Một số người cho rằng đã có sự thất bại của giới lãnh đạo Trung Quốc và Ấn Độ trong việc đảm bảo mối quan hệ thân thiện, chỉ ra 'một thất bại lịch sử của cả hai nước' trong việc khởi đầu một “khoảnh khắc Nixon” trong mối quan hệ của họ, ám chỉ việc cựu Tổng thống Mỹ từng thúc đẩy chung sống thực dụng với Trung Quốc cách đây 40 năm.

Nhưng việc kêu gọi một 'khoảnh khắc Nixon-ở-Trung Quốc' trong quan hệ Trung - Ấn ngụ ý một loạt các phép loại suy sai lầm trong các mối quan hệ giữa Ấn Độ, Trung Quốc và Hoa Kỳ ngày nay, và mối quan hệ giữa Hoa Kỳ, Trung Quốc và Liên Xô trước đây đã thúc đẩy Richard Nixon hạ cánh xuống Bắc Kinh năm 1972.

Các động lực trong bộ ba Mỹ - Liên Xô - Trung Quốc và bộ ba Mỹ - Trung - Ấn là khác nhau. Trong Chiến tranh Lạnh, Hoa Kỳ là cường quốc kinh tế và quân sự thống trị nhất trên toàn cầu và ở châu Á, tiếp theo là Liên Xô và Trung Quốc. Hoa Kỳ và Liên Xô cũng ở hai phe đối lập trong Chiến tranh Lạnh.

Sau khi thành lập năm 1949, Trung Quốc tán thành chủ nghĩa Mác-Lênin và củng cố liên minh với Liên Xô. Nhưng quan hệ song phương giữa Trung Quốc và Liên Xô đã chạm đáy vào những năm 1960, đặc biệt là sau cuộc đụng độ dọc theo biên giới tranh chấp của họ vào năm 1969.

Chính trong bối cảnh đó, Hoa Kỳ (cường quốc hàng đầu) và Trung Quốc (cường quốc yếu nhất trong bộ ba) đã thiết lập quan hệ nhằm chống lại “kẻ thù chung”, Liên Xô.

Ngày nay, Hoa Kỳ là bá chủ, mặc dù đang suy tàn, và Ấn Độ là cường quốc yếu nhất trong bộ ba Hoa Kỳ - Trung Quốc - Ấn Độ. Mối quan hệ giữa Trung Quốc và Hoa Kỳ đã đi từ tồi tệ trở nên tồi tệ hơn, đặc biệt là qua đại dịch COVID-19.

Mặt khác, quan hệ Ấn Độ - Hoa Kỳ đã nở rộ trong thế kỷ 21. Mối quan hệ chính trị, ngoại giao, kinh tế, an ninh và quân sự giữa hai nền dân chủ lớn nhất thế giới đã tăng cường và ngày càng sâu sắc.

Về phần mình, Ấn Độ cảnh giác với chính sách đối ngoại quyết đoán của Trung Quốc, bao gồm cả những nỗ lực nhằm hạn chế sự trỗi dậy của Ấn Độ như một cường quốc. Bắc Kinh muốn New Delhi tham gia vào các vấn đề Nam Á để các nguồn lực chính trị, ngoại giao và quân sự của Ấn Độ không được sử dụng để thách thức sự trỗi dậy của Trung Quốc với tư cách là cường quốc nổi trội ở châu Á.

Không giống như Ấn Độ - Trung Quốc và Trung Quốc - Liên Xô, Hoa Kỳ và Trung Quốc không phải là láng giềng của nhau. Năm 1969, ở đỉnh điểm của sự chia cắt Trung Quốc - Liên Xô, hai nước đã xảy ra xung đột biên giới kéo dài 7 tháng, kết thúc bằng một lệnh ngừng bắn với nguyên trạng được khôi phục.

Nhưng tranh chấp biên giới không được giải quyết và sự cạnh tranh giữa hai nước đã mở rộng sang các nước ở châu Á, châu Phi và Trung Đông. Quan hệ song phương chỉ được cải thiện một cách chậm rãi và ổn định trong những năm 1980.

Ấn Độ xảy ra một cuộc chiến tranh biên giới hạn chế với Trung Quốc vào năm 1962, nơi mà họ bị đánh bại và Trung Quốc chiếm được Aksai Chin, một phần lãnh thổ mà Ấn Độ tuyên bố chủ quyền.

Cuộc chiến năm 1962 đã làm trầm trọng thêm sự ngờ vực và dẫn đến sự tan vỡ quan hệ ngoại giao giữa hai nước cho đến năm 1976. Hai nước cũng đã có các cuộc giao tranh biên giới tại Nathu La, Sikkim, vào năm 1967, và tại Tulung La, Arunachal Pradesh, vào năm 1975.

Trong thế kỷ 21, cả hai đã đổ lỗi cho nhau về các vụ vi phạm biên giới dọc theo Đường Kiểm soát Thực tế (LAC) chưa được phân giới. Căng thẳng gia tăng trở lại vào năm 2013 và 2014 khi Ấn Độ đổ lỗi cho Trung Quốc xâm phạm lãnh thổ Ấn Độ, bị Trung Quốc phủ nhận.

Sự việc được giải quyết khi cả hai bên đều rút quân.

Vào năm 2017, hai nước đã có 72 ngày xung đột quân sự ở Doklam thuộc ngã ba Trung Quốc - Bhutan - Ấn Độ. Đã có những lo ngại về sự leo thang căng thẳng giữa hai nước láng giềng có vũ khí hạt nhân. Tình trạng bế tắc được giải quyết sau khi cả hai bên rút quân và Trung Quốc đồng ý không xây dựng con đường ở Doklam.

Một lời giải thích cho việc tái diễn các vụ xâm phạm biên giới là về mặt địa chính trị, trong nỗ lực gây áp lực buộc Ấn Độ phải khuất phục trước Trung Quốc và cho Ấn Độ thấy vị trí của mình trong trật tự phân cấp châu Á.

Một yếu tố khác là các yếu tố trong nước, chẳng hạn như chủ nghĩa bành trướng của Trung Quốc và chủ nghĩa dân tộc đang trỗi dậy, khiến các nhà lãnh đạo khó thỏa hiệp về chủ quyền lãnh thổ.

Trung Quốc cũng lo lắng về việc Ấn Độ xây dựng đường, cầu, đường hầm và các cơ sở hạ tầng khác dọc theo LAC đang tranh chấp. Trung Quốc đặc biệt lo ngại về việc xây dựng con đường Darbuk-Shyokh-Daulat Beg Oldie (DS-DBO) dài 255 km tạo lợi thế về mặt chiến thuật dọc theo LAC.

Sự lãnh đạo của chính phủ ở cả hai nước là điều cần thiết để tăng cường quan hệ Ấn Độ - Trung Quốc và tránh các cuộc đụng độ như gần đây ở Thung lũng Galwan.

Nhưng hy vọng về một "khoảnh khắc Nixon" trong quan hệ Ấn Độ-Trung Quốc, bỏ qua việc các nhân vật chính sẽ bắt đầu như thế nào với những di sản của căng thẳng lịch sử, hoàn toàn khác với những gì Richard Nixon đã đối phó vào năm 1972.