xem xét Mùa xuân Ả Rập và ảnh hưởng của giá thực phẩm."

Với việc chi phí đi vay toàn cầu tăng nhanh khi các ngân hàng trung ương lớn bắt đầu tăng lãi suất, Max Castle, một nhà quản lý danh mục đầu tư thu nhập cố định tại Mediolanum Irish Operations, tin rằng nhiều thị trường mới nổi có thể buộc phải tìm kiếm sự hỗ trợ.

Ông nói: “Đây là tình huống thích hợp để IMF can thiệp hỗ trợ các quốc gia dễ bị tổn thương hơn - đặc biệt là các quốc gia có thâm hụt tài khoản vãng lai”.

Lê Na (Theo CNA)