Đền Tam Giang nằm trong Cụm di tích kiến trúc nghệ thuật quốc gia đền Tam Giang và chùa Đại Bi, thờ các nhân vật lịch sử huyền thoại thời kỳ Hùng Vương dựng nước.

Trải qua những thăng trầm của lịch sử, mặc dù đền Tam Giang đã được nhiều lần trùng tu nhưng vẫn giữ được lối kiến trúc cổ truyền “Tiền thần, hậu Phật”, cùng hệ thống các công trình kiến trúc, tượng thờ, hiện vật mạng đậm nét văn hóa truyền thống của vùng đất kinh đô Văn Lang xưa.

Cũng như rất nhiều lễ hội truyền thống khác, Lễ hội đền Tam Giang xưa có xuất xứ từ hội làng, gắn với tín ngưỡng thời Thần hoàng làng Thổ Lệnh, anh hùng dân tộc Chiêu Văn Vương Trần Nhật Duật và Thánh Mẫu Quách A Nương là những người có nhiều công lao đóng góp cho dân tộc và nhân dân vùng Bạch Hạc xưa.

Để ghi nhớ công lao của Thần, hàng năm nhân dân vùng Bạch Hạc tổ chức cúng tế và các hoạt động văn hóa, văn nghệ, trò chơi dân gian sôi nổi, hấp dẫn. Tuy nhiên, do những biến cố lịch sử nên trong suốt thời gian dài lễ hội không được tổ chức.

Từ năm 2010 trở lại đây, lễ hội đền Tam Giang, được chính quyền và nhân dân phường Bạch Hạc nghiên cứu, phục dựng tổ chức trở lại theo nghi thức truyền thống. Từ khi được phụng dựng đến nay, các hoạt động lễ hội ngày càng đi vào chiều sâu, bên cạnh những hoạt động lễ hội truyền thống, ngày càng có nhiều hoạt động văn hóa mới được đưa vào Lễ hội.

Bên cạnh đó, hệ thống cơ sở vật chất, hạ tầng kỹ thuật, địa điểm tổ chức các hoạt động đã được chính quyền các cấp và nhân dân đóng góp, đầu tư mở rộng. Lễ hội đền Tam giang đã trở thành nhu cầu không thể thiếu trong đời sống văn hóa tinh thần của người dân Bạch Hạc và du khách thập phương.

Năm 2018, với Đề án phát triển du lịch thành phố Việt Trì giai đoạn 2018 - 2025, trong đó có nội dung cho lập Hồ sơ khoa học Lễ hội Đền Tam giang để trình Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch xét duyệt là di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. Sau 1 năm triển khai thu thập tài liệu, xây dựng hồ sơ trình cấp có thẩm quyền thẩm định, phê duyệt, Lễ hội Đền Tam Giang đã được Bộ VHTT và DL công nhận là di sản văn hóa phi vật thể cấp Quốc Gia.

Tại buổi lễ, đại diện Cục di sản văn hóa – Bộ VHTT và DL đã trao Bằng công nhận di sản văn hóa phi vật thể cấp Quốc Gia Đền Tam Giang cho UBND thành phố Việt trì và phường Bạch Hạc. Nhân dịp này, các đồng chí lãnh đạo tỉnh, thành phố; phường Bạch Hạc đã tham gia cắt băng khánh thành công trình tu bổ, tôn tạo Nhà thờ Mẫu thuộc cụm di tích đền Tam Giang và động thổ khởi công xây dựng, khôi phục đình Tam Giang bằng nguồn vốn xã hội hóa./.

Đức Thọ