Những số liệu ảm đạm

Dữ liệu mới nhất từ Chính phủ liên bang cho thấy, tăng trưởng việc làm ở Mỹ đã chậm lại. Nền kinh tế số một thế giới chỉ có thêm 245.000 việc làm trong tháng 11, giảm mạnh so với mức trung bình hàng tháng là 1,9 triệu trong mùa hè và mùa thu.

Vào mùa hè và mùa thu, nền kinh tế của Mỹ đã phát triển trở lại. Tỷ lệ thất nghiệp đã giảm sâu khi đạt mức tăng cao nhất đạt gần 15%, nhờ quá trình tái vận hành hoạt động sản xuất sau một thời gian phong tỏa và các hạn chế do đại dịch. GDP đã tăng trưởng ấn tượng trong quý II và quý III.

Tuy nhiên, sự phục hồi của nền kinh tế Mỹ dường như không thấm vào đâu khi làn sóng lây nhiễm thứ hai và thứ ba liên tiếp bùng phát, làm các hoạt động kinh tế không chỉ ở Mỹ mà ở nhiều khu vực trên thế giới bị ảnh hưởng nghiêm trọng.

Không ít chuyên gia lo ngại, tăng trưởng kinh tế đáng ngạc nhiên của Mỹ đã kết thúc, ít nhất là cho đến khi vắc xin được tiêm chủng rộng rãi. Trong bài phát biểu trước Quốc hội ngày 1/12, Chủ tịch Cục Dự trữ Liên bang, Jerome Powell cho biết sự phục hồi đang chậm lại, trong khi quyết định cùng ngày của một nhóm thượng nghị sĩ lưỡng đảng về việc đưa ra đề xuất gói kích thích phản ánh những lo ngại tương tự.

Báo cáo việc làm của cơ quan chính phủ Mỹ vào tháng 11/2020, sau các cuộc khảo sát gần đây cũng báo hiệu cho thấy sự phục hồi đang có dấu hiệu “mất đà”. Đây là một tin xấu đối với hàng triệu người không có việc làm, cũng như tỷ lệ người Mỹ đang sống trong cảnh nghèo đói đang gia tăng nhanh chóng.

Số liệu thống kê chính thức dự báo viễn cảnh nền kinh tế sẽ có độ trễ dài về tăng trưởng. Trong thời gian đại dịch xảy ra, các nhà kinh tế đã chuyển sang sử dụng dữ liệu "tần số cao", phần lớn do khu vực tư nhân tạo ra và được tạo ra bởi các giao dịch của người tiêu dùng và doanh nghiệp, để đo lường nền kinh tế trong thời gian thực.

Các ngân hàng ở Phố Wall hiện thường xuyên cung cấp cho khách hàng thông tin cập nhật về mọi thứ, từ mức tiêu thụ điện hàng tuần đến việc đặt phòng khách sạn hàng ngày. Dữ liệu tần số cao không phản ánh một cách hoàn hảo, nhưng chúng rất hữu ích để các nhà hoạch định chính sách tìm ra những bước ngoặt. Họ đã xác định chính xác thời điểm bắt đầu suy thoái vào tháng 3, trước khi có số liệu thống kê chính thức.

Nước Mỹ đang ở một bước ngoặt khác khi một nhà cung cấp dữ liệu nhận thấy rằng, trong tuần kết thúc vào ngày 21/11, các khách sạn đã hoạt động với công suất 40%, giảm so với 50% chỉ vài tuần trước. Số lượng thực khách tại các nhà hàng đã giảm mạnh trong những tuần gần đây, theo dữ liệu từ OpenTable, một nền tảng đặt chỗ, với sự sụt giảm thậm chí còn cao hơn ở các bang bị ảnh hưởng nặng nề nhất bởi đại dịch COVDI-19.

Các biện pháp thời gian thực khác nắm bắt hoạt động kinh tế ở góc độ rộng hơn, cho thấy cái nhìn rõ ràng hơn về nền kinh tế Mỹ hiện tại. Tỷ trọng của các công ty nhỏ tạm thời đóng cửa có thể đang tăng lên. Theo Cardify, một nhà cung cấp dữ liệu, chi tiêu của người tiêu dùng trong tuần kết thúc vào ngày 22/11 đã giảm 5% so với trước đó.

Sử dụng dữ liệu di động từ Google, The Economist đã xây dựng một chỉ số hoạt động kinh tế đo lường các lượt ghé thăm nơi làm việc, trung tâm giao thông và các địa điểm bán lẻ và giải trí. Sau khi tăng ổn định trong suốt mùa thu, chỉ số này đã giảm trở lại - mặc dù Mỹ vẫn có vẻ tốt hơn châu Âu, nơi chỉ số hoạt động kinh tế đã sụp đổ khi các chính phủ áp dụng một đợt khóa cửa khác.

JPMorgan Chase, ngân hàng đầu tư quốc gia Mỹ đưa ra ước tính về mức tăng trưởng GDP hàng tháng của người Mỹ từ một loạt dữ liệu thời gian thực. Trong một báo cáo được công bố vào ngày 2/12, nó cho thấy rằng sản lượng đã ngừng tăng trưởng vào tháng 11.

Bài toán tỷ lệ thất nghiệp nan giải

Có ba yếu tố để giải thích sự chậm lại. Ở một mức độ nào đó, việc tăng trưởng chậm lại là không thể tránh khỏi. Việc nới lỏng phong tỏa và hạn chế đã cho phép hàng triệu người trở lại làm việc và bắt đầu chi tiêu trở lại. Nhưng việc nới lỏng mới chỉ bắt đầu được một thời gian ngắn, thì các hạn chế COVID-19 sau đó ngay lập tức khiến đường cong tăng trưởng đi lên sẽ bị thay bằng đi ngang hoặc chúi xuống.

Đó là thực tế đối với Mỹ khi họ không thể lặp lại mức tăng trưởng GDP 7,4% hàng quý đã chứng kiến trong tháng 7 đến tháng 9.

Chính sách tài khóa là yếu tố thứ hai. Một lý do khác khiến nền kinh tế phục hồi nhanh chóng vào mùa hè là sự hào phóng khổng lồ của các gói kích thích được Quốc hội đồng ý vào mùa xuân, trị giá khoảng 3 nghìn tỷ đô la (tương đương 14% GDP).

Tuy nhiên, Quốc hội cho đến nay vẫn chưa đồng ý với một gói kích thích kinh tế khác, khi mà các nhà dự báo lạc quan nhất cho rằng cần phải có một gói trị giá hơn 500 tỷ đô la để giúp nền kinh tế trở lại một cách bình thường.

Một chương trình do Tổng thống Donald Trump thiết lập để tăng khoản chi trả bảo hiểm thất nghiệp thêm 300 đô la một tuần, đã tăng tổng thu nhập hộ gia đình lên 1,5%, đã kết thúc vào tháng 10. Các bang và chính quyền địa phương, đối mặt với tình trạng khủng hoảng ngân sách nghiêm trọng, đã cắt giảm hơn 1 triệu việc làm trong sáu tháng đầu tiên của đại dịch, nhiều hơn những gì họ mất ngay cả trong cuộc khủng hoảng tài chính 2007-09.

Lý do thứ ba và quan trọng nhất cho sự chậm lại là do virus. Cho đến gần đây, nhiều người Mỹ, đặc biệt là ở các khu vực nghiêng về đảng Cộng hòa, có vẻ vui vẻ lạ lùng khi đi làm ăn bình thường. Ví dụ, ở Nam Dakota vào tháng 9 và tháng 10, khách truy cập vào các địa điểm bán lẻ và giải trí cao hơn 1,5% so với bình thường vào thời điểm đó trong năm, ngay cả khi nhiễm virus Corona tăng mạnh.

Phân tích của The Economist, dựa trên dữ liệu của Google và Viện nghiên cứu Brookings, một tổ chức tư vấn, cho thấy rằng vào mùa hè và mùa thu, những người ở các khu vực ủng hộ Trump có khả năng tránh những nơi công cộng bằng một nửa so với những người sống trong các lĩnh vực đã bỏ phiếu cho Joe Biden.

Nhưng giờ đây, ngay cả những người ở những khu vực ủng hộ Đảng Cộng hòa nhất cũng có vẻ trở nên thưa thớt hơn. Trong tuần trước Lễ Tạ ơn, lượng người tham dự giải trí và bán lẻ Nam Dakotan thấp hơn 8% so với bình thường.

Sự gia tăng liên tục các các nhiễm virus Corona có thể giải thích một phần điều này, nhưng sự gia tăng tỷ lệ tử vong có thể đáng kể hơn. Nghiên cứu của hai nhà kinh tế Austan Goolsbee và Chad Syverson ở trường Đại học Chicago phát hiện ra rằng, những ca tử vong tại địa phương do virus Corona có tác động lớn đến nền kinh tế địa phương, có lẽ vì chúng mang lại sự nghiêm trọng của tình hình.

Số ca tử vong thấp hơn số ca mắc và tỷ lệ các vùng ở Mỹ có ít nhất một ca tử vong do COVID-19 trong tuần trước đang tăng vọt. Các cuộc khảo sát cho thấy ngày càng có nhiều người lo lắng về việc nhiễm virus.

Nền kinh tế sẽ tăng trở lại khi có vắc xin. Một bài báo gần đây của ngân hàng Goldman Sachs cho thấy, khoảng 40% đất nước sẽ được tiêm phòng trước khi đưa Mỹ chỉ sau Anh về tốc độ triển khai chương trình tiêm chủng.

Sự gia tăng của việc tiêm vắc xin có thể tạo ra tác động lớn hơn nhiều người mong đợi. Cho đến nay, đại dịch để lại ít vết sẹo một cách đáng ngạc nhiên cho nền kinh tế Mỹ. Các vụ phá sản doanh nghiệp và số người thất nghiệp dài hạn vẫn thấp hơn so với thời kỳ khủng hoảng tài chính 2007-09.

Tuy nhiên, vấn đề đặt ra lúc này là chính phủ cần một chính sách đủ rộng để đảm bảo cho sự trở lại thị trường lao động nhiều hơn của lao động tự do và lao động hợp đồng, bên cạnh một điều khoản cung cấp thêm quỹ phúc lợi cho người lao động, sẽ hết hạn vào cuối năm.

Ngoài ra, một số chương trình cho vay khẩn cấp cũng sắp kết thúc, trong khi đại dịch vẫn nằm ngoài tầm kiểm soát, lo ngại về một mùa đông khắc nghiệt vẫn đang đeo bám lực lượng lớn lao động đang thất nghiệp.

Tất cả đang trông chờ vào ông Joe Biden, người đã đưa ra rất nhiều cam kết cho sự hồi phục nền kinh tế và hình ảnh một nước Mỹ đang phân cực mạnh mẽ nhất lịch sử.