Các nhà khảo cổ xác định địa tầng tại hố thám sát. Ảnh: PV
Văn Lý hầu Trần Tịnh là một hoạn quan làm đến chức Tổng thái giám phụ trách ngoại thương với người nước ngoài trong đó có Nhật Bản. Ông là người có công lớn trong hoạt động ngoại thương cuối thế kỷ 16 đầu thế kỷ 17. Đây cũng là thời kỳ hoạt động ngoại thương giữa các nước phương Tây và phương Đông tại khu vực Đông Á và Đông Nam Á phát triển mạnh.
Cuộc thăm dò khảo cổ học lần này với diện tích 10m2 tại vườn cũ của Văn Lý hầu Trần Tịnh tại thôn Lũy, xã Kim Lộc nhằm tìm hiểu địa tầng, tầng văn hóa và các di vật, trong đó có vai trò quan trọng của gốm sứ. Qua đó, xác định niên đại lịch sử định cư, văn hóa, đời sống kinh tế, chứng minh cho một thời kỳ hoạt động ngoại thương nhộn nhịp trên sông Lam mà các tài liệu chính sử ít đề cập đến, đồng thời góp phần khẳng định vai trò của Tổng Thái giám Văn Lý hầu Trần Tịnh đối với quan hệ bang giao giữa Việt Nam và Nhật Bản vào thời điểm đó.
Nhà khảo cổ Nhật Bản xử lý hiện vật vừa được phát hiện. Ảnh: PV
Về phía Việt Nam, ngoài phố Hiến ở Đàng Ngoài, Hội An ở Đàng Trong, ở xứ Nghệ An (gồm Nghệ An, Hà Tĩnh ngày nay) có nhiều khách buôn từ Phúc Kiến, Nhật Bản… đã vượt biển qua cửa biển - thương cảng Hội Thống, đi dọc sông Lam qua Cồn Mộc, Bến Thủy đến buôn bán, trao đổi tiền tệ, hàng hóa, hình thành nên thương cảng Phục Lễ và phố Phù Thạch.
Nhà thờ Trần Tịnh đã được xếp hạng, công nhận là Di tích lịch sử văn hóa cấp tỉnh vào năm 2008. Hiện nay nhà thờ Trần Tịnh đang được các cấp có thẩm quyền lập hồ sơ khoa học để nâng hạng lên di tích cấp quốc gia.
Đây là nội dung trong chương trình hợp tác nghiên cứu biển đảo và con đường tơ lụa trên biển giữa Bảo tàng Hà Tĩnh với các nhà khảo cổ Nhật Bản và Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn (Đại học Quốc gia Hà Nội).
Trần Phong