Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội hiện đang đề nghị xây dựng Luật Bảo hiểm xã hội (sửa đổi) để khắc phục những hạn chế, bất cập của Luật hiện hành.

Luật Bảo hiểm xã hội 2014 được Quốc hội thông qua ngày 20/11/2014, có hiệu lực thi hành kể từ ngày 1/1/2016 (riêng quy định tại điểm b khoản 1 và khoản 2 Điều 2 có hiệu lực thi hành từ ngày 1/1/2018).

Theo Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội, quá trình thực tiễn thực hiện Luật bảo hiểm xã hội 2014 đến nay đã bộc lộ nhiều hạn chế, bất cập.

Một trong những bất cập đó là quy định điều kiện về thời gian tối thiểu được hưởng lương hưu quá chặt chẽ, dẫn đến số người đang tham gia rời bỏ hệ thống BHXH trước tuổi nghỉ hưu khá lớn.

Luật BHXH quy định điều kiện thời gian tối thiểu tham gia BHXH để có cơ hội được hưởng chế độ hưu trí là đủ 20 năm, điều này dẫn đến nhiều người không tích lũy đủ số năm đóng BHXH để được hưởng lương hưu.

Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội dẫn chứng, nhiều nước quy định thời gian tham gia BHXH 10 năm là đã đủ điều kiện hưởng lương hưu, mặc dù mức lương hưu có thể thấp nhưng vẫn tốt hơn là chuyển sang hưởng trợ cấp tuổi già hay lương hưu xã hội (tầng BHXH phổ quát) do ngân sách nhà nước đảm bảo.

Trong khi đó, hiện nay điều kiện hưởng BHXH một lần khá dễ dàng: Sau một năm không làm việc, không tham gia BHXH là người lao động có thể hưởng BHXH một lần với mức hưởng bằng 1,5 tháng lương cho mỗi năm tham gia BHXH trước năm 2014 và 2 tháng lương cho mỗi năm tham gia sau đó.

Theo phân tích của Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội, với mức đóng vào quỹ hưu trí và tử tuất 8% tiền lương từ phía người lao động, một năm đóng 0,96 tháng lương thì việc hưởng 2 tháng lương khi nhận BHXH một lần được xem như là có lãi, cùng với việc phải chờ đợi quá lâu để hưởng hưu trí sẽ khiến người lao động mong muốn được nhận BHXH một lần để đáp ứng các nhu cầu trước mắt.

Ngoài ra, Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội cũng cho rằng, chính sách BHXH thiếu sự chia sẻ theo nghĩa rộng khi hiện nay tính chất chia sẻ rủi ro chỉ thể hiện rõ trong các chế độ ốm đau, thai sản, tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp. Chính sách hưu trí được thiết kế còn nặng về nguyên tắc đóng - hưởng, nhưng thiếu chú ý đến nguyên tắc chia sẻ giữa người có mức lương cao và mức lương thấp để thu hẹp khoảng cách về thu nhập giữa các nhóm lao động. Theo báo cáo của BHXH Việt Nam thì khoảng cách chênh lệch giữa người có mức lương hưu cao nhất và lương hưu thấp nhất hiện nay là tương đối lớn.

Xuất phát từ những lý do, yêu cầu nêu trên, theo Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội, việc đề xuất sửa đổi Luật Bảo hiểm xã hội là rất cần thiết trong bối cảnh hiện nay.

T.Toàn