Từ “sự khác biệt” tới “bất đồng sâu sắc”

Như hầu hết các quyết định sa thải nhân sự trước đó của mình: thông báo đầu tiên trên trang mạng xã hội cá nhân, hoàn toàn đột ngột, trên trang Twitter ngày 10/9, Tổng thống Mỹ Donald Trump cho biết đã thông báo cho ông Bolton vào đêm 9/9 trước rằng “sự phụng sự của ông không còn cần thiết ở Nhà Trắng” và gửi lời cảm ơn vì sự cống hiến của ông trong suốt thời gian qua.

Lý do của việc đưa ra quyết định này được chính ông Donald Trump đưa ra là “Tôi đã bất đồng sâu sắc với nhiều gợi ý của ông ấy và do đó tôi đã yêu cầu John từ chức”.

Động thái này của ông Donald Trump khiến dư luận khá bất ngờ bởi còn nhớ chỉ cách đó 520 ngày, bất chấp mọi dị nghị, ông chủ Nhà Trắng vẫn một mực bảo vệ quan điểm, rằng ông lựa chọn John Bolton cho cương vị Cố vấn an ninh quốc gia Mỹ là bởi John Bolton rất khác biệt so với đội ngũ đang điều hành chính sách đối ngoại của ông.

Thời điểm đó, ông Bolton từng giữ vị trí Thứ trưởng Ngoại giao về Kiểm soát vũ khí và an ninh quốc tế (2001-2005) dưới thời cựu Tổng thống George W. Bush và Đại sứ Mỹ tại Liên Hợp quốc giai đoạn 2005 - 2006. Qua các vị trí đã từng đảm nhiệm, ông Bolton được biết đến là một trong những người theo đuổi chủ trương bảo thủ cứng rắn và thậm chí  đề xuất phương án sử dụng vũ lực nhằm vào các nước có mối quan hệ bất đồng với Mỹ. Ông Bolton là người đóng vai trò đi đầu trong việc rút Mỹ khỏi thỏa thuận hạt nhân Iran được ký kết năm 2015.

Tuy nhiên, đối với giới quan sát theo dõi sát sao những diễn biến chính trị gần đây sẽ thấy rõ quyết định sa thải này của ông Donald Trump thực ra chỉ là hệ quả tất yếu của việc người đứng đầu nước Mỹ và Cố vấn an ninh Quốc gia đã nảy sinh hàng loạt quan điểm khác biệt trong chính sách an ninh và đối ngoại của Mỹ. Sự căng thẳng giữa ông Trump và ông Bolton đã trở nên trầm trọng hơn sau các quyết định của Tổng thống về việc hủy cuộc không kích vào Iran và gặp ông Kim tại khu ranh giới phi quân sự liên Triều (DMZ). Ông Bolton ủng hộ tấn công Iran và công khai chỉ trích các vụ thử tên lửa gần đây của Triều Tiên. Cuộc gặp lịch sử của ông Trump và ông Kim Jong un tại DMZ diễn ra mà không có ông Bolton đi cùng.

Ngoài ra, ông Bolton cũng được cho là có tiếng nói khác biệt với ông D.Trump và Ngoại trưởng Mike Pompeo về chính sách của Mỹ tại Iran và Afghanistan. Đỉnh điểm của những mâu thuẫn giữa Tổng thống và cố vấn an ninh Quốc gia được cho là việc Cố vấn an ninh Nhà Trắng đã phản đối kế hoạch đàm phán với nhóm phiến quân Taliban tại Mỹ của Tổng thống Trump. Kế hoạch này sau đó bị hủy bỏ ngay trước ngày tưởng niệm vụ khủng bố 11/9.

Một số chuyên gia lại cho rằng ông Bolton phải ra đi vì đã gây ảnh hưởng xấu tới chiến dịch tái tranh cử của ông Trump năm 2020. 

Người kế nhiệm và chính sách an ninh trong tương lai của nước Mỹ

Ông Bolton là Cố vấn An ninh Quốc gia thứ 3 dưới thời Tổng thống Trump rời Nhà Trắng. Nhìn lại lịch sử 30 năm qua của chính quyền Mỹ, thời gian tại nhiệm của ông Bolton là ít ỏi vì phần đông các cố vấn an ninh đều đồng hành cùng các Tổng thống cho tới khi mãn nhiệm.

Theo nhận định của giới quan sát, việc Tổng thống D.Trump sa thải ông Bolton chắc chắn sẽ có những tác động đến chính sách an ninh của Mỹ trong thời gian tới và việc ai sẽ tiếp bước ông Bolton trở thành Cố vấn An ninh Quốc gia là vấn đề rất được quan tâm.

Nhà Trắng, theo một số nguồn tin, đang thảo luận về 10 ứng viên cho vị trí kế nhiệm ông Bolton. Trong số các ứng viên, có Đặc phái viên Mỹ về vấn đề Iran - Brian Hook, cựu Phó Cố vấn An ninh Quốc gia Ricky Waddell, Đặc phái viên Mỹ về vấn đề Triều Tiên Stephen Biegun. Các ứng cử viên khác bao gồm Cố vấn An ninh cho Quyền Tham mưu trưởng Mick Mulvaney - ông Rob Blair, Đại sứ Mỹ tại Đức Richard Grenell, Đại sứ Mỹ tại Hà Lan Pete Hoekstra, tướng bốn sao đã nghỉ hưu Jack Keane, và Cố vấn An ninh cho Phó Tổng thống Mike Pence - ông Keith Kellogg. Douglas Macgregor, đại tá quân đội Mỹ đã nghỉ hưu và Fred Fleitz, cựu Chánh văn phòng của ông Bolton tại Hội đồng An ninh Quốc gia, cũng nằm trong danh sách của Nhà Trắng, theo CNN.

Nhưng người đó là ai, theo lời một nghị sĩ Mỹ: “Tôi hy vọng Cố vấn an ninh Quốc gia tiếp theo của Tổng thống sẽ tập trung vào việc bảo đảm hòa bình, chứ không phải mở rộng chiến tranh”.

Hà Nguyễn