Trước những tác động của đợt bùng phát đại dịch COVID-19 lần thứ 4, Chính phủ đã ban hành hàng loạt giải pháp, nhằm hạn chế lây lan của dịch bệnh.

Tuy nhiên, một số giải pháp đã tạo ra 2 điểm nghẽn cần được giải quyết. Thứ nhất là việc đứt gãy chuỗi cung ứng khiến sản xuất các ngành chủ chốt của nền kinh tế bị ảnh hưởng nặng nề, FDI có thể suy giảm do môi trường kinh doanh xấu đi.

Thứ hai là an sinh xã hội chưa đảm bảo ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe và sinh kế của người dân và người lao động. Nếu không giải quyết được hai điểm nghẽn này, mục tiêu kép mà Chính phủ đặt ra khó có khả năng thực hiện được. 

PGS.TS Phạm Hồng Chương, Hiệu trưởng trường Đại học Kinh tế - Quốc dân (NEU), trưởng nhóm nghiên cứu những giải pháp tháo gỡ đứt gãy chuỗi cung ứng và an sinh xã hội đã kiến nghị 2 giải pháp chính để tháo gỡ 2 vấn đề này.

Kiến nghị cho phép doanh nghiệp sử dụng lao động đủ 2 mũi tiêm

Thứ nhất, liên quan tới giải pháp tháo gỡ sự đứt gãy chuỗi cung ứng trong thời gian qua, đại diện nhóm nghiên cứu của NEU cho rằng, Chính phủ chỉ đạo các Bộ Ban ngành Trung ương và địa phương thực hiện theo đúng tinh thần của Chỉ thị 16, bảo đảm vận hành thông suốt việc vận chuyển hàng hóa, nguyên vật liệu sản xuất.

Bên cạnh đó, Chính phủ nên cho phép các doanh nghiệp được phép sử dụng lao động đủ điều kiện an toàn, tiêm đủ hai mũi vắc xin hoặc xét nghiệm âm tính trong 72 giờ, cũng như cho phép các lao động đủ điều kiện an toàn được quyền tham gia các hoạt động kinh doanh bình thường.

Đồng thời, Chính phủ nên bỏ quy định về hàng hóa, dịch vụ thiết yếu trong Chỉ thị 16, thay vào đó, cần quy định các hàng hóa và dịch vụ không được phép lưu hành.

Đối với cơ chế “luồng xanh”, đại diện NEU cho rằng nên thay thế bằng cơ chế cho phép xe tự do di chuyển các tuyến đường trục quốc lộ, tỉnh lộ và các tuyến đường chính (tuyến đường xanh) nhưng quản lý chặt lái xe không được đỗ, dừng và xuống hàng tùy tiện tại địa phương. 

Không bắt buộc các phương tiện vận tải phải dừng để kiểm tra khi các trạm kiểm tra/kiểm soát phòng dịch có thể nhận diện ra các phương tiện an toàn đi qua bằng các phương pháp nhận diện tự động.

PGS.TS Phạm Hồng Chương cho rằng: Mỗi địa phương tổ chức ngay vùng đệm là các trung tâm logistics để hạ tải và luân chuyển hàng hóa cho nhu cầu của doanh nghiệp và cư dân địa phương; tổ chức các đội tuần tra trên các trục quốc lộ, tỉnh lộ; đảm bảo không cho hạ tải hoặc luân chuyển hàng hóa ngoài khu vực quy định. Tại các trạm tiếp liệu xăng dầu, phải có khu xét nghiệm nhanh, cách ly lái xe khi tiếp liệu, quy định rõ các điểm dừng nghỉ, kể cả cung đường đi và về.  

Ngoài ra, Chính phủ nên xây dựng ứng dụng điện tử (App) “Nguồn lao động an toàn mùa dịch” nhằm thông tin tuyển dụng và việc làm tạm thời tại các khu công nghiệp, các tỉnh thành giúp cho các lao động “vùng xanh” có việc làm ngay, doanh nghiệp đủ điều kiện sản xuất dễ tiếp cận nguồn lao động an toàn.

“Chính phủ, chính quyền địa phương tăng cường đối thoại chính sách và quy định với các bên liên quan, đặc biệt là các hiệp hội, doanh nghiệp và người dân bị ảnh hưởng từ giãn cách do dịch COVID-19”, PGS.TS Phạm Hồng Chương cho biết.

Kiến nghị miễn giảm thuế với các cơ sở lưu trú

Thứ hai, đối với vấn đề an sinh xã hội, nhóm nghiên cứu NEU kiến nghị Chính phủ nên yêu cầu các địa phương mời đại diện doanh nghiệp tham gia Tổ tư vấn phục hồi kinh tế hoặc Tổ chống đại dịch.

Khi địa phương tiến hành phong tỏa địa bàn, cần báo cáo với Chính phủ cũng như thông tin tới các tỉnh/thành phố khác để cùng có kế hoạch ứng phó kịp thời.

Bên cạnh đó, Chính phủ tiếp tục chỉ đạo Bộ Công Thương và các Bộ, ngành khác tiếp tục hỗ trợ giảm giá điện, giảm tiền điện cũng như nước, viễn thông…; Xử lý tình trạng khẩn cấp bằng việc tạm thời sử dụng các quỹ an sinh xã hội đang kết dư để hỗ trợ các đối tượng cần.

Với chính quyền các tỉnh, thành phố, đại diện NEU cũng nhấn mạnh về sự tham gia của đại diện doanh nghiệp trong Tổ tư vấn phục hồi kinh tế hoặc Tổ chống đại dịch ở các địa phương;

“Các địa phương tiếp tục rà soát toàn bộ lao động trên địa bàn, đặc biệt là lao động tự do, người di cư không có chỗ ở ổn định để kịp thời hỗ trợ về chỗ ăn, ở…Triển khai rộng rãi các “Siêu thị 0 đồng” trong các khu cách ly, phong tỏa để đảm bảo các nhu cầu thiết yếu, tối thiểu của người dân”, đại diện NEU nêu.

Đối với Bộ Y tế, nhóm nghiên cứu của NEU đề nghị phối hợp với Bộ LĐ-TB&XH xem xét triển khai hỗ trợ tư vấn tâm lý cho lao động đang thực hiện “ba tại chỗ” tại các doanh nghiệp qua hệ thống công tác xã hội ở địa phương và trong hệ thống y tế;

“Đẩy mạnh hoạt động tư vấn, chăm sóc tại nhà cho người dân có nguy cơ hoặc bị nhiễm COVID-19. Triển khai rộng hơn, hiệu quả hơn mạng lưới bác sỹ gia đình. Tăng cường hoạt động Telehealth cho người dân và S-Health cho người cao tuổi”, Hiệu trưởng NEU nhấn mạnh.

Đối với Bộ LĐ-TB&XH và các Sở LĐ-TB&XH, nhóm nghiên cứu kiến nghị cho phép tính số giờ làm thêm theo năm thay vì quy định chặt theo ngày hoặc tháng hiện nay.

Cùng chính quyền các địa phương tiếp tục rà soát lao động tự do trên địa bàn để kịp thời hỗ trợ về chỗ ăn, ở… Tăng cường sử dụng mã số định danh cá nhân (theo thẻ căn cước công dân) để tự đăng ký nhận gói an sinh theo các ứng dụng công nghệ phổ biến để vừa xác định đúng đối tượng, vừa thực hiện giãn cách xã hội hiệu quả.

Đối với Bộ Tài chính, các Sở Tài chính, Hiệu trưởng NEU cho rằng cần giảm, miễn thuế đối với các cơ sở kinh doanh lưu trú, cho thuê căn hộ… tham gia vào việc bố trí chỗ ăn ở cho người lao động, người bị lưu lại trên địa bàn mà không có nơi ở ổn định, thông qua giảm tiền thuê nhà/căn hộ.

Cuối cùng, với Cơ quan bảo hiểm xã hội (BHXH) Việt Nam và các BHXH các tỉnh, thành phố, nhóm nghiên cứu của NEU cho rằng nên kết hợp với chính quyền địa phương rà soát và tháo gỡ khó khăn về thủ tục cho người lao động được tiếp cận kịp thời với gói hỗ trợ theo Nghị quyết 68 và Quyết định 23;

Các cơ quan BHXH giải quyết nhanh thanh toán BHYT cho các nhóm đối tượng tham gia khi khám, chữa bệnh; Giải quyết nhanh chóng các thủ tục liên quan tới người lao động khi dùng Quỹ ốm đau và thai sản khi phải nghỉ việc do bị nhiễm COVID-19.