Theo Phó Tổng Kiểm toán Nhà nước cho biết, từ năm 2016 đến nay, KTNN đã thực hiện nhiều cuộc kiểm toán có nội dung liên quan đến quản lý, sử dụng đất (SDĐ), trong đó có 48 cuộc kiểm toán liên quan tới quản lý, sử dụng đất đô thị. Qua kiểm toán cho thấy, mặc dù công tác quản lý và sử dụng đất thời gian qua đã có những biến chuyển tích cực hơn, nhưng vẫn là lĩnh vực có nhiều hạn chế, tồn tại và tiềm ẩn lớn lãng phí, thất thoát, tham nhũng.

Điển hình như, việc phê duyệt quy hoạch, điều chỉnh quy hoạch SDĐ của nhiều địa phương còn chưa sát với nhu cầu và thực tế tình hình SDĐ; quy hoạch “đất ở không hình thành đơn vị ở” không có trong quy định của Luật Đất đai năm 2013; chất lượng lập, thẩm định, phê duyệt quy hoạch chi tiết SDĐ, quy hoạch xây dựng còn yếu kém. Một số địa phương điều chỉnh cục bộ quy hoạch chi tiết xây dựng không phù hợp với quy hoạch, kế hoạch SDĐ, không đúng thẩm quyền; quy hoạch giao thông, quy hoạch xây dựng đô thị và quy hoạch chi tiết dự án phát triển nhà ở thiếu đồng bộ.

Bên cạnh đó, việc phê duyệt và điều chỉnh quy hoạch của các dự án đa số theo xu hướng tăng số tầng, vượt chiều cao theo quy định, tăng diện tích sàn, chia nhỏ diện tích căn hộ hoặc bổ sung chức năng nhà ở vào các lô đất thương mại, văn phòng, giảm diện tích công cộng, trường học, y tế, cây xanh đã làm cho mật độ và số lượng dân số tăng; đây là yếu tố cơ bản gây áp lực lớn tới hệ thống hạ tầng kỹ thuật, hạ tầng xã hội, đặc biệt là giao thông đô thị, y tế, giáo dục, làm ảnh hưởng đến chất lượng sống của cộng đồng dân cư.

Qua kiểm toán cũng cho thấy, nhiều địa phương không thực hiện lựa chọn chủ đầu tư theo hình thức đấu thầu giá quyền SDĐ mà ban hành văn bản công nhận chủ đầu tư theo hình thức chỉ định, vi phạm Luật Đất đai; cho phép chuyển mục đích SDĐ đối với một số dự án không đúng đối tượng, không thuộc danh mục di dời, không thuộc trường hợp giao chỉ định theo Quyết định số 9 và Quyết định số 86 của Thủ tướng Chính phủ; cho chuyển mục đích SDĐ từ đất thương mại dịch vụ sang đất ở đô thị không đúng quy định; giao đất khi văn bản chấp thuận đầu tư đã hết hiệu lực...

Việc quy định các phương pháp xác định giá đất chưa có sự hướng dẫn cụ thể nên vẫn còn nhiều sai sót như: Xác định giá đất không phù hợp quy định và thực tế; không kịp thời xác định nghĩa vụ tài chính, điều chỉnh lại đơn giá tính tiền SDĐ, tiền thuê đất theo quy định làm chậm huy động nguồn thu vào NSNN; thay đổi mục đích SDĐ hoặc điều chỉnh quy hoạch, cơ cấu đất làm tăng giá trị tiền SDĐ nhưng chưa kiểm tra, rà soát để xác định nghĩa vụ tài chính bổ sung của chủ đầu tư; xác định tiền bồi thường được khấu trừ vào tiền SDĐ phải nộp còn sai sót; xác định chi phí phát triển, doanh thu phát triển khi xác định giá đất chưa phù hợp...

Qua thực hiện 48 cuộc kiểm toán có nội dung liên quan đến quản lý, sử dụng đất đô thị trong các năm 2016-2018, KTNN đã kiến nghị xử lý tài chính 10.918 tỷ đồng; kiến nghị Chính phủ và các bộ, ngành liên quan chỉnh sửa, bổ sung nhiều văn bản quy phạm pháp luật, văn bản cá biệt quản lý, SDĐ như việc hướng dẫn phương pháp định giá đất, việc xác định giá khởi điểm của thửa đất đấu giá...

Phó Tổng Kiểm toán Nhà nước cho rằng việc quản lý sử dụng đất đai là vấn đề khó khăn, phức tạp, nhạy cảm, mang yếu tố lịch sử và có lợi ích đan xen giữa nhiều đối tượng và thành phần trong xã hội; do đó, đòi hỏi chính sách, pháp luật phải chặt chẽ, đồng bộ, cụ thể rõ ràng, thực tiễn cũng như trách nhiệm quản lý của các cấp, ngành trong toàn bộ hệ thống chính trị. Thêm nữa việc quản lý và sử dụng đất trong thời gian qua tại nhiều đơn vị, địa phương còn thiếu chặt chẽ, chưa áp dụng đầy đủ và đúng các quy định của pháp luật, nhất là trong quy hoạch sử dụng đất, định giá đất, bồi thường, giải phóng mặt bằng, hỗ trợ và tái định cư, thủ tục hành chính về đất đai; mặt khác các quy định hiện hành về quản lý và sử dụng đất đai còn nhiều vướng mắc, bất cập và thiếu đồng bộ.

Năm 2019, KTNN tiếp tục xác định, kiểm toán công tác quản lý SDĐ là một trong những trọng tâm kiểm toán. Trong đó ngoài việc lồng ghép trong các cuộc kiểm toán tài chính và các chuyên đề về quản lý SDĐ tại một số địa phương, chúng tôi còn thực hiện các chuyên đề quy mô lớn và chuyên sâu như: Chuyên đề “Việc quản lý, SDĐ trong và sau quá trình cổ phần hóa của doanh nghiệp nhà nước giai đoạn 2011 - 2017” theo yêu cầu của Quốc hội; Chuyên đề “Việc thực hiện các dự án đầu tư theo hình thức hợp đồng BT giai đoạn 2014 - 2018 tại thành phố Hà Nội, TPHCM, Bắc Ninh, Thanh Hóa”.

Các cuộc kiểm toán này sẽ ưu tiên tập trung vào việc phát hiện các hành vi vi phạm pháp luật, kiến nghị xử lý tài chính, tăng thu NSNN các khoản phải nộp tăng thêm; kịp thời chuyển cơ quan điều tra các sai phạm có dấu hiệu vi phạm luật hình sự để điều tra, xử lý theo thẩm quyền; đồng thời phát hiện các tồn tại, hạn chế trong cơ chế, chính sách để bịt các lỗ hổng, tránh thất thoát NSNN thông qua việc kiến nghị hủy bỏ, sửa đổi, bổ sung, thay thế hoặc ban hành các văn bản quy phạm pháp luật về quản lý đất đai...

PV