Theo Reuters, dự thảo này mô tả thỏa thuận được ký lần đầu tiên vào năm 2008 là "bất lương" và thúc giục Chính phủ Congo hủy bỏ một bản sửa đổi được ký bí mật vào năm 2017 nhằm đẩy nhanh các khoản thanh toán cho các nhà đầu tư khai thác Trung Quốc và làm chậm việc hoàn vốn đầu tư vào cơ sở hạ tầng.

Báo cáo cuối cùng dự kiến sẽ được công bố trong tháng này bởi Sáng kiến Minh bạch Công nghiệp Khai thác (EITI), tổ chức theo dõi dòng doanh thu trong lĩnh vực khai thác và dầu mỏ và có hơn 50 quốc gia, bao gồm Congo là thành viên.

Báo cáo không có hiệu lực pháp lý nhưng nếu vẫn giữ nguyên kết luận chính của dự thảo, nó có thể thúc đẩy Congo đảm bảo các điều khoản thuận lợi hơn từ các hợp đồng khai thác với các nhà đầu tư Trung Quốc.

Chính phủ của Tổng thống Felix Tshisekedi đang xem xét lại hợp đồng năm 2008 và mức dự trữ tại mỏ Tenke Fungurume của China Molybdenum sau khi cho rằng Congo không nhận được một thỏa thuận công bằng.

Thủ tướng Sama Lukonde Kyenge phát biểu trong một hội nghị khai thác mới đây rằng: “Cần phải có một số điều chỉnh”.

Các động thái này thể hiện sự phản kháng hiếm hoi của Congo, nhà sản xuất pin kim loại coban hàng đầu thế giới và là công ty khai thác đồng hàng đầu của châu Phi khi chống lại các nhà đầu tư Trung Quốc đang kiểm soát phần lớn ngành khai thác của nước này.

Theo thỏa thuận năm 2008 với chính phủ của cựu Tổng thống Joseph Kabila, các công ty nhà nước Trung Quốc Sinohydro và China Railway đã đồng ý xây dựng các con đường và bệnh viện được tài trợ bởi lợi nhuận từ liên doanh đồng và coban Sicomines của Congo.

Các nhà phê bình nói rằng một vài dự án trong số đó đã được thực hiện.

Người phát ngôn của Chính phủ Congo cho biết ông chưa đọc bản dự thảo và không thể bình luận. Văn phòng của EITI tại Congo đã chuyển cho Reuters các điều khoản tham chiếu của phái bộ và từ chối bình luận thêm. Đại diện của Sicomines đã không trả lời yêu cầu bình luận.

Phía China Railway không có bình luận ngay lập tức. Sinohydro cũng không trả lời yêu cầu bình luận.

Fred Zhang, một quan chức cấp cao của Sicomines, đã bảo vệ thỏa thuận trong các bình luận với Reuters vào tuần trước, nói rằng nó đã thúc đẩy sự phát triển cho người dân Congo và Sicomines sẽ giải ngân nhiều vốn hơn khi sản lượng tăng.

Dự thảo do hai nhà tư vấn người Congo viết, khuyến nghị “sự tố cáo của nhà nước Congo về tính cách vô lương tâm của công ước liên doanh ngày 22/4/2008 và sự trở lại bàn đàm phán của các cổ đông Sicomines”.

Dự thảo cho biết rằng 68% cổ phần của các công ty Trung Quốc tại Sicomines là quá cao vì người Congo đã đóng góp tất cả tài sản khai thác và chỉ sở hữu 32% vốn ban đầu.

Dự thảo cũng lên án bản sửa đổi năm 2017 chưa được tiết lộ trước đó.

Theo hợp đồng năm 2008, tất cả lợi nhuận của Sicomines ban đầu sẽ được dùng để hoàn trả các khoản đầu tư vào các dự án cơ sở hạ tầng cấp bách nhất của Congo. Trên cơ sở đó, quốc hội đã đồng ý miễn trừ tất cả các loại thuế cho Sicomines, dự thảo cho biết.

Theo bản sửa đổi năm 2017, chỉ 65% lợi nhuận của Sicomines ban đầu được hoàn trả cho các khoản đầu tư trong khi 35% thuộc về các cổ đông.

Dự thảo cho biết, sự thay đổi có thể làm chậm hơn nữa tốc độ của các dự án cơ sở hạ tầng. Cho đến nay, ít hơn 1 tỷ USD trong số 3 tỷ USD dự kiến đã được đầu tư, ít hơn khoảng 1 tỷ USD so với dự kiến ở giai đoạn này, nó cho biết.

“Sửa đổi này vi phạm an ninh các lợi ích của Congo,” dự thảo cho biết.

Dự thảo báo cáo kêu gọi đánh giá lại trữ lượng của Sicomines, nói rằng nghiên cứu khả thi năm 2010 là sai sót, và hủy bỏ một hợp đồng khác với cùng các nhà đầu tư Trung Quốc để xây dựng một đập thủy điện.

Sơn Tùng (Theo Reuters)