Cách Hà Nội khoảng 230km, hồ Ba Bể là một điểm đến hấp dẫn, thu hút du khách trong và ngoài nước khi về với mảnh đất Bắc Kạn, không chỉ bởi cảnh sắc thiên nhiên tươi đẹp mà còn vì những nét văn hóa, ẩm thực đặc sắc của đồng bào nơi đây.

Rời xa những ồn ào, chộn rộn của chốn thị thành, hồ Ba Bể là nơi lý tưởng để tạm gác những lo toan và hòa mình vào thiên nhiên. Du khách có nhiều lựa chọn để trải nghiệm hồ Ba Bể nhưng cách trọn vẹn nhất là thuê thuyền du ngoạn lòng hồ.

Hồ Ba Bể là nơi có sự hòa hợp của núi rừng, sông nước, lại có khí hậu mát mẻ, trong lành nên du khách có thể đến vào bất kỳ thời gian nào trong năm. Tuy nhiên, theo kinh nghiệm của nhiều người, thời điểm lý tưởng nhất là vào mùa hè, những ngày đầu thu hoặc mùa xuân. Đến với hồ Ba Bể, gần như ai cũng ngỡ ngàng với hồ nước trong xanh, núi non hùng vĩ, cuộc sống yên bình, người dân thân thiện. Cùng với việc ngồi trên xuồng tham quan hồ, du khách có thể đến các điểm du lịch nằm trong khu vực hồ như đảo Bà Góa, Ao Tiên, đền An Mạ...

Theo một số nghiên cứu khoa học, hồ được hình thành trên núi karst từ khoảng 10.000 năm trước, những vận động địa chất lâu dài và phức tạp đã đưa một khối nước khổng lồ lên độ cao 150m (so với mực nước biển), nằm giữa núi non trùng điệp. Sự kết hợp của môi trường, khí hậu, địa chất đã khiến hồ Ba Bể trở thành khu vực đa dạng sinh học với hệ sinh thái rừng kín thường xanh mưa ẩm nhiệt đới. 

Hồ dài hơn 8km, diện tích mặt nước khoảng 600ha, độ sâu trung bình 15 - 20m. Lòng hồ có trữ lượng thủy sản lớn, trong đó nhiều loài đặc biệt quý hiếm được ghi vào Sách đỏ Việt Nam như cá chép kình, cá rầm xanh, cá chiên… Những cánh rừng trên núi đá vôi quanh hồ là nơi cư trú của hàng ngàn loài động, thực vật phong phú.

Nước Hồ Ba Bể trong xanh, quanh năm mát mẻ, toàn cảnh hồ nhìn từ trên cao giống như một tấm gương vĩ đại, phản chiếu bóng núi, lồng lộng mây trời. Trên mặt hồ có nhiều đảo nhỏ xinh đẹp như đảo Bà Góa, đảo An Mã… hoặc các hang động đá vôi kỳ thú như động Puông, động Nàng Tiên…

Có thể coi hồ Ba Bể là lá phổi xanh của của Vườn Quốc gia Ba Bể bởi vai trò cung cấp nguồn nước và điều hòa khí hậu cho các khu vực lân cận. Các bản cạnh hồ như Pác Ngòi, Bó Lù, Cốc Tộc đều đã hình thành du lịch cộng đồng với đầy đủ dịch vụ như homestay, tour đi thuyền quanh hồ, trekking xuyên rừng, cho thuê xe máy… Một chuyến du ngoạn hồ Ba Bể đủ xa để hòa mình với thiên nhiên hoang sơ, đủ gần để du khách không phải quá vất vả.

Hằng năm, từ ngày 09 đến ngày 11 tháng Giêng, “Lễ hội lồng tồng Ba Bể” lại được tổ chức tại thôn Bó Lù của xã Nam Mẫu, đây là một trong những lễ hội truyền thống, lớn nhất được tổ chức hằng năm trên địa bàn tỉnh Bắc Kạn và đã được Bộ Văn hoá - Thể thao và Du lịch đưa vào danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.

Lễ hội được tổ chức khi mùa màng kết thúc, dân bản được nghỉ ngơi để du xuân, đến hồ Ba Bể vào dịp này du khách sẽ được vui chung ngày hội với bà con dân tộc nơi đây, được thưởng thức điệu múa khèn của đồng bào Mông, các làn điệu hát then, đàn tính của đồng bào Tày, được chứng kiến, tham gia các trò chơi dân gian truyền thống (Tung còn, bịt mắt bắt dê, đi cà kheo, đua thuyền độc mộc…).

Ngoài các điểm tham quan chính trong khu vực lòng hồ, du khách có thể đi thuyền tham quan các điểm du lịch khác nằm trong quần thể Vườn Quốc gia Ba Bể, như: Động Puông với những nhũ đá đủ muôn hình vạn trạng tuyệt đẹp; thác Đầu Đẳng hùng vĩ trên tuyến sông Năng; động Hua Mạ với vô vàn nhũ đá muôn hình vạn trạng; thác Tát Mạ được ví như dải lụa trắng, một áng mây được thả từ trên trời xuống; hang Thẳm Phầy được ví như Sơn Đoòng của Ba Bể (nằm cách hồ 7km về phía Tây Bắc) hoặc vòng qua phía Tây Nam tham quan Đồn Đèn - nơi có khí hậu quanh năm mát mẻ, tới các bản Mông, Dao ở trên đỉnh núi hay cùng người dân địa phương khám phá hành trình mà nhiều người vẫn gọi là “Săn mây trên đỉnh núi Hoa”…