Tính đến các yếu tố dài hạn

Báo cáo Ủy ban Thường vụ Quốc hội về một số nội dung lớn còn có ý kiến khác nhau của dự thảo Bộ luật Lao động (sửa đổi), Chủ nhiệm Ủy ban Về các vấn đề xã hội Nguyễn Thúy Anh cho biết, nhiều ý kiến đại biểu Quốc hội tán thành với quy định theo phương án do Chính phủ trình quy định về lộ trình tăng tuổi nghỉ hưu, tức là đến năm 2028 sẽ có lao động nam đầu tiên nghỉ hưu ở độ tuổi 62 và năm 2035 sẽ có lao động nữ đầu tiên nghỉ hưu ở độ tuổi 60.

Tuy nhiên, một số ý kiến đại biểu còn băn khoăn về quy định nâng tuổi nghỉ hưu so với hiện hành và đề nghị làm rõ về việc quy định chênh lệch tuổi nghỉ hưu giữa lao động nam và lao động nữ.

Theo cơ quan thẩm tra dự án luật, việc điều chỉnh tuổi nghỉ hưu cần lộ trình điều chỉnh chậm sẽ có tác động tốt hơn đến tâm lý xã hội của người lao động và doanh nghiệp, tránh tác động, phản ứng quá mạnh đối với người lao động và thị trường lao động.

Tuy nhiên, đến nay Chính phủ vẫn chưa bổ sung tài liệu làm rõ những kiến nghị về danh mục các công việc, ngành nghề, vị trí việc làm thuộc trường hợp đặc biệt mà người lao động có thể được nghỉ hưu ở độ tuổi thấp hơn hoặc cao hơn 5 năm theo quy định; chưa đưa ra được cơ sở, bằng chứng khoa học để quy định về khoảng cách tuổi nghỉ hưu (2 tuổi) giữa lao động nam và lao động nữ.

Thảo luận về nội dung này, Phó Chủ tịch Quốc hội Uông Chu Lưu nhấn mạnh, việc tăng tuổi nghỉ hưu là vấn đề lớn đặt ra nhiều lần. Hiện nay có một số văn bản quy định tuổi nghỉ hưu khác nhau và tăng hơn như tuổi nghỉ hưu trong ngành Kiểm sát, tuổi nghỉ hưu một số chức danh như khoa học cũng từ 65 - 67 tuổi. Hay theo Luật Cán bộ công chức thì tuổi nghỉ hưu của cán bộ cao cấp như Bộ trưởng và tương đương trở lên cũng là 60 trở lên.

Bảy tỏ ủng hộ quan điểm của Chính phủ là việc tăng có lộ trình chứ không phải tăng ngay, ông Uông Chu Lưu cho rằng, tuổi nghỉ hưu của người lao động nói chung phải có tầm nhìn dài hạn và tính đến yếu tố già hóa dân số trong tương lai gần, tính đến cân bằng giới, thị trường lao động… Vì vậy, cần tính đến những yếu tố này để thể chế hóa cho phù hợp.

Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Kim Ngân cũng nhấn mạnh, tuổi nghỉ hưu phải tính đến các yếu tố sức khoẻ của người lao động Việt Nam, yếu tố tâm lý xã hội, khả năng làm việc của người lao động, kinh tế lao động gồm thị trường lao động, giải quyết việc làm, an sinh xã hội…

Theo Chủ tịch Quốc hội, Trung ương cho chủ trương nghiên cứu tăng tuổi nghỉ hưu theo lộ trình, vì vậy, từ năm 2021 thực hiện lộ trình tăng tuổi nghỉ hưu phải đánh giá tác động với từng đối tượng cụ thể, cách làm rõ ràng, bước đi thận trọng để thuyết minh trình Quốc hội. Đồng thời phải lấy ý kiến nhân dân, trên cơ sở đó tổng hợp đánh giá, phân tích, cân nhắc các luận cứ khoa học, có thêm thông tin, quy định tuổi nghỉ hưu để có đồng thuận của xã hội.

Quy định chặt chẽ thời giờ làm thêm

Báo cáo của Ủy ban Về các vấn đề xã hội cho biết, vấn đề mở rộng khung thoả thuận thời giờ làm thêm tối đa hiện nay còn có ý kiến khác nhau từ phía Công đoàn, người lao động, Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam, các hiệp hội doanh nghiệp. 

Nhiều ý kiến đại biểu Quốc hội tán thành việc mở rộng khung thỏa thuận về giờ làm thêm tối đa lên 400 giờ/năm (tăng 100 giờ so với quy định hiện hành) nhưng chỉ áp dụng đối với một số ngành, nghề nhất định, trả tiền lương lũy tiến cho thời gian làm thêm giờ và khống chế số giờ làm thêm tối đa theo tháng.

Về vấn đề này, Ủy ban Về các vấn đề xã hội cho rằng, cần cân nhắc kỹ lưỡng; quy định thời gian phải làm thêm giờ phải theo hướng đảm bảo chặt chẽ, giới hạn trong một số trường hợp đối với một số ngành, nghề, công việc nhất định.

Ủy ban Về các vấn đề xã hội đánh giá, trên thực tế, nhu cầu làm thêm giờ là có thật; từ phía người lao động bản chất là do tiền lương và thu nhập chưa bảo đảm trang trải cuộc sống; từ phía người sử dụng lao động là do nhu cầu sản xuất, kinh doanh và tùy theo từng thời điểm. Tuy Bộ luật hiện hành đã quy định nguyên tắc thỏa thuận khi làm thêm giờ, nhưng việc thực hiện rất khó khăn, hạn chế, tình trạng vi phạm về giờ làm thêm khá phổ biến. 

Mặt khác, việc kéo dài thời giờ làm thêm là đi ngược lại với xu hướng tiến bộ, khi trình độ công nghệ ngày càng phát triển, trình độ quản trị doanh nghiệp hiệu quả hơn, tay nghề người lao động được nâng lên thì năng suất lao động, giá trị sản phẩm tăng lên, thời giờ làm việc sẽ giảm xuống để bảo đảm sức khỏe và cải thiện đời sống của người lao động.

Về tiền lương làm thêm giờ, một số ý kiến đại biểu Quốc hội đề nghị giữ như quy định hiện hành về vấn đề này; có ý kiến khác đề nghị cần quy định về lương làm thêm giờ theo lũy tiến. Do còn ý kiến khác nhau của các bên, Ủy ban Về các vấn đề xã hội dự kiến hai phương án trình xin ý kiến Ủy ban Thường vụ Quốc hội.  

Phương án 1 như dự thảo do Chính phủ trình, theo đó quy định làm thêm vào ngày thường, trả lương ít nhất bằng 150%; vào ngày nghỉ hằng tuần, ít nhất bằng 200%; vào ngày nghỉ lễ, tết, ngày nghỉ có hưởng lương, ít nhất bằng 300%; làm thêm giờ vào ban đêm còn được trả thêm ít nhất 20%. Ngoài ra, bổ sung thêm quy định: việc trả lương lũy tiến làm thêm giờ với mức lương cao hơn quy định trên thì do hai bên thỏa thuận.    

Phương án 2 được thiết kế trên cơ sở ý kiến của Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam là trả lương lũy tiến đối với thời gian làm thêm giờ tính theo số giờ làm thêm trong ngày và có sự khác biệt tương ứng với làm thêm giờ trong ngày thường, ngày nghỉ hằng tuần, ngày lễ, tết và ngày nghỉ có hưởng lương, thể hiện tại Điều 100 của dự thảo Bộ luật.    

Phát biểu thảo luận tại phiên họp, Phó Chủ tịch Quốc hội Đỗ Bá Tỵ cho biết: Mục tiêu sửa đổi Luật lần này là thể hiện sự quan tâm đến người lao động. Có rất nhiều vấn đề lớn trong việc sửa đổi Luật này cần có sự tham vấn của các chuyên gia và nhân dân.

Theo ông Đỗ Bá Tỵ, xu hướng trên toàn cầu là “tăng lương giảm giờ làm” nên không có lý gì ta lại tăng giờ làm. Vì vậy, tăng giờ làm chỉ áp dụng trong một đợt phát động thi đua đột xuất, thời gian nhất định, thời gian ngắn… 

Đồng quan điểm, Phó Chủ tịch Quốc hội Uông Chu Lưu cho rằng, cần lấy ý kiến rộng rãi trong nhân dân và người lao động về tác động của Bộ luật Lao động. Mở rộng khung về thời gian làm việc tối đa của người lao động lên 400 giờ/năm liệu có bảo đảm sức khỏe cho người lao động? Phó Chủ tịch Quốc hội Uông Chu Lưu nói.

Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Kim Ngân cho biết: Bộ luật Lao động (sửa đổi) lần này sửa đổi 200 điều là một phạm vi lớn, có liên quan trực tiếp đến đời sống người lao động và tác động gián tiếp đến xã hội. Việc sửa đổi Bộ luật Lao động lần này cần nhìn nhận về tầm nhìn chiến lược phát triển kinh tế đất nước lâu dài, có liên quan đến thể chế hóa, bám sát chiến lược phát triển kinh tế - xã hội của đất nước giai đoạn 2025 - 2030. 

Về vấn đề làm thêm giờ, Chủ tịch Quốc hội không tán thành về tăng thời gian làm thêm giờ. Theo Chủ tịch Quốc hội, việc làm thêm giờ vẫn giữ nguyên theo Bộ luật Lao động cũ (200 giờ/năm). Bởi việc tăng thời gian làm thêm giờ xuất phát từ nhu cầu của chủ doanh nghiệp muốn tăng thêm giờ, nhưng không tăng chi phí đầu tư. Như vậy người lao động làm thêm giờ có được hưởng theo sức lực bỏ ra khi làm thêm giờ hay không? Việc giảm 48 giờ/tuần xuống còn 44 giờ/tuần là điều mong muốn của đông đảo người lao động.

"Khi tính toán giờ lao động cho người lao động cũng cần cân nhắc làm sao cho thấu đáo. Cần đi theo xu hướng tiến bộ của xã hội, định hướng xã hội chủ nghĩa. Cứ mỗi lần sửa đổi Bộ luật Lao động lại đặt ra vấn đề tăng thời gian làm việc của người lao động, trong khi mức thu nhập của người lao động lại không tăng theo, như vậy là không nên”, Chủ tịch Quốc hội nói.

PV