GS.TSKH Tô Ngọc Thanh sinh năm 1934 tại Hà Nội. Ông là con trai cả của danh họa Tô Ngọc Vân, một bậc thầy tài hoa của nền hội họa đương đại Việt Nam, nhưng ông lại có niềm đam mê âm nhạc từ nhỏ. Ông tốt nghiệp loại giỏi Trường Âm nhạc Việt Nam khóa đầu tiên.

Năm 1959, ông được phân công về Ban Nghiên cứu âm nhạc thuộc Vụ Nghệ thuật, Bộ Văn hóa Thông tin (nay là Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch).

Từ thời điểm này, ông bắt đầu hành trình sưu tầm nghiên cứu âm nhạc dân gian các dân tộc, sống hòa nhập cùng đồng bào dân tộc thiểu số ở vùng cao. Ông được cấp bằng Tiến sỹ năm 1978, Tiến sỹ Khoa học năm 1987 và được phong Giáo sư vào năm 1991.

Hàng chục năm lặn lội khắp núi rừng, buôn bản vùng Tây Bắc, Việt Bắc và Tây Nguyên, GS.TSKH Tô Ngọc Thanh cho ra đời nhiều công trình nghiên cứu xuất sắc như công trình “Âm nhạc dân gian Thái Tây Bắc”(1969), tác phẩm “Âm nhạc dân gian Mường” (1971), tư liệu “Âm nhạc Cung đình Việt Nam” (2000), ghi chép về văn hóa và âm nhạc - công trình đồ sộ, dày hơn 900 trang sách.

Bên cạnh đó, ông còn nghiên cứu, sưu tầm, chỉnh lý, nâng cao, đưa vào đời sống văn hóa cộng đồng 12 tập dân ca phổ biến tiêu biểu của đồng bào các dân tộc thiểu số và 30 tập dân ca chuyên đề từng dân tộc.

GS.TSKH Tô Ngọc Thanh từng nhận các giải thưởng: Giải Nhất do Hội Văn nghệ dân gian trao tặng (1972), 4 giải Nhất của tổ chức Trung tâm Văn hóa Châu Á - Thái Bình Dương, Giải thưởng Nhà nước về Văn học nghệ thuật đợt 1 năm 2001.

Từ năm 2010, đảm trách vai trò Chủ tịch Hội Văn nghệ Dân gian Việt Nam, GS, TSKH Tô Ngọc Thanh luôn dồn hết tâm huyết, trách nhiệm, cống hiến trí tuệ, công sức để đưa Hội Văn nghệ Dân gian Việt Nam lên một tầm cao mới.

Sự ra đi của GS.TSKH Tô Ngọc Thanh là một mất mát lớn cho cộng đồng nghiên cứu văn hóa và âm nhạc dân gian Việt Nam. Ông để lại một di sản phong phú và sẽ mãi được nhớ đến như một cây đại thụ trong lĩnh vực văn hóa dân gian.

PV