Những năm gần đây, nhu cầu về sản lượng than hầm lò ngày một tăng cao, diện khai thác xuống sâu, áp lực công việc lớn, trong khi thu nhập của người lao động chưa hơn hẳn các ngành kinh tế khác, nên việc tuyển dụng thợ lò là hết sức khó khăn. Để hóa giải khó khăn này, Công ty Than Uông Bí đã chọn giải pháp “Nhất cử lưỡng tiện”: phát huy sáng kiến, đẩy mạnh cơ giới hóa trong khai thác than hầm lò nhằm tăng cao năng suất lao động, giảm số người lao động.

Đến thăm Công ty Than Uông Bí vào những ngày cuối năm 2019, khi thời tiết rất thuận lợi cho việc khai thác, ngành than gọi là “thời điểm vàng” để các mỏ tập trung hoàn thành vượt mức kế hoạch năm và có “gối đầu” cho năm sau.

Thế nhưng, Công ty Than Uông Bí lại khác: những ngày “nước rút” cuối năm không để chạy kế hoạch sản xuất năm mà trọng tâm là cải thiện điều kiện làm việc, đảm bảo an toàn, vệ sinh môi trường và tăng cao hiệu quả kinh tế. Lý giải thêm về điều này, một vị lãnh đạo công ty nói vui: chẳng những thế, chúng tôi còn quán triệt anh em, nếu làm vượt kế hoạch sẽ bị phê bình!

Thấy rõ sự ngạc nhiên trên từng khuôn mặt, vị đại diện Công ty không giải thích mà dẫn chúng tôi đi thẳng vào phòng thay đồ, trang bị phòng hộ lao động (phút chốc tất cả chúng tôi đã “lột xác” thành những thợ lò “chính hiệu”), tiếp tục đi bộ vào lò (lò bằng) khoảng 500m, rồi dẽ vào một đường hầm ngang, đi thêm chừng 300m nữa; trước mặt chúng tôi hiện lên 1 cỗ máy đồ sộ nằm dưới “vòm lò” được đỡ bằng những thanh sắt uốn hình cầu vồng, trên dưới và 2 bên đều là than đen óng ánh, trước mặt cũng là bức tường than, người thợ gọi là “gương lò”.

Với sự điều khiển của 1 thợ lò, cỗ máy như một con rô bốt thông minh, linh hoạt, lúc thì dùng “ngón tay chỏ” (dùi sắt) chọc phá từng mảng than, lúc lại gập khuỷu tay dùng cả “bàn tay” (gầu xúc) vuôn than vào “bụng”. Than từ bụng máy được chuyển vào băng tải (qua phễu rót) và “chẩy” ra nơi tập kết bằng hệ thống máng băng tải liên hoàn.

Theo lãnh đạo Công ty, trước đây tại vị trí này, phải sử dụng 8 công nhân làm thủ công rất vất vả, nặng nhọc; hiện nay, dùng máy AM-45 cải tiến thì chỉ cần sử dụng tối đa 4 người, làm việc trong điều kiện nhẹ nhàng hơn, an toàn hơn mà năng suất lại tăng gấp đôi.

Tôi hiểu rằng, đây chính là lời giải thích cho câu nói vui: “Nếu làm vượt kế hoạch sẽ bị phê bình” mà vị lãnh đạo Công ty vừa chia sẻ ở trên.

Ông còn cho thêm: máy AM-45 số 2 do nhóm cán bộ, công nhân Công ty cải tạo từ máy cũ không còn sử dụng. Hiện tại đề tài máy AM-45 cải tiến đã có đủ các thông số kỹ thuật chủ yếu và thử nghiệm thành công đào lò xuyên vỉa 120 khu Hồng Thái từ  31/10/2019 đem lại “lợi ích kép” cho Công ty.

Sở dĩ gọi là lợi ích kép vì ngoài việc tăng năng suất lao động lên gấp đôi trong ca sản xuất, giảm cường độ lao động cho công nhân, tăng tính an toàn lao động, thì việc sử dụng máy AM-45 cải tiến còn giảm một nửa số lao động trong ca (từ 8-9 người xuống còn 4-5người/gương đào lò). Điều này có ý nghĩa rất lớn về kinh tế và thực sự sẽ là “cứu cánh” cho Công ty và ngành than trong điều kiện tuyển thợ lò khó khăn như hiện nay.

Được biết,vốn dĩ máy AM-45 doCông ty nhận bàn giao từ  đơn vị bạn,sau hơn 10 năm sử dụng, máy đã “nhập kho”,nhiều chi tiết máy đã hư hỏng, han rỉ. Tuy nhiên, nhiều bộ phận và thân máy vẫn còn tốt, nhóm đề tài sáng kiến của Công ty  đã nẩy sinh ý tưởng cải tạo, phục hồi các chức năng máy AM-45 để đưa vào hoạt động.Giải pháp được nhóm tác giả đưa ra là: tháo bỏ các bộ phận, chi tiết thường xuyên hư hỏng và lắp đặt thêm cần gầu xúc,cụm búa căn thủy lựccho máy.

Khó khăn lớn nhất mà nhóm tác giả gặp phải trong quá trình triển khai Đề tài là máy móc, thiết bị để thực hiện gia công chế tạo chi tiết đã cũ, độ chính xác không cao; các thiết bị thay thế như bản xích di chuyển, phớt tăng xích... rất khó tìm mua trên thị trường.

Sau nhiều ngày nghiên cứu, tìm tòi, nhóm tác giả đã quyết định dùng khung và hệ thống máy của máy Combai AM45-EX (cũ không còn sử dụng) cải tạo lại cho phù hợp; giữ nguyên bộ phận di chuyển; lắp đặt bộ cần (gồm 2 cần và 1 gầu xúc); sử dụng băng tải vận chuyển; lắp đặt cụm búa căn thủy lực vào gầu xúc (có tác dụng để căn đào chân cột, phá đá phần nền lò); lắp động cơ dẫn động...

Cùng với đề tài đem lại lợi ích kép, Công ty Than Uông Bí còn quyết tâm lập lại kỷ cương, tác phong công nghiệp để đảm bảo an toàn, bình đẳng quyền và nghĩa vụ cho người lao động. Các nội quy, quy chế được siết chặt hơn như: quy định giờ vào ca, ra ca, giờ mở cửa phòng tắm, quản lý thẻ vào lò...

Thực tế, thời gian qua, việc tuyển chọn thợ lò có khó khăn, ngành than đã phải tìm đến nguồn lao động từ vùng sâu, vùng xa, người dân tộc thiểu số..., trình độ văn hóa, tác phong công nghiệp và ý thức kỷ luật còn hạn chế. Một số công nhân thường vi phạm kỷ luật lao động như vào ca muộn, ra ca sớm, tắm trước giờ quy định... gây bức súc cho nhiều anh em công nhân khác. Việc quy định chặt chẽ thời gian làm việc, ra ca... là rất cần thiết, nhất là đối với đơn vị sản xuất mang tính tập thể như Công ty Than Uông Bí.

Nguyễn Quân