Chùa Keo tên chữ là Thần Quang Tự được xây dựng năm 1632 (thời Lê Trung hưng, thế kỷ XVII). Lễ hội chùa Keo tưởng nhớ công đức của Quốc sư Dương Không Lộ (1016 - 1094) và những người có công xây dựng Chùa. Đây là dịp để nhân dân tỉnh Thái Bình quảng bá du lịch; phục vụ nhu cầu tín ngưỡng tâm linh, nhu cầu tham quan và hưởng thụ các giá trị văn hóa, nghệ thuật kiến trúc điêu khắc độc đáo. Qua đó, gìn giữ, bảo tồn và phát huy giá trị các di sản văn hóa, truyền thống. Với những giá trị đặc biệt về văn hóa lịch sử, năm 2012, quần thể chùa Keo được công nhận Di tích cấp Quốc gia đặc biệt. Ngày 23/1/2017, Bộ VH-TT&DL ghi danh lễ hội Chùa Keo (tỉnh Thái Bình) là Di sản Văn hóa phi vật thể Quốc gia.

Đây là công trình kiến trúc nghệ thuật đặc sắc, độc đáo gồm 21 công trình, 157 gian trên khu đất 58.000 m2. Ngoài thờ Phật, chùa Keo còn thờ Thánh (tiền Phật, hậu Thánh). Vị thánh được thờ là Thánh tổ Dương Không Lộ, một nhà sư thời Lý có hiểu biết sâu sắc về Phật học. Chùa Keo có kiến trúc cổ gần 400 năm, là 1 trong 10 công trình kiến trúc cổ tiêu biểu của Việt Nam. Khu di tích chùa Keo có diện tích 41.561,9 m2, gồm 17 công trình với 128 gian, xây dựng cân đối theo lối kiến trúc "Nội công ngoại quốc".

Gác chuông chùa Keo là công trình kiến trúc nghệ thuật nổi tiếng bằng gỗ độc đáo, tiêu biểu cho kiến trúc cổ Việt Nam thời hậu Lê. Gác chuông dựng trên một nền gạch xây vuông vắn, gác chuông cao 11,04m, có 3 tầng mái, kết cầu bằng những con sơn chồng lên nhau. Tầng một treo một khánh đá dài 1,20m, tầng hai có quả chuông đồng cao 1,30 m đường kính 1m đúc vào thời Lê Hy Tông năm 1686, tầng ba và tầng thượng treo chuông nhỏ cao 0,62 m, đường kính 0,69 m đúc năm 1796. Tam quan nội là bộ cánh cửa gian trung quan chạm rồng chầu - kiệt tác chạm khắc gỗ thế kỷ XVII. Từ tam quan nội, qua một số sân nhỏ rộng, khu chùa phật gồm: Chùa ông Hộ, tòa thiêu hương (ống muống) và điện phật. Khu chùa Phật là nơi tập trung nhiều nhất các pho tượng Phật có giá trị nghệ thuật cao vào thế kỷ 17, 18 đó là tượng Tuyết Sơn, La Hán, quan thế âm Bồ Tát...

Hội Xuân chùa Keo năm 2019 diễn ra các nghi lễ thức, trò chơi, trò diễn dân gian truyền thống: Nghi thức khai chỉ mở của đền Thánh; Lễ dâng hương đền Thánh; thổi cơm thi; thi bắt vịt và chuỗi hoạt động của chương trình tế lễ đầu năm. Tại lễ hội Xuân chùa Keo 2019, 4 đội đại diện cho 8 giáp của 3 thôn ở xã Duy Nhất kéo lửa theo nghi thức truyền thống thổi cơm thi. Hàng năm, Lễ hội Xuân chùa Keo diễn ra vào ngày mồng 4 tết Nguyên Đán và Hội mùa Thu (lễ hội chính), từ ngày 13 - 15/9 (Âm lịch).

PV