Theo đó, với 424/437 đại biểu Quốc hội biểu quyết tán thành (chiếm 85,14%), Quốc hội đã thông qua Luật Thi đua, khen thưởng (sửa đổi). Dự án Luật này có 8 Chương, 96 Điều có hiệu lực thi hành từ ngày 01 tháng 01 năm 2024. Trong đó, quy định về đối tượng, phạm vi, nguyên tắc, hình thức, tiêu chuẩn, thẩm quyền, trình tự và thủ tục thi đua, khen thưởng.

Đối tượng áp dụng là cá nhân, tập thể, hộ gia đình người Việt Nam; cá nhân, tập thể người Việt Nam định cư ở nước ngoài; cá nhân, tập thể người nước ngoài.

Xét tặng danh hiệu “Nghệ sĩ nhân dân”, “Nghệ sĩ ưu tú” cho người sáng tạo tác phẩm văn hóa, nghệ thuật là vấn đề mới, chưa thể đánh giá tác động

Trước khi vào phần biểu quyết, trình bày báo cáo tóm tắt tiếp thu, giải trình và chỉnh lý dự thảo Luật Thi đua, khen thưởng (sửa đổi), Tổng Thư ký Quốc hội Bùi Văn Cường nêu rõ một số nội dung đại biểu Quốc hội quan tâm, có ý kiến.

Đáng chú ý, về danh hiệu vinh dự nhà nước “Nghệ sĩ nhân dân”, “Nghệ sĩ ưu tú” (Điều 66). Theo ông Bùi Văn Cường, đa số ý kiến đại biểu Quốc hội phát biểu tại Hội trường đồng ý với Phương án 1 bổ sung đối tượng xét tặng danh hiệu vinh dự nhà nước “Nghệ sĩ nhân dân”, “Nghệ sĩ ưu tú”.

Trong đó một số đại biểu: (i) đề nghị làm rõ khái niệm “nghệ sĩ” để bảo đảm sự tường minh; (ii) đề nghị có đánh giá tác động việc mở rộng đối tượng xét tặng danh hiệu này để Quốc hội có căn cứ xem xét, quyết định, (iii) đề nghị giao Chính phủ quy định chi tiết về đối tượng, tiêu chuẩn xét tặng đảm bảo không bỏ sót đối tượng, làm rõ thế nào là “tác phẩm xuất sắc, có giá trị cao về tư tưởng nghệ thuật và được công chúng yêu thích và đón nhận”; (iv) đối với nhà văn và kiến trúc sư, đề nghị nghiên cứu thêm cho phù hợp và tạo sự đồng thuận cao và (v) bổ sung đối tượng “nhà điêu khắc, tạc tượng”.

Đối với các ý kiến này, ông Bùi Văn Cường cho biết, Ủy ban Thường vụ Quốc hội nhận thấy, việc rà soát để tiếp tục bổ sung người sáng tạo tác phẩm văn hóa, nghệ thuật thuộc đối tượng được xét tặng danh hiệu “Nghệ sĩ nhân dân”, “Nghệ sĩ ưu tú” là cần thiết, đảm bảo nguyên tắc “công bằng” trong khen thưởng.

Tuy nhiên, theo ông Bùi Văn Cường đây là vấn đề mới, trong thời gian ngắn chưa thể đánh giá tác động kỹ lưỡng, đầy đủ. Do đó, sau khi lấy ý kiến các cơ quan, tổ chức có liên quan, Ủy ban Thường vụ Quốc hội thống nhất với Chính phủ, Cơ quan chủ trì thẩm tra và các cơ quan, tổ chức liên quan là chỉ quy định trong Luật những vấn đề đã chín, đã kỹ, đã rõ và đã chỉ đạo thiết kế khoản 1 Điều 66 gồm 2 điểm: điểm a kế thừa quy định các đối tượng của luật hiện hành đang được thực hiện ổn định;

Và điểm b quy định nhóm đối tượng mới được bổ sung và giao Chính phủ quy định, như sau: “b) Người sáng tạo tác phẩm văn hóa nghệ thuật không thuộc đối tượng quy định tại điểm a khoản này do Chính phủ quy định”. Trên cơ sở tiêu chuẩn khung chung quy định tại khoản 2, khoản 3, Chính phủ sẽ quy định tiêu chuẩn chi tiết phù hợp với các đối tượng cụ thể.

Không luật hóa hình thức “Thư khen”

Về hình thức khen thưởng (Điều 9), Tổng Thư ký Quốc hội cho biết, có ý kiến đại biểu Quốc hội đề nghị bổ sung hình thức “Thư khen”.

Ủy ban Thường vụ Quốc hội thấy rằng, hình thức “Thư khen” trong thời gian qua được thực hiện theo quy định của khoản 2 Điều 101 Luật Thi đua, khen thưởng hiện hành (khoản 1 Điều 81 dự thảo Luật), rất đa dạng, gắn với cá nhân người đứng đầu cơ quan, tổ chức, có tác dụng kịp thời biểu dương gương tốt, việc tốt, động viên, khuyến khích cá nhân, tập thể hăng hái thi đua, làm việc tốt, có nhiều hành động tốt. Nếu luật hóa, một mặt, sẽ không tạo sự chủ động, linh hoạt; mặt khác, phải xác định chủ thể có thẩm quyền quyết định tặng.

Vị trí của “Thư khen” trong các hình thức khen thưởng; quy trình, thủ tục xét tặng; các tiêu chuẩn xét tặng trên cơ sở bảo đảm nguyên tắc “không khen thưởng nhiều hình thức cho một thành tích đạt được” (điểm c khoản 2 Điều 5 dự thảo). "Do vậy, Ủy ban Thường vụ Quốc hội xin phép Quốc hội không luật hóa hình thức “Thư khen” mà thực hiện theo quy định tại khoản 1 Điều 81 dự thảo Luật", ông Bùi Văn Cường nêu rõ.

Huy chương Thanh niên xung phong vẻ vang cần được quy định tương quan với hình thức Huy chương Chiến sĩ vẻ vang

Về hình thức khen thưởng kháng chiến “Huy chương Thanh niên xung phong vẻ vang” (Điều 96), theo Tổng Thư ký Bùi Văn Cường, có ý kiến đại biểu Quốc hội đề nghị phân hạng để đảm bảo tính công bằng, không dàn đều; có ý kiến đề nghị cân nhắc từ “liên tục”; có ý kiến đề nghị giảm tiêu chuẩn thời gian tại ngũ của Thanh niên xung phong xuống dưới 02 năm, hoặc còn 01 năm; có ý kiến đề nghị giảm xuống dưới 02 năm đối với thanh niên xung phong là thương binh nặng; có  ý kiến đề nghị không tính thời gian tại ngũ đối với thanh niên xung phong là thương binh.

Đối với các ý kiến nêu trên, ông Bùi Văn Cường cho biết, hình thức khen thưởng “Huy chương Thanh niên xung phong vẻ vang” là hình thức khen thưởng dành cho lực lượng thanh niên xung phong tham gia kháng chiến, bảo vệ Tổ quốc, cần được quy định tương quan với hình thức Huy chương Chiến sĩ vẻ vang để tặng cho lực lượng vũ trang nhân dân.

Hơn nữa, các văn bản đề xuất của Hội cựu thanh niên xung phong Việt Nam gửi các cơ quan có thẩm quyền thể hiện nguyện vọng khen thưởng đồng loạt một hạng “Huy chương Thanh niên xung phong vẻ vang” cho thanh niên xung phong có thời gian tại ngũ 02 năm trở lên.

Vì vậy, để đề cao ý nghĩa của hình thức khen thưởng nhà nước, trên cơ sở kết quả nghiên cứu, rà soát các quy định khen thưởng Huân, Huy chương Chiến sĩ vẻ vang thời kỳ kháng chiến, các hình thức khen thưởng kháng chiến khác, cũng như “Huy chương Chiến sĩ vẻ vang” theo Luật Thi đua, khen thưởng, hình thức khen thưởng Thanh niên xung phong đã thực hiện; Ủy ban Thường vụ Quốc hội thống nhất với Chính phủ xin phép Quốc hội cho giữ tiêu chuẩn như quy định tại khoản 2 Điều 96 của dự thảo Luật (sau khi đã tiếp thu ý kiến đại biểu, bỏ từ “liên tục”).