Ai cũng biết, Bắc Cực rất lạnh và cái lạnh đó khiến người ta có thể đóng băng. Nhưng chắc chắn không nhiều người biết rằng Bắc Cực có thể chìm trong bóng tối trong nhiều tháng liên tiếp. Đơn giản vì ở đó không mấy khi được đón ánh mặt trời.

Ánh sáng chiếu qua vùng đất này là hiếm hoi. Vì thế, những sinh vật sống ở nơi đây phải thay đổi để thích nghi với màn đêm u tối. Một trong những loài động vật có khả năng thích nghi tuyệt vời nhất chính là tuần lộc. Trong số động vật có vú, chúng là loài duy nhất có khả năng đổi màu mắt theo mùa.

Là nhà thần kinh học tại Trường Đại học College London, ông Glen Jeffery đã dành nhiều năm nghiên cứu về đôi mắt của tuần lộc và cơ chế hoạt động của chúng. Theo nhà khoa học này, vào mùa Hè, đôi mắt của tuần lộc có màu vàng và nâu. Khi thời tiết sang Đông, mắt của chúng chuyển sang màu xanh đậm. Sự thay đổi này không dễ dàng nhận thấy ở tuần lộc vì mắt của chúng được bảo vệ bởi một lớp lông mi rất dày.

Ông nhấn mạnh: “Vào khoảng 20 năm trước, tôi bắt đầu phát hiện sự khác biệt trong mắt của tuần lộc. Điều này khiến giới khoa học gần như ngã ngửa. Tôi chưa bao giờ thấy một loài động vật có thể thay đổi màu mắt".

Bà Kate Myrna, bác sĩ Nhãn khoa thú y tại Trường Đại học Georgia (Mỹ) nêu quan điểm như sau: "Chúng tôi coi mắt là cơ quan tương đối linh hoạt. Bạn được sinh ra với đôi mắt sáng nhưng dần dần mờ đi theo thời gian. Nhưng những con tuần lộc đã phá vỡ quy luật này. Chúng không chỉ sử dụng đôi mắt để ngắm nhìn thế giới, mà còn để bảo vệ bản thân khỏi những thay đổi của tự nhiên".

Thời gian rất dài về sau, các nhà nghiên cứu phát hiện câu trả lời cho sự biến đổi kỳ lạ này nằm ở tapetum lucidum, một lớp mô phản chiếu ánh sáng ở sau võng mạc, giúp phản chiếu các bước sóng ánh sáng khác nhau. Ở các loài động vật có vú sống về đêm, tapetum lucidum chính là thứ khiến đôi mắt chúng sáng lên và nhìn rõ môi trường xung quanh vào ban đêm. Con người không sở hữu tapetum lucidum.

Theo bà Myrna, tapetum là thứ khiến mắt mèo, chó, gấu trúc phát sáng trong màn đêm: “Nó giống như việc bạn đeo loại kính nhìn vào ban đêm – món quà mà thiên nhiên ban tặng”.

Như các nhà khoa học cho hay, Tapetum lucidum là một lớp mô chứa các sợi collagen dài, xếp thành hàng dọc và treo lơ lửng sau võng mạc. Vào mùa Hè, khi mắt của động vật có màu nâu và vàng, các sợi tapetum lucidum tách rời lỏng lẻo như một lớp gương bao quanh võng mạc. Nhờ đó, khi ánh sáng đi qua mắt, tapetum lucidum có thể phản xạ với một loạt bước sóng từ đỏ, cam, vàng đến xanh lá cây.

Khi Bắc Cực phủ trong tông màu xanh đen, tapetum lucidum phải tự điều chỉnh cấu trúc tổ chức để đảm bảo tuần lộc vẫn thu được nhiều ánh sáng nhất có thể trong không gian tối. Các sợi collagen trong lớp mô tapetum lucidum đang từ cấu trúc lỏng lẻo chuyển sang tập trung lại gần nhau cho đến khi chúng gần như chạm vào nhau. Điều này giúp thu hẹp phạm vi ánh sáng mà tapetum lucidum có thể phản chiếu, nhờ đó làm tăng độ nhạy cảm của võng mạc trong những tháng mùa đông.

Dù tapetum lucidum hoạt động bằng cách thức nào, chúng vẫn khiến giới khoa học vừa bất ngờ, ngờ ngàng và thán phục khi giúp tuần lộc thích nghi với điều kiện sống khắc nghiệt giữa Bắc Cực.

Ông Glen Jeffery phải thừa nhận: “Đây là lần đầu tiên chúng tôi chứng kiến sự thay đổi màu sắc của mắt ở động vật có vú. Bằng cách thay đổi màu sắc của tapetum lucidum trong mắt, tuần lộc có thể linh hoạt khi ứng phó với sự khác biệt của các mức ánh sáng trong môi trường sống. Đây là một lợi thế khi giúp chúng phát hiện kẻ thù và cứu sống chính mình”.

Linh Chi (Theo theatlantic)