Cuộc họp tại Zurich, Thụy Sĩ diễn ra vào thời điểm căng thẳng gia tăng giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới về một loạt các vấn đề, trong đó có Đài Loan. Đây sẽ là cuộc gặp trực tiếp đầu tiên của ông Sullivan với ông Dương Khiết Trì kể từ cuộc trao đổi gay gắt của họ ở Alaska vào tháng 3 năm nay, nơi cũng có sự tham gia của Ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken.

Nhà Trắng cho biết trong một tuyên bố rằng cuộc gặp diễn ra sau cuộc điện đàm ngày 9 tháng 9 của Tổng thống Joe Biden với Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình "khi chúng tôi tiếp tục tìm cách quản lý có trách nhiệm sự cạnh tranh giữa Mỹ và Trung Quốc".

Cuộc điện đàm đó là lần đầu tiên sau gần bảy tháng hai nhà lãnh đạo trao đổi trực tiếp và họ đã thảo luận về sự cần thiết phải đảm bảo rằng sự cạnh tranh giữa hai bên - với mối quan hệ đang rơi xuống mức thấp nhất trong nhiều thập kỷ - không trở thành xung đột.

Ngoại trưởng Blinken, hiện đang ở thăm Paris, đã tổ chức có một cuộc điện đàm với ông Dương vào tháng 6, nhấn mạnh sự cần thiết phải hợp tác và minh bạch về nguồn gốc của COVID-19 và nêu ra các chủ đề gây tranh cãi khác, bao gồm các vấn đề Tân Cương, Hồng Kông và Đài Loan.

Tờ Bưu điện Hoa nam Buổi sáng của Hồng Kông dẫn lời một quan chức quen thuộc với các dàn xếp cho cuộc gặp Zurich cho biết mục tiêu là "xây dựng lại các kênh liên lạc và thực hiện sự đồng thuận đã đạt được" giữa ông Tập và ông Biden.

Với căng thẳng thương mại cũng là vấn đề hàng đầu trong chương trình nghị sự Mỹ-Trung, Đại diện Thương mại Mỹ Katherine Tai hiện có mặt tại Paris chuẩn bị cho các cuộc họp của Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế, cho biết bà hy vọng sẽ sớm tổ chức các cuộc thảo luận với các đối tác Trung Quốc.

Hôm thứ Hai (4/1), bà Tai đã tiết lộ kết quả của cuộc rà soát "từ trên xuống dưới" kéo dài nhiều tháng đối với chính sách thương mại của Trung Quốc, cam kết tổ chức các cuộc đàm phán "thẳng thắn" với Bắc Kinh về việc nước này không đảm bảo các mục tiêu trong thỏa thuận thương mại của cựu Tổng thống Donald Trump và kết thúc các chính sách công nghiệp có hại.

Global Times cho biết Trung Quốc sẵn sàng xây dựng thương mại đôi bên cùng có lợi với Mỹ, nhưng sẽ không nhượng bộ về nguyên tắc và không sợ một cuộc cạnh tranh kéo dài.

"Chiến tranh thương mại Trung - Mỹ đã kéo dài hơn 3 năm rưỡi. Thay vì bị suy yếu, nền kinh tế Trung Quốc đã tiến thêm một bước so với quy mô của Mỹ", Global Times viết.

Mối quan hệ Mỹ - Trung tiến bộ ít

Các cuộc đàm phán giữa các quan chức của hai cường quốc kể từ khi Tổng thống Biden nhậm chức vào tháng Giêng đã cho thấy rất ít tiến triển cụ thể. Các quan chức Mỹ cho biết cuộc điện đàm Biden-Tập là một bài kiểm tra xem liệu sự tham gia trực tiếp của cấp cao nhất có thể chấm dứt sự bế tắc trong quan hệ hay không.

Sau cuộc điện đàm, ông Biden đã phủ nhận một báo cáo truyền thông rằng ông Tập đã từ chối lời đề nghị từ Biden cho một cuộc gặp trực tiếp đầu tiên với tư cách là các nhà lãnh đạo.

Kể từ đó, Mỹ đã thực hiện một loạt các bước để tăng cường ra tay đối phó với Trung Quốc với sự phối hợp của các đồng minh.

Có thể kể đến như việc công bố quan hệ đối tác ba bên với Anh và Australia, được gọi là AUKUS, để cung cấp cho Australia các tàu ngầm chạy bằng năng lượng hạt nhân. Tổng thống Biden cũng tổ chức hội nghị thượng đỉnh trực tiếp đầu tiên với Australia, Ấn Độ và Nhật Bản, trong đó các nhà lãnh đạo "Bộ tứ" tuyên bố theo đuổi một khu vực Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương tự do và cởi mở "không bị ép buộc".

Nhà Trắng cho biết ông Sullivan cũng sẽ đến thăm Brussels để họp với các quan chức NATO và Liên minh châu Âu, cũng như Paris, đồng thời sẽ thông báo cho người châu Âu về cuộc gặp của ông với ông Dương Khiết Trì.

Tại NATO, ông Sullivan sẽ thảo luận về việc thực hiện một quyết định tại hội nghị thượng đỉnh NATO vào tháng 6 để hiện đại hóa liên minh và các thách thức chiến lược, đồng thời trao đổi với các quan chức EU về các vấn đề thương mại, công nghệ và kinh tế toàn cầu.

Chính quyền của Biden cũng đang theo đuổi một đề xuất chi tiêu nội địa lớn nhằm xây dựng lại cơ sở hạ tầng và ngành công nghiệp trong nước, một phần để tăng khả năng cạnh tranh của Mỹ với Trung Quốc.

Evan Medeiros, một chuyên gia về châu Á trong chính quyền của cựu Tổng thống Barack Obama, nói về cuộc gặp ở Zurich: "Đó không phải là sự tan băng. Đó là việc trở nên nghiêm túc và có hệ thống về cạnh tranh. Điều đó có nghĩa là phải rất rõ ràng về ranh giới, nhận thức của chúng tôi về hành vi của họ, đặc biệt là sự xuất hiện gần đây của các máy bay Trung Quốc xung quanh Đài Loan".

Trung Quốc đã đổ lỗi cho Mỹ về việc gia tăng căng thẳng đối với hòn đảo mà Bắc Kinh tuyên bố là lãnh thổ không thể chia cắt. Gần đây, không quân Trung Quốc đã tiến hành một số cuộc xâm nhập lớn chưa từng có vào vùng nhận dạng phòng không của Đài Loan.

Các nhà phân tích cho biết việc tăng cường liên lạc giữa các quan chức cấp cao của Mỹ và Trung Quốc có thể cho phép tiến triển trong một số khía cạnh của mối quan hệ, chẳng hạn, cho phép nhiều nhà báo quay trở lại các nước của nhau và mở lại các lãnh sự quán đã đóng cửa ở Houston và Thành Đô.

Hội nghị thượng đỉnh G20 vào cuối tháng ở Ý đã được nói đến như một địa điểm khả dĩ cho cuộc gặp mặt trực tiếp giữa Tổng thống Biden và Chủ tịch Tập Cận Bình.

Phan Nguyên (Theo Reuters)