Từ chiều tối, chúng tôi điện thoại báo cho nhau biết tin dữ, bùi ngùi thương nhớ một người bạn – đồng nghiệp một thời lửa đạn, trải bao gian khó vào sinh ra tử. Gần nửa đêm, tôi nhắn tin cho nhà báo Kim Toàn tận Hải Phòng đồng hương của Khánh Toàn, rằng cái thời “ba ông Kim, Khánh & Quốc (Toàn) ở ba xứ, nay chỉ còn hai (!)”.

Khánh Toàn là cựu sinh viên Đại học Báo chí – Xuất bản (BC-XB) khóa 1, 1969-1973, phóng viên chiến trường – Mặt trận Quảng Trị “Mùa hè Đỏ lửa” ác liệt năm 1972. Sau ngày đại thắng năm 1975, Khánh Toàn làm việc tại chương trình phát thanh Quân đội Nhân dân Đài TNVN và từ năm 1992 chuyển ngành làm cán bộ chuyên trách Hội Nhà báo Việt Nam – Phó Tổng Biên tập Tạp chí Người Làm báo (1992) rồi Tổng Biên tập (1996). Năm 1998 kiêm nhiệm Chánh Văn phòng Hội (khóa VII); sau đó là Ủy viên Thường vụ - Thường trực Hội…

Nhà báo Khánh Toàn hoạt động báo chí sôi nổi, yêu nghề. Dấu ấn nghề nghiệp đến nay vẫn còn lưu giữ trong ký ức nhiều người là thời kỳ anh được điều động vào quân đội năm 1972, làm phóng viên tiền phương, tác nghiệp tại mặt trận Quảng Trị. Hàng loạt bài viết của Khánh Toàn và các đồng nghiệp tiền phương ngày đó đến nay vẫn còn đọng lại trong ký ức nhiều người: Trận địa Tây Nam Thành Cổ, Trai gái Triệu Phong đánh Mỹ, Tay súng B40 xuất sắc, Uy lực quả lựu đạn cuối cùng, Trận địa bên dòng Thạch Hãn, Không dứt tiếng Hoa Mua, Lái xe tăng Mỹ trở về v.v… Khánh Toàn cương trực, dũng khí – chàng trai đất Cảng dám làm dám chịu!

Tôi có chục năm kiêm nhiệm Tổng Biên tập Tạp chí Người làm báo của Hội Nhà báo Việt Nam nên thấu hiểu, sẻ chia với bao vất vả nhọc nhằn của nhà báo Khánh Toàn khi anh đóng vai Phó rồi Tổng Biên tập Tạp chí. Làm tạp chí lý luận nghiệp vụ của Hội trong bối cảnh không tiền, ngân sách cấp không trả đủ in một kỳ xuất bản. Khánh Toàn tâm sự: “Khổ lắm, phải chạy vạy từng đồng, giật gấu vá vai”. Vậy mà Khánh Toàn tiền bạc sòng phẳng, chất lượng ấn phẩm giữ vững. Khi anh bàn giao “Tổng quản” cho người sau không những không nợ ai, tiền giấy, tiền in, nhuận bút gọn gàng đâu vào đấy. Tạp chí thời kỳ “hậu Khánh Toàn” lại nợ nần, khó khăn. Nhắc lại điều này để ghi nhận công sức, trách nhiệm, lòng yêu nghề của Tổng Biên tập Khánh Toàn và các cộng sự thời kỳ đó.

Nhiều năm Khánh Toàn (Phó Trưởng ban) giúp việc cho anh Bùi Minh Sơn- Trưởng Ban Liên lạc cựu sinh viên BC-XB khóa 1 với gần 300 đồng nghiệp, bạn bè trải dài mọi vùng miền, các anh nhiệt thành, tổ chức hàng chục cuộc gặp mặt thân tình, chu đáo. Anh chị em chúng tôi cảm kích biết ơn vai trò kết nối hiệu quả của các anh. Anh Bùi Minh Sơn (và cả Phó Trưởng ban Trần Quang Huy) đều đã ra đi, nay đến lượt Khánh Toàn. Chúng tôi sẽ chung sức chung lòng, khi có dịp sẽ lại cùng quây quần tụ hội bên nhau.

Những năm cuối đời, bệnh tật kéo đến, Đỗ Khánh Toàn và gia đình chịu nhiều vất vả ngoài ý muốn. Chúng tôi cảm phục tinh thần chiến đấu ngoan cường trên giường bệnh của anh. Đau đớn nhưng lòng yêu nghề vẫn cháy bỏng. Mỗi lần chúng tôi ghé thăm, lúc tỉnh táo anh lại nhắc đến những bài báo dang dở, những dự định ấp ủ. Chúng tôi cảm phục tấm lòng thủy chung, yêu thương hết mực của người vợ tảo tần khuya sớm, cũng là một nữ nhà báo kỳ cựu, nguyên Phó Tổng biên tập báo Phụ nữ Thủ Đô, nữ nhà báo Nguyễn Thị Hường. Hai anh chị vốn là bạn thân, cùng quê hương Hải Phòng, đều là cựu sinh viên BC-XB khóa 1. Để lại phía sau những vất vả, lo toan chị vẫn làm nghề khi đã nghỉ hưu, tận tụy chăm sóc chồng, con, cháu. Ngay cả khi người con trai cùa anh chị vài năm trước đột ngột ra đi, chị Nguyễn Thị Hường bản lĩnh vẫn đứng vững như cây tùng cây bách giữa đời.

Cuộc sống có thể có những điều chưa phải, tránh sao hết được. Trên tất cả là sự thể tất, sẻ chia và tình yêu thương dành cho nhau. Rồi ai cũng sẽ có ngày ra đi, chỉ là người trước kẻ sau. Bài viết ngắn này của một người bạn thấu hiểu mấy chục năm trường từ khi còn là sinh viên BC-XB, phóng viên báo lính, cho đến sau này khi cùng cống hiến cho công tác Hội Nhà báo, như một nén tâm nhang tiễn biệt bạn – đồng nghiệp trải bao kỷ niệm – về chốn vĩnh hằng.

Nhà báo Khánh Toàn ơi, về bên kia cùng thế giới người hiền, vẫn yêu nghề và lại tiếp tục những dự định còn dang dở mà nơi cõi tạm này chưa thể hoàn thành…

TP. Biển phương Nam, 23/4/2023

Quốc Toàn