Theo Cục Công nghiệp (Bộ Công Thương), tính đến năm 2018, ngành sản xuất ô tô trong nước có khoảng trên 40 doanh nghiệp hoạt động sản xuất, lắp ráp xe ô tô bao gồm: Ô tô con, ô tô tải, ô tô khách, ô tô chuyên dùng và ôtô sát xi. Đa phần các doanh nghiệp có quy mô vừa và nhỏ.

Những hạn chế cho phát triển công nghiệp ô tô đã được nhắc tới nhiều, đó là dung lượng thị trường chưa đủ lớn, công nghiệp hỗ trợ chưa phát triển, tỷ lệ nội địa hóa chưa cao..., khiến giá xe sản xuất trong nước cao hơn một số nước trong khu vực.

Để giải quyết vấn đề này, Bộ Công Thương đã đưa ra một số một số giải pháp thúc đẩy phát triển ngành công nghiệp ôtô trong nước với mục tiêu ưu tiên hàng đầu trong giai đoạn trước mắt là cố gắng tham gia sâu nhất vào chuỗi sản xuất ô tô toàn cầu, các thương hiệu của các tập đoàn toàn cầu hiện có.

Tập trung hỗ trợ các doanh nghiệp có sản lượng sản xuất lớn tại Việt Nam, đồng thời thu hút đầu tư và hỗ trợ sản xuất có định hướng vào thị trường "ngách", các hãng xe, dòng xe chưa có cơ sở sản xuất lớn tại thị trường ASEAN để tạo lợi thế cạnh tranh so với các nước trong khu vực.

3 nhóm giải pháp được Bộ Công Thương đưa ra gồm: Tạo dựng thị trường đủ lớn cho các nhà sản xuất ô tô trong nước (khuyến khích sử dụng xe ô tô sản xuất trong nước); tập trung hỗ trợ có mục tiêu, nâng cao năng lực sản xuất và khả năng cạnh tranh của các doanh nghiệp sản xuất, lắp ráp ô tô trong nước với một số các sản phẩm ô tô chủ lực, có dung lượng thị trường tốt và khả năng cạnh tranh với các sản phẩm của các nước khác trong khu vực; thu hút đầu tư trực tiếp nước ngoài.

Một trong những chính sách hỗ trợ ngành công nghiệp ô tô được các chuyên gia kinh tế nhắc tới là áp dụng thuế tiêu thụ đặc biệt (TTĐB) đối với ô tô sản xuất, lắp ráp trong nước, được Bộ Tài chính báo cáo Thủ tướng Chính phủ quý I/2019.

Ở góc độ bộ quản lý, Bộ Công Thương cho rằng, chính sách thuế này là cần thiết và có thể xem là đòn bẩy tích cực cho phát triển công nghiệp ô tô. Nếu không có các ưu đãi về phương pháp tính thuế TTĐB so với ôtô nhập khẩu nguyên chiếc, ngành công nghiệp ô tô Việt Nam, đặc biệt là ngành sản xuất, lắp ráp ô tô con sẽ khó có thể duy trì do không thể cạnh tranh được với làn sóng ô tô nhập khẩu.

Bên cạnh đó, chính sách này không chỉ tạo được hiệu ứng lan tỏa cho ngành công nghiệp, phát triển các ngành công nghiệp hỗ trợ trong nước cũng như hệ thống cung ứng, dịch vụ vệ tinh của ngành ô tô mà còn tạo thêm việc làm và tăng thu ngân sách đáng kể trong dài hạn.

Cũng theo Cục Công nghiệp, trong ngắn hạn, có thể chính sách mới sẽ tạo ra các khoản hụt thu ngân sách do cách xác định giá tính thuế TTĐB mới sẽ làm số thuế thu được tạm thời giảm. Tuy nhiên, thiếu hụt ngân sách do giảm thuế sẽ được bù đắp nhờ việc tăng số lượng xe phải đóng thuế, bởi nếu bảo vệ được thị trường nhằm phát triển sản xuất, lắp ráp ô tô nội địa, lượng cầu trên thị trường cho ngành công nghiệp ô tô trong nước trong thời gian 3 - 5 năm tới sẽ tăng mạnh.

Hùng Quang