Rác thải dưới đáy biển- hồi chuông báo động

Theo Báo cáo hiện trạng môi trường biển và hải đảo quốc gia giai đoạn 2016 – 2020 do Bộ TN&MT công bố hồi đầu tháng 8/2021: Tình trạng rác thải nhựa, trong đó có rác thải nhựa đại dương đang là vấn đề nóng trên toàn cầu, đặc biệt tại các quốc gia ven biển.

Ước tính hơn 80% chất thải nhựa đại dương hằng năm có nguồn gốc từ đất liền, trong đó đóng góp chính là rác thải nhựa có kích thước lớn, bao gồm các vật dụng hàng ngày như vỏ chai, đồ uống và các loại bao bì đóng gói khác; bên cạnh đó là vi nhựa. Phần còn lại là nhựa được xả trực tiếp trên biển, trong đó chủ yếu là từ hoạt động khai thác thủy sản ví dụ như ngư cụ bị thất lạc hoặc thải bỏ.

Chất thải nhựa đại dương trở thành mối nguy lớn cho môi trường biển bởi có số lượng lớn, đặc tính khó phân hủy trong môi trường biển và khả năng di chuyển xa.

Theo Chương trình Môi trường Liên hợp quốc (UNEP), năm 2018 Việt Nam là một trong những quốc gia có lượng rác thải nhựa xả ra biển nhiều nhất trên thế giới. 

Đáng quan ngại, tại Việt Nam hiện nay rác thải nhựa mới được quy định chung trong nhóm có khả năng tái sử dụng, tái chế; chưa có cơ chế, chính sách cụ thể để quản lý, thu gom và xử lý trong tình trạng ô nhiễm, suy thoái môi trường biển do rác thải nhựa đại dương ngày càng nghiêm trọng.

Nghiên cứu trong Chiến lược bảo tồn tài nguyên thiên nhiên của thế giới (IUCN) về đánh giá số lượng và khối lượng rác thải trên 30 bãi biển tại 10 khu bảo tồn biển của Việt Nam cũng cho thấy, qua hai đợt khảo sát mùa khô và mùa mưa đã thu được 86.092 mảnh rác thải ở các kích cỡ khác nhau, khối lượng dao động từ 13 đến 3.168 kg. Tính trung bình trên 100m chiều dài bãi biển sẽ có số lượng rác thải là 7.374 mảnh và 94,58 kg.

Báo cáo môi trường hiện trạng môi trường biển của Bộ TN&MT cũng chỉ rõ, rác thải nhựa có số lượng và khối lượng vượt trội so với các loại rác khác.

Để cứu nguy cho môi trường biển, ngành TN& MT đã, đang triển khai một số nhiệm vụ và giải pháp được đề cập như: Điều tra, khảo sát đánh giá hiện trạng phát sinh, thu gom, xử lý chất thải nhựa và hoàn thiện chính sách, quy định về quản lý chất thải nhựa; triển khai các hoạt động đào tạo, truyền thông và hợp tác quốc tế về quản lý chất thải nhựa; nghiên cứu, ứng dụng công nghệ, triển khai mô hình, hoạt động quản lý chất thải nhựa và sản xuất các sản phẩm thân thiện với môi trường.

Cách làm của Bình Định, Đà Nẵng, Nha Trang  

Sáng 8/6/2022, tại khu vực biển phía Tây Hòn Khô nhỏ xã Nhơn Hải, thành phố Quy Nhơn, tổ bảo vệ san hô xã Nhơn Hải ra quân thu dọn rác thải dưới đáy biển và bắt sao biển gai- một loài động vật ăn san hô. Tổ bảo vệ san hô xã Nhơn Hải gồm 7 thành viên do anh Nguyễn Tôn Xuân Sáng làm tổ trưởng. Các anh sử dụng thiết bị lặn sâu Scuba diving để lặn xuống biển và dùng vợt lưới để vớt rác. Kết quả, tổ bảo vệ san hô xã Nhơn Hải đã thu về khoảng 20 kg rác các loại bao gồm: Ngư lưới cụ, vỏ lon, bao thuốc lá, các loại rác khác và bắt được 4 con sao biển gai.

Hoạt động trên sẽ góp phần nâng cao nhận thức cộng đồng chung tay trong việc bảo vệ môi trường và hệ sinh thái biển.

Tại Đà Nẵng, nhiều năm qua, anh Đào Đặng Công Trung (SN 1979, trú tại đường Duy Tân, quận Hải Châu) cùng đội lặn của mình thường xuyên tổ chức những buổi thu gom rác dưới đáy biển để góp phần làm sạch môi trường biển ở khu vực biển Đà Nẵng hay bất cứ nơi đâu anh đặt chân đến.

Trong khoảng hơn 3 năm nay, anh Trung cùng câu lạc bộ lặn ở quận Thanh Khê đã vớt lên được hàng ngàn vỏ lon bia, chai nhựa cùng rất nhiều mảnh lưới đánh cá. Song hành với việc làm này là nhiều lần anh cùng đội lặn chấp nhận rủi ro để cứu san hô.

Những bãi san hô dưới biển vô cùng sắc nhọn, nhiều lúc đội thợ lặn tìm đến mọi ngóc ngách ở các bãi chỉ cần sơ ý sẽ có thể bị san hô cứa rách tay, chân.

Mỗi lúc người thợ lặn xuống biển, họ sẽ lặn được chừng 1,5 phút. Trong khoảng thời gian đó, họ xác định vị trí có rác để xử lý. Rồi từ đó, thợ lặn tùy theo độ sâu mà ứng phó. Thường thì những thợ lặn sẽ lặn tầm 4-9m nước chỉ cố để nhặt 2 - 3 vỏ chai, đồ nhựa. 

Việc làm ý nghĩa nói trên không chỉ giúp những bãi biển Đà Nẵng sạch đẹp hơn mà còn giúp lan tỏa tình yêu thiên nhiên, ý thức bảo vệ môi trường đến mọi người xung quanh.

Tuy nhiên, so với “vấn nạn rác thải dưới  đáy biển” hiện nay, những nỗ lực này còn rất ít ỏi và cần tiếp tục được nhân rộng. Nói như hướng dẫn viên lặn biển, thợ lặn Nguyễn Hà Minh Trị (Nha Trang, Khánh Hòa): “Những người thợ lặn như chúng tôi, mỗi khi nhặt được vài cọng rác, vài bịch nylon, vài vỏ chai và lon nước cũng chỉ là “nhặt từng hạt bụi trong sa mạc“, không thể nào làm sạch hết đáy biển”. Và trên hết là nêu cao ý thức bảo vệ môi trường biển. “Biển không cần con người giải cứu nếu con người không xâm hại đến biển. Chúng tôi tha thiết cộng đồng cùng chung tay bảo vệ biển bằng những hành động thiết thực. Ngừng ngay việc xả rác thải xuống sông, biển, hồ.... ” - anh Trị và các thợ lặn ở Nha Trang cùng chung quan điểm.

PV