Ngày 18/8, Viện Khảo cổ học Việt Nam và Sở Văn hóa - Thể thao tỉnh Bình Định tổ chức báo cáo sơ bộ kết quả khai quật khảo cổ phế tích tháp Châu Thành (thị xã An Nhơn, Bình Định) lần thứ 3, năm 2022.

Đây là khu phế tích có vị trí quan trọng, nằm trong vùng lõi di sản văn hóa Chăm Pa tại Bình Định.

Theo Tiến sĩ Phạm Văn Triệu (Viện Khảo cổ học), cuộc khai quật lần 3 mở hố khai quật theo chiều Bắc - Nam với diện tích 200 m2 đã làm xuất lộ ba kiến trúc của hai giai đoạn khác nhau, gồm: Kiến trúc tường bao 2022.CT.II.TB01 có mặt bằng hình chữ nhật theo chiều Đông - Tây, chiều dài 22,8 m, chiều rộng 14,2 m; kiến trúc tường bao 2022.CT.II.TB02 có mặt bằng hình chữ nhật theo chiều Đông - Tây, chiều dài 31,11 m, chiều rộng 26 m và những đoạn nền móng đá ong nằm rời rạc trong hố khai quật.

Đặc biệt, quá trình khai quật, đơn vị khảo cổ phát hiện rất nhiều di vật, vật liệu kiến trúc, đồ đá, gồm: gạch, đầu ngói ống, ngói âm dương, mảnh gốm trang trí kiến trúc và điểm góc, đá ong… Ngoài ra, đơn vị khảo cổ còn tìm thấy nhiều mảnh tượng, mảnh bi ký, đồ gốm (gốm Chăm, gốm Việt), sứ, kim loại, đạn chì…

TS Phạm Văn Triệu nhận định, kết quả khảo cổ đợt 3 cũng đã cho ra nhiều manh mối để làm rõ, xác định quy mô chính thức tháp Châu Thành và vị trí của ngôi đền thờ chính. Qua các phát hiện có thể phán đoán phế tích này tồn tại kiến trúc tháp có quy mô lớn, phản ánh được cả giai đoạn lịch sử của kinh đô người Chăm Pa xưa.

Dấu tích trong 3 lần khai quật và hiện vật phát hiện cho thấy, phế tích Châu Thành có tầng văn hóa dày với nhiều lớp kiến trúc chồng lấn lên nhau, phát triển liên tục từ sớm đến muộn trải dài từ khoảng thế kỷ IV - VI đến thế kỷ XIII bởi người Chăm Pa và sau này của người Việt vào thế kỷ XVIII dưới thời kỳ các chúa Nguyễn, trải qua nhiều sự thay đổi về kiến trúc và tính chất.

Tư liệu khảo cổ ở tháp Châu Thành có sự tương đồng với những phát hiện tại các công trình kiến trúc cổ tại thành Trà Kiệu (Quảng Nam), Cổ Lũy (Quảng Ngãi), thành Hồ (Phú Yên) minh chứng cho giai đoạn kéo dài 3 thế kỷ thống nhất về mặt lãnh thổ, quốc gia trọn vẹn lâu bền của người Chăm. Đặc biệt, tư liệu khảo cổ tìm thấy ở Châu Thành cho thấy ảnh hưởng từ rất sớm của văn hóa Ấn Độ vào đời sống tâm linh người Chăm…

Một số hiện vật tìm thấy tại phế tích tháp Chăm cổ Châu Thành (Nguồn: Sở VH-TT Bình Định):

Qua kết quả trên, đoàn khảo cổ kiến nghị Bình Định cần sớm xây dựng hồ sơ xếp hạng di tích, trước mắt xếp hạng di tích cấp tỉnh tại tháp Châu Thành để làm cơ sở các khảo cổ, nghiên cứu tiếp theo.

Tại buổi báo cáo, các đại diện, chuyên gia cũng đã chia sẻ những ý kiến, đặt câu hỏi để phản biện trước những bằng chứng tìm thấy của đoàn khảo cổ. Nhiều ý kiến đề nghị, đoàn khảo cổ cần làm rõ những giá trị thiết thực của di tích để tiếp tục lập hồ sơ xếp loại di tích hoặc mở các đợt khảo cổ tiếp theo.

Phế tích Châu Thành nằm trên gò đất cao thuộc phường Nhơn Thành, TX An Nhơn, có vị trí quan trọng vì nằm trong vùng lõi di sản văn hóa Chăm Pa tại Bình Định. Từ năm 2020, Bảo tàng Bình Định và Viện Khảo cổ học tiến hành khai quật phế tích này với diện tích 3 đợt khảo cổ khoảng 546m2.

T.Toàn