Sở Văn hóa - Thể thao Quảng Bình vừa tổ chức lễ đón nhận Bằng công nhận Di sản Văn hóa phi vật thể quốc gia Nghệ thuật trình diễn dân gian hát Kiều trên địa bàn các huyện Quảng Trạch, Tuyên Hóa và thị xã Ba Đồn.

Theo hồ sơ di sản, hát Kiều là một loại hình nghệ thuật dân gian độc đáo gắn bó với đời sống tinh thần của người dân các huyện Quảng Trạch, Tuyên Hóa, thị xã Ba Đồn tỉnh Quảng Bình.

Từ kiệt tác Truyện Kiều của đại thi hào Nguyễn Du, nhiều loại hình nghệ thuật được hình thành như ngâm Kiều, vịnh Kiều, bói Kiều, lẩy Kiều nhưng nghệ thuật hát Kiều thể hiện tính độc đáo và giàu sức sáng tạo hơn cả.

Hát Kiều bao gồm hát, diễn xuất và làm trò… tập trung ở các xã Quảng Minh, Quảng Thủy (TX Ba Đồn), Quảng Kim, Quảng Phương (huyện Quảng Trạch) và Châu Hóa (huyện Tuyên Hóa).

Hát Kiều xuất hiện vào những năm cuối thế kỷ XIX, đầu thế kỷ XX. Theo một số nghệ nhân tại các câu lạc bộ Kiều cổ, khi lớn lên họ đã thấy cha ông mình trình diễn hát Kiều mỗi khi làng có hội hay các dịp lễ quan trọng.

Không gian trình diễn hát Kiều là đình làng, tư gia, ruộng đồng... Hiện nay, không gian hát Kiều mở rộng ra tới các trường học, các câu lạc bộ, các sự kiện văn hóa quần chúng hay các chương trình giao lưu, trình diễn văn nghệ.

Ngoài các nhân vật chính trong truyện Kiều, người dân Quảng Bình đã sáng tạo thêm một số nhân vật mang tính dẫn chuyện như vai lính xa, thằng bán tơ, vai hề… cùng với đó là không gian và thời gian được dùng lối ước lệ, nhằm tạo sự chuyển biến trong "hoạt động sống" của nhân vật.

Trải qua hàng trăm năm, hát Kiều là nơi quy tụ tâm thức cộng đồng với vẻ đẹp của văn hóa tinh thần, là nơi thể hiện những sinh hoạt văn hóa nghệ thuật dân gian, mang tính cố kết cộng đồng rất cao.

Giá trị lịch sử của hát Kiều thể hiện qua những màn diễn, tích trò, câu hát, làn điệu. Qua nhiều thăng trầm và biến thiên của lịch sử, những câu hát và diễn xuất Kiều vẫn có sức sống mãnh liệt trong cộng đồng.

Với quyết tâm gìn giữ và phát huy giá trị di sản quý, tỉnh Quảng Bình đã lập hồ sơ khoa học di sản văn hóa phi vật thể “Hát Kiều trên địa bàn tỉnh Quảng Bình”.

Ngày 10/11/2023, Bộ trưởng Bộ VHTT&DL đã có quyết định đưa nghệ thuật trình diễn dân gian Hát Kiều huyện Quảng Trạch, Tuyên Hóa, thị xã Ba Đồn vào danh mục Di sản Văn hóa phi vật thể quốc gia.

Thế Vũ