Các cuộc tấn công không ngừng 

Đến ngày 12/8, Taliban đã kiểm soát 65% lãnh thổ của Afghanistan, cao hơn nhiều so với chỉ 16% của quân đội chính phủ. Sau khi chiếm được hàng loạt thủ phủ của các tỉnh, Taliban tiếp tục bao vây các thành phố lớn khác gồm Mazar-e Sharif, Herat và Kandahar. Trong một báo cáo, các quan chức quân đội Mỹ cảnh báo, thủ đô Kabul có thể thất thủ trong vòng 30 đến 90 ngày.

Trong chưa đầy một tuần, Taliban đã chiếm 1/4 thủ phủ các tỉnh của Afghanistan với một vùng lãnh thổ rộng lớn trên khắp miền bắc, nhiều hơn cả diện tích mà họ từng kiểm soát và cai trị từ năm 1996 đến 2001. Tình hình an ninh ở đây đang diễn biến nhanh hơn hầu hết mọi người mong đợi - ngoại trừ chính Taliban.

Các cuộc tấn công của Taliban chỉ vấp phải sự kháng cự yếu ớt từ lực lượng an ninh Afghanistan. Tinh thần của một số đơn vị quân đội cũng đang xuống rất thấp. Đài CNN đã ghi nhận tình trạng binh sĩ ở thành phố Ghazni bỏ chạy khi đối mặt với lính bắn tỉa của nhóm phiến quân, thậm chí một số nhóm binh sĩ khác còn thay quần áo dân sự, trong khi nhiều binh sĩ ở căn cứ không quân ở Kunduz, nằm ở phía bắc, đã đầu hàng mà không mặc đồng phục. Lực lượng an ninh ở nhiều nơi trên khắp Afghanistan đang bị áp đảo, choáng ngợp và lo sợ trước các cuộc tấn công không ngừng của Taliban.

Ngoài 10 thủ phủ của tỉnh đã thất thủ, hàng chục tỉnh khác đang bị đe dọa chứng kiến điều tương tự trước sự bao vây của quân Taliban. Nhiều thành phố lúc này chỉ còn kết nối với thủ đô Kabul bằng đường hàng không.

Khi chiếm được các căn cứ quân sự và cảnh sát, Taliban đã thu giữ nhiều xe bọc thép, xe Humvee và vũ khí hạng nặng cũng như hàng chục xe bán tải ở khắp nơi. Một lượng lớn các phương tiện rơi vào tay Taliban, trong đó có nhiều phương tiện do Mỹ cung cấp, sau khi quân chính phủ rời căn cứ Kunduz hôm thứ Tư. Mà theo một phiến quân nói rằng số vũ khí họ giành được đủ dùng cho tất cả các mujahideen (chiến binh Hồi giáo) ở Afghanistan.

Trước những bước tiến của Taliban, dường như không có một chiến lược chắc chắn nào để quân đội chính phủ lật ngược tình thế. Thiệt hại về người là đáng kinh ngạc khi 6.000 người thiệt mạng kể từ giữa tháng 4 do tình hình bất ổn.

Chính phủ Afghanistan đang cố gắng thay đổi với cuộc cải tổ các chỉ huy quân sự cấp cao. Trong khi đó, Tổng thống Ashraf Ghani hôm thứ Tư (11/8) cũng đã đến thăm thành phố Mazar-e-Sharif - một trong số rất ít thủ phủ ở miền Bắc vẫn nằm trong tay chính phủ - để ra lời kêu gọi dân thường tham gia "một cuộc nổi dậy của quần chúng" và chống lại Taliban.

Một trong những lãnh chúa Afghanistan đi cùng Tổng thống Ghani là Thống chế Abdul Rashid Dostum. Ông đã lên tiếng thách thức khi nói rằng Taliban đã "nhiều lần tiến lên phía bắc, nhưng họ đã bị mắc bẫy, và lần này cũng theo ý muốn của Chúa". Ông nói: “Trốn khỏi phương bắc không phải là một công việc dễ dàng”.

Những lời nói dũng cảm của Thống chế Dostum liệu có đủ trở thành động lực để dân quân cùng quân đội chính phủ tạo ra bước đột phá khi Taliban đối mặt với quá ít phản kháng: mối đe dọa lớn nhất dường như đến từ các cuộc không kích lẻ tẻ mà một số trong số đó được thực hiện bởi các máy bay ném bom của Mỹ.

Căng thẳng và sợ hãi

Một bầu không khí ngột ngạt, căng thẳng và đang bao trùm khắp khu vực vẫn do chính phủ kiểm soát. Thủ đô Kabul có thể cảm thấy vẫn còn an toàn vào lúc này, nhưng điều đó có thể không kéo dài lâu. Những gì diễn ra ở Kandahar hoặc Ghazni là những bằng chứng cho thấy cảnh báo của tình báo Mỹ mới là có thể xảy ra.

Taliban đang “đốt nóng” bầu không khí chiến tranh trên khắp đất nước nghèo đói này không chỉ bằng những tuyên bố đe dọa trả thù mạnh mẽ trên truyền thông, qua những cuộc tấn công chớp nhoáng trên chiến trường, mà nhóm phiến quân còn thực hiện những vụ ám sát đáng sợ bên cạnh các vụ đánh bom tự sát quen thuộc  gieo rắc sự hoang mang.

Tuần trước, những kẻ khủng bố Taliban đã tấn công nhà khách của quyền Bộ trưởng Quốc phòng Afghanistan và giết giám đốc trung tâm truyền thông của chính phủ ở Kabul. Lúc này, nhiều quan chức chính phủ, lực lượng phục vụ người Mỹ như phiên dịch, nhân viên hợp đồng và đặc biệt là cả thành viên quân đội được Mỹ huấn luyện như phi công cũng trở thành mục tiêu ám sát.

Những điều này tạo nên nỗi lo sợ và ám ảnh về những ngày đau khổ phải sống trong sự cai trị của chính quyền Taliban những năm 1990 đang trở lại, trước khi quân đội Mỹ và NATO đưa quân vào Afghanistan sau sự kiện Al Qaeda tấn công Trung tâm thương mại thế giới ngày 11/9/2001.

Theo báo cáo của Tổ chức Theo dõi Nhân quyền, Taliban đang tiến hành hành quyết “những binh lính, cảnh sát và dân thường bị giam giữ có quan hệ với chính phủ Afghanistan”. Thương vong của dân thường đang đạt mức kỷ lục, và hàng trăm nghìn người Afghanistan đã phải tị nạn vì các cuộc giao tranh gần đây.

Trong khi các lực lượng chính phủ Afghanistan đang sụp đổ nhanh chóng như chính lực lượng Taliban sụp đổ vào mùa thu năm 2001, nhóm phiến quân này dường như lại được tiếp sinh sức mạnh. Taliban cho biết hôm thứ Tư (11/8) rằng họ đã giành quyền kiểm soát nhà tù chính ở thành phố Kandahar và thả khoảng 1.000 tù nhân. Nhiều tù nhân ở những thành phố khác cũng được giải thoát và hầu hết tù nhân đều là tội phạm, binh sĩ hoặc chỉ huy của Taliban. Số tù nhân bổ sung này thực sự tạo nên mối đe dọa lớn với quân đội chính phủ.

Trong bối cảnh bạo lực gia tăng, Đại sứ quán Mỹ ở Kabul kêu gọi tất cả công dân Mỹ rời khỏi đất nước “ngay lập tức” và được báo cáo là đang chuẩn bị sơ tán một số nhân viên của mình. Cựu Tổng thống Richard M. Nixon và cố vấn an ninh quốc gia Henry Kissinger cho rằng, Taliban đang trỗi dậy mạnh mẽ và không cho chính quyền Biden cơ hội để tạo một vùng đệm an toàn. Quân đội Hoa Kỳ gần đây hầu như không có hoạt động quân sự nào sau quyết định rút quân, và Taliban cứ thế trên đà chinh phục toàn bộ đất nước.

Cộng đồng quốc tế bày tỏ lo ngại trước tình hình căng thẳng tại Afghanistan. Các quan chức chính phủ Mỹ cũng đã lên tiếng cảnh báo và kêu gọi Taliban ngừng tấn công vào các thành phố, nhưng quyết định rút quân của Tổng thống Biden sẽ không thay đổi. Ông nói Afghanistan phải tự quyết định tương lai của mình.

Có thể nói, quyết định rút quân của Mỹ và các quốc gia đồng minh đang dẫn đến sự tan rã nhanh chóng của các lực lượng Afghanistan, những người đã trở nên phụ thuộc vào viện trợ và sức mạnh của không quân Mỹ trong 20 năm qua. Các cuộc đàm phán hòa bình vô ích ở Doha giữa Taliban và các đại diện chính phủ sẽ không cứu được Afghanistan. Điều duy nhất có thể ngăn chặn một thảm họa là việc Tổng thống Biden sẵn sàng suy nghĩ lại quyết định của mình và gửi máy bay và cố vấn của Mỹ trở lại Afghanistan để hỗ trợ lực lượng chính phủ trước khi Kabul thất thủ.

Vẫn chưa quá muộn, nhưng thời gian đang dần cạn kiệt. Chỉ từ ngữ sẽ không ngăn được cuộc tấn công dữ dội của Taliban. Cơn ác mộng về sự tàn bạo của Taliban, quyền tự do dân sự và quyền được học hành, làm việc của phụ nữ đang bị đe dọa và một cuộc nội chiến dai dẳng sẽ dập tắt rất nhiều giấc mơ của nhiều người dân Afghanistan...