Trong lịch sử, chỉ có ba Tổng thống Hoa Kỳ gồm Andrew Johnson, Bill Clinton và Donald Trump (năm 2019) từng bị luận tội tại Hạ viện, nhưng không ai bị kết tội tại Thượng viện. Tổng thống Trump liệu có trở thành người đầu tiên bị cách chức chỉ một tuần trước khi nhiệm kỳ của ông kết thúc?

Tại sao lại luận tội ông Trump?

Các đảng viên Đảng Dân chủ Quốc hội và một số đảng viên Cộng hòa đã cáo buộc Trump kích động người ủng hộ gây bạo loạn tại tòa nhà Quốc hội Hoa Kỳ ở Washington DC vào thứ Tư tuần trước, làm gián đoạn việc xác nhận ứng cử viên Dân chủ Joe Biden là Tổng thống tiếp theo của Mỹ.

Những người biểu tình đã xông vào Điện Capitol, xung đột với cảnh sát và đột nhập bất hợp pháp vào phòng họp của Thượng viện và Hạ viện, tạo nên bê bối “đáng hổ thẹn nhất lịch sử nước Mỹ”.

Trước đó, vào buổi sáng 6/1, thời điểm các thành viên Quốc hội nhóm họp để xác nhận chiến thắng của ông Joe Biden, Tổng thống Trump đã xuất hiện tại một cuộc mít tinh ở vườn hoa gần Nhà Trắng kêu gọi những người ủng hộ kéo đến Điện Capitol, gây áp lực đối với các nhà lập pháp và Phó Tổng thống Mike lật ngược kết quả bầu cử ngày 3/11.

Sau sự kiện ngày 6/1, các nhà lập pháp thuộc đảng Dân chủ tại Hạ viện đã thúc giục Phó Tổng thống Mike Pence viện dẫn Tư chính án thứ 25 để phế truất Tổng thống Trump “ngay lập tức”. Đồng thời, Chủ tịch Hạ viện Nancy Pelosi tuyên bố sẽ thúc đẩy việc luận tội Tổng thống.

Với việc ông Trump rời Nhà Trắng vào trưa ngày 20 tháng 1, trong mọi trường hợp, hiệu quả của việc luận tội cuối cùng có thể là ngăn ông nhận được hưởng những quyền lợi được trao cho các cựu tổng thống và quan trọng là cấm ông giữ bất kỳ vị trí nào trong tương lai, loại trừ khả năng tái tranh cử Tổng thống năm 2024 đối với ông Trump.

Làm thế nào để luận tội hoạt động?

Thủ tục của việc luận tội Tổng thống phải tuân theo các bước, trước hết Hạ viện phải nhóm họp thông qua nghị quyết luận tội với đa số phiếu tán thành. Sau đó, Hạ viện sẽ chuyển bản luận tội lên Thượng viện. Nếu 2/3 trong 100 thành viên Thượng viện bỏ phiếu tán thành, bản luận tội, kết tội và cách Tổng thống mới có hiệu lực.

Bất chấp thuật ngữ pháp lý và nhiều đảng viên Đảng Dân chủ kêu gọi truy tố Tổng thống, việc luận tội sẽ không đẩy Trump vào tù mà chỉ loại bỏ ông khỏi chức vụ. Bên cạnh đó, Thượng viện có thể thông qua một tiêu chuẩn thứ hai, chỉ đơn giản yêu cầu đa số phiếu tán thành, sẽ viện dẫn Tu chính án thứ 14 cấm các cá nhân giữ chức vụ nếu họ "tham gia nổi dậy hoặc nổi loạn".

Đảng Dân chủ có thể thắng cuộc bỏ phiếu luận tội?

Đảng Dân chủ của Joe Biden chiếm đa số trong Hạ viện tỏ ra quyết tâm trong việc luận tội Tổng thống Trump. Tuy nhiên, lãnh đạo phe thiểu số của Đảng Cộng hòa tại Hạ viện Kevin McCarthy cho biết ông sẽ không ủng hộ các đồng nghiệp của mình trong việc bỏ phiếu chống lại Tổng thống.

Đảng Dân chủ và Đảng Cộng hòa đều nắm giữ 50 ghế tại Thượng viện, với việc bỏ phiếu kín do Phó Tổng thống đương nhiệm Mike Pence đảm nhiệm. Ông Pence đã loại trừ việc phế truất Tổng thống Trump bằng cách viện dẫn phần bốn của Tu chính án thứ 25, khi nói rằng "trò chơi chính trị" như vậy sẽ "đặt ra tiền lệ khủng khiếp".

Ngày 20/1, Phó Tổng thống đắc cử Kamala Harri tuyên thệ nhậm chức và bà sẽ thay thế ông Mike Pence lãnh đạo Thượng viện, giúp đảng Dân chủ chiếm đa số tại Thượng viện sắp tới sau cuộc bỏ phiếu thắng lợi của đảng Dân chủ tại Thượng viện Georgia mới đây. Điều này sẽ tạo điều kiện thuận lợi để đảng Dân chủ có lợi thế cho việc bỏ phiếu thuận với các quyết định của đảng mình.

Lãnh đạo Thượng viện đảng Cộng hòa Mitch McConnell ủng hộ việc luận tội Trump, nhưng điều này cũng chỉ để ngăn ông Trump tìm kiếm đề cử của đảng Cộng hòa cho cuộc bầu cử tổng thống tiếp theo vào năm 2024.

Có thể có một thỏa hiệp?

Không có khả năng. Đảng Cộng hòa đã sẵn sàng ủng hộ một cuộc chiến chống lại những cáo buộc về việc Tổng thống Trump kích động chiếm đóng Điện Capitol. Nhưng Chủ tịch Hạ viện của Đảng Dân chủ Nancy Pelosi đã bác bỏ điều đó.

Căng thẳng chính trị đảng phái vẫn ở mức cực đoan. Tổng thống đắc cử Joe Biden đã gọi những người biểu tình ở Capitol là "những người theo chủ nghĩa thượng tôn da trắng", "bài Do Thái" và "những kẻ khủng bố trong nước", yêu cầu chính quyền khuyến cáo những kẻ quá khích tuân thủ pháp luật.

Các thành viên Đảng Dân chủ Hạ viện cũng ngụ ý rằng những người theo dõi trên Twitter của những người bảo thủ như Tổng thống Donald Trump là "tân Quốc xã".

Có đủ thời gian để luận tội Trump trước khi ông rời văn phòng?

Khi Thượng viện tạm nghỉ cho đến ngày 19 tháng 1 - một ngày trước lễ nhậm chức của ông Joe Biden - một cuộc bỏ phiếu để phế truất Tổng thống Donald Trump khó có thể diễn ra trước thời điểm đó.

Ngày đầu tiên hoạt động của Thượng viện nhiệm kỳ mới sẽ chủ yếu diễn ra với việc tuyên thệ trước các thượng nghị sĩ mới được bầu, trong khi ngày thứ hai sẽ tập trung vào việc thiết lập các điều khoản của phiên tòa.

Như trong một phiên tòa hình sự, các luật sư của ông Trump sẽ có cơ hội trình bày bằng chứng và gọi điện cho các nhân chứng, một quá trình gần như chắc chắn sẽ kéo dài sau khi ông Trump chính thức rời Nhà Trắng.

Trên các phương tiện truyền thông cũng có những gợi ý rằng, Hạ viện sẽ trì hoãn việc gửi bản luận tội lên Thượng viện cho đến sau khi ông Joe Biden nhậm chức và các cuộc bổ nhiệm trong nội các của ông đã được Thượng viện xác nhận, để tránh gây phân tán sự chú ý từ những ngày đầu tiên ông ở Nhà Trắng.

Vì vậy, nhiều khả năng thủ tục luận tội có thể diễn ra một thời gian sau khi Donald Trump rời nhiệm sở, với mục đích cấm ông khỏi chức vụ trong tương lai.

Ông Joe Biden đã nói chuyện với Thượng nghị sĩ McConnell qua điện thoại hôm thứ Hai (11/1), hỏi liệu Thượng viện có thể tranh luận về cáo buộc luận tội đồng thời với Hạ viện hay không. Tuy nhiên, đại diện đảng Cộng hòa cho biết ông sẽ chờ xem bản luận tội nào được gửi trước.

Người phát ngôn của lãnh đạo Thượng viện David Popp đã xác nhận trong một tweet hôm thứ Tư (13/1) rằng, Thượng viện sẽ không triệu tập một cuộc họp sớm để gấp rút thông qua một cuộc luận tội.

Nếu Thượng viện kết tội Donald Trump, ông sẽ trở thành Tổng thống Mỹ đầu tiên trở thành người đầu tiên đối mặt với một hình phạt. Trước đây, cả hai cựu Tổng thống Andrew Johnson và Bill Clinton đều bị luận tội tại Hạ viện nhưng không bị kết tội tại Thượng viện.