Theo báo cáo của các cấp, ngành tỉnh Nghệ An cho thấy, ngoài hiện tượng khai thác khoáng sản trái phép xảy ra tràn lan, vẫn còn có nhiều trường hợp đã được cơ quan có thẩm quyền cấp phép, nhưng khi kiểm tra đã phát hiện doanh nghiệp hoạt động trên lĩnh vực này kê khai thuế gian dối, “lách luật” để trốn tránh nghĩa vụ thuế của mình đối với Nhà nước; Khai thác khối lượng lớn nhưng hồ sơ, sổ sách liên quan đến thuế lại kê khai ít.

Việc “phù phép” hồ sơ, hóa đơn chứng từ để thực hiện hành vi, động cơ trốn thuế, kê khai thuế gian dối… cũng xảy ra ở mức báo động.

Cụ thể, tại Kỳ họp thứ 4, HĐND tỉnh Nghệ An khóa XVIII diễn ra cuối năm 2021, ông Trịnh Thanh Hải, Cục trưởng Cục Thuế Nghệ An cho rằng, hoạt động khai thác khoáng sản luôn là lĩnh vực nhạy cảm, tiềm ẩn nhiều rủi ro trong thất thu thuế. Lãnh đạo Cục Thuế tỉnh Nghệ An cũng chỉ ra 2 hiện tượng: một là, hiện tượng khai thác trái phép hoặc khai thác vượt công suất cấp phép hàng năm; hai là, khai thác thì nhiều nhưng kê khai thì rất ít.

“Trong kê khai thì có 2 nguồn kê khai: kê khai thuế và kê khai sản lượng thực tế khai thác. Vừa rồi, ngành thuế đã làm nhiều việc và đã rà soát, phát hiện ra cái này nhưng ngành thuế không đủ chức năng, thẩm quyền, không có nghiệp vụ để xác định trữ lượng thực tế khai thác cho chính xác. Nhiều lần ngành thuế đã gửi văn bản cho ngành tài nguyên, trong đó có Sở TN&MT và Bộ T&MT. Bộ TN&MT cũng có văn bản ủy quyền lại cho tỉnh Nghệ An để xác định lại trữ lượng thực tế khai thác theo quy định của Luật Khoáng sản.

Có những doanh nghiệp khai thác bạt hết cả quả núi nhưng thực tế kê khai chỉ có mấy trăm khối thôi. Điều này gây thất thu ngân sách rất lớn. Vừa rồi, tôi thấy lãnh đạo UBND tỉnh đã có chỉ đạo rất quyết liệt và làm đến cùng việc xác định đo đạc đúng trữ lượng thực tế khai thác, làm cơ sở cho xác định nghĩa vụ nộp ngân sách”, lãnh đạo Cục thuế tỉnh Nghệ An cho biết thêm.

Về hiện tượng khai thác nhiều, kê khai ít để trốn thuế cũng như các nghĩa vụ và các quy định khác của Giấy phép khai thác và quy định của pháp luật, ngay tại phiên chất vấn, ông Chu Thế Huyền – Chánh Thanh tra tỉnh cũng đã nêu về hiện tượng một doanh nghiệp khai thác mỏ đã khai thác vượt trữ lượng được phép khai thác.

Trước thực trạng nhiều cá nhân, tổ chức lợi dụng sơ hở của cơ chế, chính sách để “lách luật” trốn thuế trong hoạt động khai thác khoáng sản, ông Thái Thanh Quý - Bí thư Tỉnh uỷ, Chủ tịch HĐND tỉnh Nghệ An cho rằng, đối với công tác quản lý, khai thác khoáng sản vẫn còn rất nhiều bất cập, hạn chế, tồn tại. Đó là chất lượng thăm dò trữ lượng khoáng sản cho phép vẫn còn yếu; việc quản lý ranh giới, quản lý trữ lượng khai thác, vấn đề khai thác trái phép, thất thu thuế, tác động đến môi trường, tác động đến hạ tầng, làm phiền và tác động đến nhân dân sống xung quanh khu vực khai thác vẫn là vấn đề cần quan tâm. Điều đó đòi hỏi tỉnh phải vào cuộc quyết liệt hơn, hành động mạnh mẽ hơn.

"Đề nghị UBND tỉnh, các ngành, các cấp liên quan thực hiện tốt tinh thần chỉ đạo của BTV Tỉnh ủy, kiên quyết, quyết liệt, không dung túng bao che đối với hành vi khai thác khoáng sản trái phép, không đúng quy định, không đúng giấy phép được cấp, làm hỏng hạ tầng, không đảm bảo quy định về môi trường", ông Thái Thanh Quý nhấn mạnh.

Trao đổi về trường hợp của Công ty TNHH Toàn Thắng như báo Nhà báo và Công luận đã thông tin, ngày 8/3, ông Trịnh Thanh Hải, Cục trưởng Cục Thuế Nghệ An, ông Hải cho biết, hiện nay, đoàn kiểm tra liên ngành của UBND tỉnh Nghệ An đang có kế hoạch kiểm tra nhiều đơn vị khoáng sản ở huyện Quỳ Hợp. Riêng về Công ty TNHH Toàn Thắng thì phải 1-2 tuần nữa mới vào tiến hành kiểm tra được, vì đoàn đang kiểm tra một doanh nghiệp khác chưa xong.

Như Báo Nhà báo & Công luận đã thông tin trước đó, ngày 27/7/2018, Bộ TN&MT đã cấp Giấy phép khai thác khoáng sản số 2351/GP-BTNMT cho Công ty TNHH Toàn Thắng. Theo đó, doanh nghiệp này được khai thác bằng phương pháp lộ thiên đá vôi dolomit làm ốp lát tại khu vực Lèn Chu, xã Thọ Hợp và xã Minh Hợp, huyện Quỳ Hợp, tỉnh Nghệ An. Thời gian khai thác là 30 năm, trong đó thời gian xây dựng cơ bản mỏ không quá 1 năm.

Tính cả thời gian đầu tư xây dựng cơ bản mỏ đến nay, cũng như hoàn thành các thủ tục khác như chuyển đổi mục đích sử dụng đất v.v… nếu được khai thác hợp pháp cũng mới hơn 1 năm. Tuy nhiên, quan sát thực tế ở mỏ Lèn Chu có thể thấy mức độ khai thác của doanh nghiệp rất lớn. Đáng chú ý, trước khi được cấp phép khai thác mỏ Lèn Chu, trong các loại khoáng sản mà doanh nghiệp kê khai với cơ quan thuế có cả đá dolomit. Trong khi đó, mỏ Lèn Một – Núi Ba Không doanh nghiệp đang khai thác lại không có đá dolomit. 

Có biểu hiện rõ việc khai thác với mức độ rất lớn nhưng trong năm 2020, Công ty TNHH Toàn Thắng khai báo sản lượng tại mỏ Lèn Chu chỉ 597,49 m3. Và đây cũng là toàn bộ sản lượng khai thác tại mỏ Lèn Chu mà doanh nghiệp này khai báo từ khi được cấp phép.

Chi cục Thuế khu vực Phủ Quỳ I là cơ quan quản lý thuế đối với doanh nghiệp này cũng đánh giá "có rủi ro rất cao về thuế" tại Công ty TNHH Toàn Thắng....

Thiết nghĩ, tỉnh Nghệ An cần quyết liệt xử lý doanh nghiệp khoáng sản 'lách luật' để trốn thuế, “lập lại trật tự” trong hoạt động khai thác khoáng sản, xử lý mạnh tay đối với doanh nghiệp lách luật, trốn thuế.

Trần Phong