Bộ trưởng Ngoại giao Philippines Teodoro Locsin Jr. đã đưa ra lời kêu gọi kỷ niệm ngày 12 tháng 7 năm 2016, phán quyết của một tòa án quốc tế ở La Haye (Hà Lan) mà ông nói "đã giải quyết vấn đề về quyền lịch sử và các quyền lợi hàng hải ở Biển Đông dựa trên Công ước 1982 của Liên Hợp Quốc về Luật Biển".

“Phần thưởng là không đàm phán”, ông Loc Locsin nói trong một tuyên bố. “Tòa án có thẩm quyền phán quyết rằng yêu sách của Trung Quốc đối với các quyền lịch sử đối với các nguồn tài nguyên trên biển là không có cơ sở pháp lý”.

Đó là tuyên bố mạnh mẽ nhất mà Philippines đã đưa ra cho đến nay trong việc đánh dấu cột mốc quan trọng đối với những hoạt động của Trung Quốc.

Trung Quốc đã bác bỏ quyết định này và từ chối tham gia vào quá trình tố tụng của tòa án quốc tế sau khi chính quyền của tổng thống Philippines tại thời điểm đó, Benigno Aquino III, đã đệ đơn kiện vào năm 2013 về việc Trung Quốc tuyên bố chủ quyền đối với hầu hết các vùng biển tranh chấp.

Phán quyết của tòa án quốc tế duy trì các quyền chủ quyền của Philippines đối với một vùng biển rộng gọi là vùng đặc quyền kinh tế, nơi mà Manila có kế hoạch khám phá và khai thác các mỏ dầu khí tiềm ẩn dưới đáy biển.

Trong những năm gần đây, Trung Quốc bất chấp phán quyết của tòa án quốc tế liên tục có những hành động hung hăng, gây căng thẳng với các quốc gia tuyên bố chủ quyền ở Biển Đông bao gồm Philippines, Malaysia, Việt Nam và cả Indonesia.

Ông Locsin cho biết, tòa án trọng tài phán quyết rằng một số hành động trong vùng đặc quyền kinh tế Philippines đã vi phạm quyền chủ quyền của đất nước và do đó là bất hợp pháp.

Bộ trưởng ngoại giao Philippines đã phác thảo các hành vi vi phạm khác của Trung Quốc được tòa án trích dẫn, bao gồm việc cải tạo quy mô lớn và xây dựng các đảo nhân tạo gây ra thiệt hại nghiêm trọng về môi trường.

“Tuân thủ phán quyết của toàn án quốc tế sẽ phù hợp với nghĩa vụ của Philippines và Trung Quốc theo luật pháp quốc tế”, ông Loc Locsin nói.

“Chúng tôi kỷ niệm việc giành chiến thắng trong vụ kiện này như một kỷ niệm của luật pháp, như một phương tiện để giải quyết tranh chấp một cách thân thiện và đánh dấu rõ ràng ai sẽ là người sai lầm khi khẳng định những khiếu nại trái với phán quyết này”.

Hoa Kỳ không có yêu sách đối với vùng biển nhưng đã triển khai tàu chiến và máy bay trong nhiều thập kỷ để tuần tra và thúc đẩy tự do hàng hải và hàng không trong tuyến đường thủy bận rộn, có giá trị 3.000 tỷ đô la thương mại hàng năm.

Hôm thứ Hai (13/7), Mỹ cũng đã bác bỏ mọi yêu sách về chủ quyền của Trung Quốc ở hầu hết Biển Đông, đồng thời khẳng định sẽ sát cánh cùng cộng đồng quốc tế nhằm bảo vệ tự do hàng hải, tôn trọng chủ quyền và phản đối mọi động thái sử dụng sức mạnh ở Biển Đông và khu vực.

Tuy nhiên, tuyên bố này của Mỹ đã bị Trung Quốc phản ứng quyết liệt ngay sau đó.