Một quan chức chính phủ xác nhận rằng Kandahar, trung tâm kinh tế của miền nam, đang nằm dưới sự kiểm soát của Taliban khi các lực lượng quốc tế do Mỹ dẫn đầu hoàn tất việc rút quân sau 20 năm chiến tranh.

Thành phố lớn thứ ba là Herat ở phía tây cũng rơi vào tay nhóm Hồi giáo cực đoan.

"Thành phố trông giống như một chiến tuyến, một thị trấn ma", thành viên hội đồng tỉnh Ghulam Habib Hashimi nói qua điện thoại từ thành phố có khoảng 600.000 dân gần biên giới với Iran. "Các gia đình đã rời đi hoặc đang trốn trong nhà của họ".

Trong số các thành phố lớn của Afghanistan, chính phủ vẫn kiểm soát Mazar-i-Sharif ở phía bắc và Jalalabad, gần biên giới Pakistan ở phía đông, ngoài Kabul.

Phó Tổng thống thứ nhất Afghanistan Amrullah Saleh cho biết sau cuộc họp an ninh do Tổng thống Ashraf Ghani chủ trì rằng ông tự hào về các lực lượng vũ trang và chính phủ sẽ làm tất cả những gì có thể để tăng cường khả năng chống lại Taliban.

Hôm qua (13/8), Taliban đã chiếm thêm các thị trấn Lashkar Gah ở phía nam, Qala-e-Naw ở phía tây bắc và Firuz Koh, thủ phủ của tỉnh Ghor, đã được bàn giao mà không có một cuộc chiến nào, các quan chức an ninh cho biết. Hiện Taliban đã giành quyền kiểm soát 18 trong số 34 thủ phủ cấp tỉnh của Afghanistan kể từ ngày 6/8.

Sự thất thủ của Kandahar là một đòn giáng nặng nề đối với chính phủ. Đây từng là trung tâm của Taliban khi các chiến binh dân tộc Pashtun nổi lên vào năm 1994 giữa cuộc nội chiến hỗn loạn.

Một quan chức quốc phòng Mỹ cho biết có lo ngại rằng Taliban - lực lượng đã bị Mỹ và quân đồng minh lật đổ vào năm 2001 sau cuộc tấn công ngày 11/9 nhằm vào Mỹ - có thể tấn công Kabul trong vòng vài ngày.

Washington hôm thứ Năm (12/8) đã công bố kế hoạch gửi thêm 3.000 binh sĩ để giúp sơ tán nhân viên đại sứ quán Mỹ và Lầu Năm Góc cho biết hầu hết sẽ ở Kabul vào cuối tuần. Anh cũng xác nhận bắt đầu một chiến dịch quân sự để hỗ trợ việc sơ tán công dân nước này.

Người phát ngôn Lầu Năm Góc John Kirby cho biết: “Kabul hiện không nằm trong mối đe dọa ngay lập tức, nhưng rõ ràng… nếu bạn chỉ nhìn vào những gì Taliban đang làm, bạn có thể thấy rằng họ đang cố gắng cô lập Kabul”.

Thảm họa nhân đạo

Sự bùng nổ trong giao tranh đã làm dấy lên lo ngại về một cuộc khủng hoảng người tị nạn và sự thu hồi nhân quyền dưới sự cai trị của Taliban. Khoảng 400.000 thường dân đã bị buộc phải rời khỏi nhà của họ kể từ đầu năm, 250.000 người trong số họ kể từ tháng 5, một quan chức Liên Hợp Quốc cho biết.

Nhiều gia đình thoát khỏi bạo lực ở những nơi khác trên đất nước đã đổ về Kabul và cắm trại trong công viên ở thủ đô. Nhiều người hiện rơi vào tình trạng không có nơi trú ẩn.

Thomson Phiri, thành viên của Chương trình Lương thực Thế giới của Liên Hợp Quốc cho biết: “Tình hình có tất cả các dấu hiệu của một thảm họa nhân đạo”.

Liên hợp quốc cho biết họ sẽ không sơ tán nhân viên của mình khỏi Afghanistan nhưng sẽ chuyển một số người đến Kabul từ các vùng khác của đất nước. Nhiều đại sứ quán và nhóm viện trợ phương Tây khác cho biết họ đang đưa một số nhân viên về nước.

Tổng thư ký Liên Hợp Quốc Antonio Guterres ngày hôm qua đã kêu gọi Taliban ngay lập tức dừng cuộc tấn công. Cảnh báo rằng "Afghanistan đang vượt ra ngoài tầm kiểm soát", ông kêu gọi tất cả các bên làm nhiều hơn nữa để bảo vệ dân thường.

"Đây là thời điểm để tạm dừng cuộc tấn công. Đây là thời điểm để bắt đầu đàm phán nghiêm túc. Đây là thời điểm để tránh một cuộc nội chiến kéo dài, hoặc sự cô lập của Afghanistan", ông Guterres nhấn mạnh.

Dưới sự cai trị của Taliban từ năm 1996 đến 2001, phụ nữ không được làm việc, trẻ em gái không được đi học và phụ nữ phải che mặt và đi cùng với một người thân nam nếu họ muốn ra khỏi nhà. Vào đầu tháng 7, các chiến binh Taliban đã ra lệnh cho 9 phụ nữ ngừng làm việc trong một ngân hàng.

Các cuộc tấn công thần tốc của Taliban đã khiến Tổng thống Joe Biden bị chỉ trích phải nhận xét lại quyết định rút quân của Mỹ.

Tuy nhiên, ông Biden hồi đầu tuần này cho biết ông không hối hận về quyết định của mình, khi bình luận rằng Washington đã chi hơn 1 nghìn tỷ USD cho cuộc chiến dài nhất của đất nước và tổn thất hàng nghìn binh sĩ, đồng thời kêu gọi quân đội và các nhà lãnh đạo Afghanistan phải quyết định tương lai của mình.