Đánh bắt thuỷ, hải sản là một ngành kinh doanh quan trọng ở Nga, và nó liên quan trực tiếp đến Điện Kremlin và thể hiện quyền lực của Tổng thống Vladimir Putin trên biển.

Đất nước này là một trong những nhà sản xuất thủy sản hàng đầu thế giới và là nhà xuất khẩu lớn thứ tám vào Mỹ vào năm ngoái, với doanh thu hơn 1,2 tỷ USD, trong đó phần lớn là cua hoàng đế.

Nhưng vẫn chưa biết chính xác có bao nhiêu khả năng mặt hàng thuỷ sản đổ bộ vào Mỹ bằng con đường của Trung Quốc - quốc gia đã gửi thêm 1,7 tỷ USD cá sang Mỹ vào năm ngoái. Lệnh cấm của chính quyền Biden cũng không yêu cầu các công ty nhập khẩu từ Trung Quốc tìm hiểu rõ nguồn gốc xuất xứ. Vì vậy, việc xác minh nguồn hàng từ nước nào là rất khó.

Cá thịt trắng minh thái Alaska là một trong những mặt hàng xuất khẩu thủy sản chủ chốt nhất của Nga. Loại cá “anh em” của cá tuyết, là loài cá được ưa chuộng nhiều nhất ở Hoa Kỳ, xuất hiện trong mọi món ăn từ thịt cua giả cho đến bánh mì kẹp thịt Filet-O-Fish của McDonald.

Hàng năm, 1,5 triệu tấn cá được đánh bắt bởi các nhà máy nổi khổng lồ ở Biển Bering và Vịnh Alaska, gấp bốn lần trọng lượng của Tòa nhà Empire State ở New York.

Tuy nhiên, cùng một loài được thu hoạch với số lượng tương đương ở Nga, và sau khi được chế biến và nhập khẩu từ Trung Quốc, nó sẽ chiếm lĩnh một thị trường ngách cần thiết ở thị trường Mỹ. Thay vì truy xuất nguồn gốc xuất xứ, các nhà sản xuất Hoa Kỳ dựa vào nhận dạng tên cá minh thái Alaska để chỉ ra nơi con cá được đánh bắt.

Craig Morris, Giám đốc điều hành của tập đoàn Genuine Alaska Pollock Producers – tập đoàn khai thác cá minh thái Alaska chính hãng cho biết: “Người tiêu dùng có thể tin tưởng rằng nếu chữ Alaska có trên thùng carton, thì chắc chắn nó là từ vùng biển Alaska”.

Ngay cả trước khi chiến sự tại Ukraine nổ ra, áp lực vẫn đang gia tăng nhằm giữ cho thứ mà Thượng nghị sĩ Dan Sullivan, một đảng viên Đảng Cộng hòa từ Alaska, gọi là cá minh thái "độc tài" xâm nhập vào Hoa Kỳ.

Được biết, ông Putin đã cấm đánh bắt hải sản của Mỹ vào năm 2014, để đáp trả các lệnh trừng phạt của Mỹ nhằm trả đũa việc sáp nhập Crimea vào năm đó. Kể từ đó, giá trị của các sản phẩm Nga vào Mỹ miễn thuế đã tăng gần như gấp đôi.

Mặc dù bị “lu mờ” bởi vị thế là một gã khổng lồ năng lượng Nga, ngành công nghiệp cá của cường quốc này đang ngày càng phát triển vị thế của mình, với sự hỗ trợ mạnh mẽ từ Điện Kremlin.

Gleb Frank, con trai của cựu Bộ trưởng Giao thông vận tải của ông Putin, đồng thời là Chủ tịch tập đoàn đóng tàu nhà nước Sovcomflot, sở hữu hai trong số những nhà xuất khẩu thủy sản hàng đầu của đất nước là Russian Fishery Co và Russian Crab có trụ sở tại Vladivostok.

Frank, được ví như "Vua hoàng đế của Nga", cũng là con rể của một trong những người đàn ông giàu có nhất của Nga, Gennady Timchenko, người nằm trong số các tỷ phú đầu tiên bị trừng phạt sau khi Crimea sáp nhập năm 2014.

Các doanh nghiệp của Frank là đội tiên phong trong nỗ lực hiện đại hóa hạm đội của Nga, nhờ các khoản vay đáng kể của nhà nước. Năm ngoái, ông đã trình làng một siêu tàu vận tải cải tiến có khả năng vận chuyển 60.000 tấn cá minh thái mỗi năm trong buổi lễ Ngày Hải quân tại nhà máy đóng tàu ở St Petersburg trước sự chứng kiến của tổng thống Nga Putin và 50 tàu thuyền.

Sau khi tài phiệt Frank bị Mỹ trừng phạt vào tháng trước, ông đã thanh lý một phần cổ phần sở hữu của mình tại cả hai công ty thủy sản và từ chức chủ tịch. Russian Fishery Co đã không trả lời một danh sách dài các câu hỏi về lệnh cấm vận của Hoa Kỳ, nhưng Russian Crab nói rằng tài phiệt Frank chưa bao giờ tham gia vào công việc quản lý của công ty.

Trong nhiều năm, các nhà môi trường đã chỉ trích kỷ lục khủng khiếp của Nga về quản lý đại dương. Trong một cuộc khảo sát gần đây về những nỗ lực toàn cầu nhằm hạn chế việc đánh bắt bất hợp pháp, không được kiểm soát và không được báo cáo, quốc gia này được xếp thứ hai trong số 152 quốc gia. Chỉ có Trung Quốc có số điểm thấp hơn.

Các cáo buộc về đánh bắt bất hợp pháp thậm chí đến Nam Cực, nơi một tàu Nga bị cáo buộc vào năm 2020 vì làm sai lệch dữ liệu vị trí của nó để đánh bắt trái phép trái vụ. Một nhà quan sát người Nga cũng bị phát hiện là nguồn cung cấp dữ liệu thu thập sai từ nhiều tàu đánh cá ở Nam Cực. Nga phủ nhận mọi hành vi sai trái trong cả hai vụ việc.

Tại phiên điều trần của Quốc hội vào tháng này về lệnh cấm hải sản của Nga, Đại diện Jared Huffman, một đảng viên Đảng Dân chủ California, đã dẫn đầu các lời kêu gọi mở rộng Chương trình Giám sát Nhập khẩu Thủy sản của NOAA, nhằm ngăn chặn hải sản bất hợp pháp xâm nhập vào chuỗi cung ứng của Hoa Kỳ bằng cách theo dõi các chuyến hàng từ xuất khẩu. Hiện tại, chương trình chỉ bao gồm 13 loài, trong đó chỉ có hai loài - cua huỳnh đế và cá tuyết Đại Tây Dương - được Nga đánh bắt.

Cựu luật sư của Sở Hải quan Mỹ Peter Quinter tin rằng chính quyền Biden có thể chỉ cần “bịt lỗ hổng” của Trung Quốc bằng cách yêu cầu các nhà nhập khẩu xác minh chuỗi cung ứng của họ để đảm bảo rằng không có hải sản nào có nguồn gốc từ Nga.

Lê Na (Theo Al Jazeera)