Một quan chức cấp cao của Mỹ cho biết, ba nước sẽ hợp tác sâu sắc hơn về năng lực quốc phòng, bao gồm trí tuệ nhân tạo, mạng internet, công nghệ lượng tử và năng lực dưới biển.

AUKUS (Liên minh giữa Úc, Anh và Mỹ) sẽ bắt đầu bằng việc giúp Úc mua những chiếc tàu ngầm chạy bằng năng lượng hạt nhân đầu tiên êm hơn, nhanh hơn và có thể chìm lâu hơn so với những chiếc tàu ngầm chạy bằng động cơ diesel truyền thống. Canberra có thể sẽ hủy bỏ kế hoạch mua các tàu ngầm thông thường do Pháp thiết kế và thay vào đó sẽ nhận hỗ trợ kỹ thuật từ Washington và London để đóng lớp tàu ngầm mới.

Các quan chức Mỹ ca ngợi đây là một thông báo lịch sử "gắn kết chặt chẽ Úc với Mỹ và Vương quốc Anh trong nhiều thế hệ".

Việc Úc chuyển hướng khỏi Trung Quốc là một trong những bước phát triển địa chính trị quan trọng nhất ở khu vực Ấn Độ - Thái Bình Dương trong những năm gần đây. Mối quan hệ căng thẳng giữa hai nước bắt đầu từ việc Canberra kêu gọi về một cuộc điều tra quốc tế về nguồn gốc của COVID-19 khiến Bắc Kinh giận dữ. 

Trong một cuộc xung đột tiềm tàng với Trung Quốc, nhiều nhà hoạch định quân sự của Mỹ tin rằng chỉ một tàu ngầm mới có thể hoạt động ở eo biển Đài Loan khi mà 2.000 tên lửa tầm ngắn đến tầm trung của Trung Quốc có thể đánh chìm mọi tàu nổi đi vào vùng biển này.

Do đó, sự hợp tác của AUKUS về tàu ngầm chạy bằng năng lượng hạt nhân phù hợp với bức tranh lớn này.

"Vương quốc Anh rất tập trung vào khái niệm 'nước Anh toàn cầu', và xu hướng của họ là tham gia sâu hơn nhiều vào Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương, đây là một minh chứng cho nỗ lực đó", quan chức cấp cao của Mỹ cho biết.

Thay vì mời Vương quốc Anh tham gia Đối thoại An ninh Tứ giác, bao gồm Mỹ, Nhật Bản, Ấn Độ và Úc, chính quyền Biden đã chọn thành lập một nhóm mới có lẽ linh hoạt hơn để mở rộng hợp tác quốc phòng bằng cách loại trừ Nhật Bản, quốc gia có những hạn chế trong hiến pháp và Ấn Độ, có chính sách tự chủ chiến lược.

Tổng thống Mỹ Joe Biden, Thủ tướng Anh Boris Johnson và Thủ tướng Úc Scott Morrison đã đưa ra thông báo chung trong cuộc họp trực tuyến.

"Đó là việc kết nối các đồng minh và đối tác hiện tại của Mỹ theo những cách mới và tăng cường khả năng hợp tác của chúng tôi, không có sự chia rẽ khu vực nào ngăn cách lợi ích của các đối tác Đại Tây Dương và Thái Bình Dương của chúng tôi", ông Biden nói. "Thật vậy, nỗ lực này phản ánh xu hướng rộng lớn hơn của các nước châu Âu chủ chốt đóng vai trò cực kỳ quan trọng ở Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương".

Thủ tướng Morrison cho biết các đối tác sẽ làm việc cùng nhau trong 18 tháng tới để xác định cách tốt nhất để chuyển giao hạm đội tàu ngầm chạy bằng năng lượng hạt nhân mới. Nhưng ông nói thêm rằng Úc không tìm cách mua vũ khí hạt nhân hoặc thiết lập khả năng hạt nhân dân sự.

Ông nói: “Chúng tôi sẽ tiếp tục đáp ứng tất cả các nghĩa vụ không phổ biến vũ khí hạt nhân của mình".

Trong khi đó, Thủ tướng Johnson cho biết Vương quốc Anh sẽ dựa trên chuyên môn về tàu ngầm mà họ có được trong hơn 60 năm qua để hỗ trợ Canberra. Ông nói: "Đó là một quyết định quan trọng đối với bất kỳ quốc gia nào để có được khả năng đáng gờm này. Và có lẽ cũng quan trọng không kém đối với bất kỳ quốc gia nào khác trong việc hỗ trợ".

Về lý do tại sao Washington chọn thành lập một nhóm mới thay vì mở rộng Bộ tứ, Tanvi Madan, một thành viên cấp cao tại Viện Brookings, cho biết, "Không phải mọi đồng minh hay đối tác đều phải tham gia vào mọi liên minh".

Thành viên của liên minh được xây dựng dựa trên 3 yếu tố: "Các thành viên có liên quan đến các vấn đề chung không? Các thành viên đã sẵn sàng chưa? Họ có đủ tài nguyên không?"

Theo Reuters, Đại sứ quán Trung Quốc tại Washington đã phản đối hành vi này. Người phát ngôn Đại sứ quán Liu Pengyu nói: "Các nước không nên xây dựng các nhóm để nhắm mục tiêu hoặc gây tổn hại đến lợi ích của các bên thứ ba. Đặc biệt, họ nên từ bỏ tâm lý Chiến tranh Lạnh và định kiến ​​về ý thức hệ".

Mai Bùi (theo Nikkei)