Trong cuộc họp với các quan chức Bộ Tài chính, Thủ tướng Yoshihide Suga nói: "Hãy đảm bảo rằng tỷ giá hối đoái giữa đồng yên và đô la không vượt qua mốc 100 yên".

Một làn sóng chấn động đã đến với Bộ Tài chính Nhật Bản vào đầu tháng 11/2020 sau khi có tin tức về chiến thắng được cho là của Joe Biden trong cuộc bầu cử tổng thống Hoa Kỳ - không phải vì kết quả của cuộc đua, mà vì lệnh từ văn phòng thủ tướng Nhật Bản Suga.

Yêu cầu của ông Suga được nhiều nguồn xác nhận, đi kèm với một thông điệp bất thành văn: Hãy chuẩn bị bán đồng yên lấy đô la trong trường hợp đồng tiền Nhật Bản rơi khỏi ngưỡng quan trọng.

Việc ông Suga sẵn sàng cân nhắc can thiệp - một lựa chọn thường được xem là phương sách cuối cùng - khiến nhiều người ngạc nhiên.

Theo một cuộc khảo sát hồi tháng 1 của Văn phòng Nội các, các nhà xuất khẩu được niêm yết tại thị trường chứng khoán Tokyo cần đồng yên ở mức 100,2 so với đồng đô la, hoặc yếu hơn để thu lợi nhuận.

Bất kỳ con số nào mạnh hơn sẽ làm thu nhập của họ sẽ bị ảnh hưởng, do đó sẽ làm giảm giá cổ phiếu của họ và tạo ra một vòng phản hồi tiêu cực bóp chết toàn bộ nền kinh tế Nhật Bản.

Nhưng Nhật Bản đã không can thiệp vào thị trường tiền tệ kể từ năm 2011. Nếu Nhật Bản can thiệp vào thị trường, quyết định sẽ đến từ Bộ trưởng Tài chính Taro Aso và Kenji Okamura, Thứ trưởng phụ trách các vấn đề quốc tế, nhà ngoại giao tài chính hàng đầu của Nhật Bản.

Sau đó, Ngân hàng Trung ương Nhật Bản tiến hành các hoạt động như sẽ việc đặt hàng với các tổ chức tài chính tư nhân.

Những lời đe dọa của Tổng thống Donald Trump về việc áp thuế bổ sung đối với ngay cả các đồng minh như Nhật Bản, trong khuôn khổ các cuộc đàm phán thương mại, đã khiến những can thiệp như vậy trở nên khó khăn. Tổng thống Mỹ lưu ý rằng việc làm suy yếu đồng tiền của chính mình sẽ tạo ra lợi thế thương mại không công bằng và đã khiến nó trở thành một vấn đề trong các cuộc đàm phán thương mại.

Tỷ giá hối đoái hiện là từ 102 đến 104 yên so với đồng đô la. Với việc đồng yên bắt đầu đi vào khu vực nguy hiểm, ông Suga đang theo dõi chặt chẽ thị trường tiền tệ giống như ông đã làm trong suốt gần 8 năm là cánh tay phải của cựu Thủ tướng Shinzo Abe.

'Quản lý rủi ro ngoại hối là một trong những ưu tiên hàng đầu của tôi', Thủ tướng Suga nói khi còn là Chánh văn phòng Nội các.

Khi ông Abe trở thành thủ tướng vào cuối năm 2012, đồng tiền Nhật Bản đã mạnh lên ở ngưỡng dưới 90 yên so với đồng đô la. Ông Abe đã cố gắng ổn định tỷ giá thông qua các chính sách tích cực, bao gồm cả việc nới lỏng định lượng và định tính của Ngân hàng Trung ương Nhật Bản, góp phần phục hồi thu nhập doanh nghiệp và giá cổ phiếu cao hơn. Nền kinh tế vững mạnh đã mở đường cho ông trở thành thủ tướng Nhật Bản tại vị lâu nhất trong lịch sử.

Ông Suga đã giành chiến thắng trong cuộc đua để thay thế Abe trở thành lãnh đạo của Đảng Dân chủ Tự do cầm quyền vào tháng 9 vừa qua, phần lớn nhờ vào vai trò trung tâm của ông trong chính phủ của ông Abe và lời hứa tiếp tục với các chính sách Abenomics. Thị trường bất ổn có thể làm suy yếu quyền lực của ông trong các vấn đề kinh tế.

Thủ tướng Suga nói với quốc hội vào ngày 6 tháng 11: “Tỷ giá tiền tệ ổn định là vô cùng quan trọng".

Đợt can thiệp cuối cùng của Nhật Bản vào năm 2011 là khi đồng yên đạt mức cao kỷ lục sau trận động đất và sóng thần ở Fukushima.

Nhật Bản cũng được cho là đã xem xét một sự can thiệp vào năm 2016, khi đồng yên mạnh lên khoảng 99 yên đổi một đô la. Nhưng họ đã quyết định chống lại lựa chọn giảm giá đồng yên vì Bộ Tài chính Hoa Kỳ vừa đặt Nhật Bản, cùng với Trung Quốc và những nước khác, vào 'danh sách giám sát' về việc thao túng tiền tệ.

Vậy tại sao ông Suga lại gửi chỉ thị tới Bộ Tài chính sau chiến thắng bầu cử của ông Joe Biden?

Một cựu sinh viên Bộ Tài chính giải thích rằng câu trả lời nằm trong lịch sử quan hệ Mỹ-Nhật.

'Những ký ức cay đắng về việc Nhật Bản gặp rắc rối với các chính quyền Dân chủ trong quá khứ không dễ dàng biến mất', một quan chức đã nghỉ hưu nói.

Trong những năm 1990, chính quyền Clinton tiếp tục thực hiện các can thiệp bằng lời nói vào thị trường tiền tệ, khiến đồng yên tăng giá như một biện pháp khắc phục sự mất cân bằng thương mại.

Chính quyền Dân chủ Barack Obama năm 2016 cũng đưa Nhật Bản vào danh sách theo dõi. Ông Suga, lúc đó là Chánh văn phòng nội các, đang ở tuyến đầu xử lý hậu quả.

Sẽ không có gì ngạc nhiên nếu vị Thủ tướng hiện đang chuẩn bị tinh thần khi nghĩ đến việc một đảng viên Dân chủ khác vào Nhà Trắng và khả năng đồng tiền Nhật Bản tăng vượt ngưỡng 100 yên.

Theo JPMorgan Chase, khi ông Junichiro Koizumi, người thân thiện với nước Mỹ làm Thủ tướng, người được biết đến với mối quan hệ cá nhân bền chặt với Tổng thống George W. Bush, sự can thiệp vào thị trường của Nhật Bản đạt tổng cộng 35 nghìn tỷ yên trong giai đoạn từ tháng 1 năm 2003 đến tháng 3 năm 2004.

Sau khi Koizumi từ chức, thủ tướng Nhật Bản thay đổi hàng năm. Sau đó, Đảng Dân chủ Tự do mất quyền lực vào tay Đảng Dân chủ.

Từ năm 2009 đến năm 2010, trong quá trình chuyển giao quyền lực, Nhật Bản chỉ có thể thực hiện được khoản can thiệp 2 nghìn tỷ yên, mặc dù đồng yên tăng vọt lên 80 yên so với đồng đô la.

Ông Tohru Sasaki, trưởng bộ phận nghiên cứu thị trường Nhật Bản của J.P. Morgan, cho biết: “Một nền hành chính lâu dài, ổn định và mối quan hệ bền chặt giữa Nhật Bản và Hoa Kỳ góp phần vào sự ổn định của thị trường đồng yên".

Những bài học lịch sử đó đọng lại trong tâm trí Yoshihide Suga khi ông ngồi trên ghế chỉ đạo của chính trường Nhật Bản. Ông Yuji Saito, người đứng đầu bộ phận bán hàng tại Credit Agricole, cho biết: "Chỉ còn chưa đầy một năm nữa trong nhiệm kỳ hạ viện, ông ấy muốn tránh tình huống giá cổ phiếu giảm và tâm lý người tiêu dùng giảm sút".

Một điểm mấu chốt quan trọng sẽ là cuộc gặp đầu tiên của ông với Joe Biden, mà phía Nhật Bản hy vọng sẽ diễn ra vào tháng Hai. Ông biết rằng những gì thu được từ cuộc họp đó sẽ tác động đến tương lai của nền kinh tế Nhật Bản.