Quyền tiếp cận vắc xin, vấn đề nan giải

Tuy nhiên, những trục trặc và sự chậm trễ vốn là đặc trưng trong ngành công nghiệp vắc xin, và những dự báo như vậy có thể bị cắt giảm hơn một nửa, theo một ước tính khác được đưa ra vào tháng trước.

Loại vắc xin thử nghiệm nào cuối cùng đã được phê duyệt và đưa vào dây chuyền sản xuất trên quy mô lớn sẽ có tác động sâu sắc đến việc ai được tiêm chủng và khi nào, vì một số lượng lớn nguồn cung cấp của một số công ty đã được các nền kinh tế giàu đặt mua trước, và một phần ít hơn dành cho các nền kinh tế có thu nhập trung bình.

Một kế hoạch toàn cầu để phân phối liều lượng một cách công bằng vẫn chưa được đảm bảo một cách chắc chắn. Một số quốc gia cho biết, các quy định về sở hữu trí tuệ sẽ cản trở họ sử dụng vắc xin từ các nhà sản xuất của chính họ, để bù đắp cho bất kỳ khoản thiếu hụt vắc xin nào.

Trong khi đó, một số quốc gia khác không có cơ sở hạ tầng sản xuất vắc xin lo lắng thậm chí có thể không được cung cấp một số loại vắc xin nhất định, ngay cả nó được sản xuất đến cuối năm sau.

Tất cả những điều này tạo ra khả năng có sự chênh lệch lớn trong việc tiếp cận sớm với vắc xin cho người dân trên toàn cầu và điều này làm các chuyên gia y tế trên thế giới lo ngại.

Sayedur Rahman, một thành viên của Ủy ban Đạo đức Nghiên cứu Quốc gia Bangladesh đánh giá các thử nghiệm lâm sàng thổ lộ: “Khẩu trang là vắc-xin cho Bangladesh trong ít nhất 24 tháng tới”.

Ông cho biết đất nước của ông với 160 triệu dân và các quốc gia nghèo hơn khác có thể không được tính đến ở những loại vắc xin đầu tiên có sẵn, khiến các biện pháp kiểm soát dịch bệnh khác là lựa chọn duy nhất của họ.

“Vắc xin sẽ không có giá cả phải chăng hoặc không thực sự có sẵn ở nước ta trong 12-24 tháng tới, và ngay cả khi có sẵn, nó sẽ được cung cấp cho một số lượng rất hạn chế, tối đa là 20% dân số”, Rahman, giáo sư dược học tại Đại học Y Bangabandhu Sheikh Mujib, thừa nhận.

Trong số 16,3 tỷ liều mà các nhà sản xuất nói rằng họ có thể sản xuất trong năm 2021, khoảng 8,6 tỷ đã được ràng buộc trong các hợp đồng cung cấp, theo dữ liệu từ công ty phân tích khoa học đời sống Airfinity của Anh vào giữa tháng 10.

Khoảng 2,5 tỷ liều trong số này được cam kết dành cho các nước có thu nhập trung bình và thấp hơn, với 500 triệu liều từ công ty Johnson & Johnson của Hoa Kỳ, và 1 tỷ mỗi liều từ công ty Novavax của Hoa Kỳ và AstraZeneca của Anh-Thụy Điển, được sản xuất bởi Viện Huyết thanh Ấn Độ.

Theo dữ liệu của Airfinity, ít nhất 1,6 tỷ liều sẽ được các công ty Trung Quốc cam kết sản xuất và Chính phủ Trung Quốc cũng hứa hẹn quyền tiếp cận ưu tiên cho một số quốc gia có thu nhập trung bình và thấp hơn.

Tuy nhiên, tất cả các kế hoạch này có thể gặp phải thất bại, theo phân tích vào tháng trước của tổ chức tư vấn Âu-Mỹ The Yellow House.

Trong số 12 tỷ liều dự kiến ​​hoặc dự kiến ​​mà The Yellow House đã tính toán vào tháng 9 để sản xuất vào cuối năm sau, chỉ một phần ba đến một nửa có thể thực sự được tung ra. Họ dự báo sau khi tính đến tỷ lệ thất bại trong quá trình phát triển vắc xin cho các thử nghiệm lâm sàng, cũng như những bước lùi có thể có khi đẩy mạnh sản xuất.

John Donnelly, hiệu trưởng của công ty Vaccinology Consulting của Hoa Kỳ, nói rằng mặc dù dữ liệu khoa học được công bố bởi một số nhà sản xuất vắc xin có vẻ hứa hẹn, nhưng có thể có sự chậm trễ trong việc tăng sản lượng cho các vắc xin đã được phê duyệt.

Donnelly nói: “Chắc chắn sẽ có những trục trặc, vì vậy tôi khá ngạc nhiên nếu mục tiêu lý thuyết có thể đạt được. Ông chỉ ra một số thách thức tiềm ẩn, bao gồm việc hết nguyên liệu thô hoặc sự chậm trễ của các nhà sản xuất thường không tập trung vào sản xuất vắc xin”.

“Người chiến thắng và kẻ thua cuộc có thể được quyết định bởi sự mạnh mẽ của quy trình sản xuất chứ không phải bởi tính hiệu quả của sản phẩm”, ông nói.

Chương trình Covax và đề xuất ‘hợp lý’ của Ấn Độ và Nam Phi

Tính toán rủi ro đã thúc đẩy các quốc gia thực hiện các thỏa thuận nâng cao với nhiều nhà sản xuất vắc xin. Nó cũng được xây dựng thành một chương trình do Tổ chức Y tế Thế giới hỗ trợ để tiếp cận vắc xin công bằng và kịp thời. Mặc dù vẫn gây quỹ, chương trình Covax đặt mục tiêu thực hiện 10-15 giao dịch với các nhà sản xuất vắc xin trong năm nay, để đảm bảo có 2 tỷ liều để phân phối vào năm tới cho 184 quốc gia tham gia.

Khoảng một nửa trong số đó là các quốc gia có thu nhập trung bình và thấp hơn đủ điều kiện cho các liều thuốc của họ, được tài trợ thông qua các khoản quyên góp, bên cạnh phần chi phí có thể là 1,60 - 2 USD cho mỗi liều. Những nước khác là các quốc gia trả tiền cho liều lượng của họ.

Chương trình Covax nhằm mục đích phân phối vắc xin trong các đợt công bằng, để đáp ứng mục tiêu ban đầu là 20% dân số các quốc gia, mục tiêu mà chương trình cho biết sẽ kết thúc giai đoạn cấp tính của đại dịch.

Đây là tỷ lệ trung bình của dân số bao gồm các nhóm dễ bị tổn thương nhất - nhân viên y tế và tuyến đầu, người cao tuổi và những người có các bệnh từ trước - theo phát ngôn viên của Gavi, Liên minh vắc xin, một Quỹ Bill và Melinda Gates hậu thuẫn tổ chức dẫn chương trình Covax.

Người phát ngôn cho biết: “Một khi tất cả các nền kinh tế đã đạt được mức độ bao phủ 20%, một sự ‘cân nhắc ’sẽ xem xét, liệu một số quốc gia có nên nhận liều nhanh hơn các quốc gia khác hay không”. 

Yvette Madrid, một nhà tư vấn sức khỏe toàn cầu có trụ sở tại Thụy Sĩ, đặt câu hỏi liệu liều lượng ban đầu có đủ để tạo ra sự khác biệt trên toàn cầu hay không.

“Nếu Covax thực hiện tầm nhìn đầy tham vọng của mình, bạn sẽ muốn nó có sẵn hầu hết các liều lượng, chứ không phải một phần nhỏ trong số đó”, Madrid nói. Bà cho biết, nếu hàng tỷ liều được cung cấp vào năm tới, một tỷ lệ lớn vẫn có thể tập trung ở các quốc gia có thỏa thuận riêng với các nhà sản xuất, chẳng hạn như Liên minh châu Âu, Anh và Mỹ.

Trong khi đó, sự chênh lệch giữa hệ thống chăm sóc sức khỏe của các quốc gia, chẳng hạn như một số thiếu thiết bị làm lạnh thích hợp cần thiết để bảo quản một số vắc xin, có thể khiến họ không thể xử lý nguồn cung cấp sớm, Madrid nói.

Trong tháng này, Ấn Độ và Nam Phi đề xuất một biện pháp khác để đảm bảo các nước thu nhập thấp và trung bình có được nguồn cung cần thiết.

Họ đề xuất Tổ chức Thương mại Thế giới từ bỏ một số quyền sở hữu trí tuệ để cung cấp cho các quốc gia quyền truy cập vào thông tin cho phép họ tự sản xuất vắc xin COVID-19.

Đề xuất đã giành được sự ủng hộ của WHO và hơn 400 tổ chức xã hội và y tế trên khắp thế giới. Nhưng một số quốc gia phản đối điều này, cho rằng mục tiêu tương tự có thể đạt được bằng những cách khác, chẳng hạn như các thỏa thuận chung giữa các nhà phát triển và nhà sản xuất vắc xin, một phương pháp đã được áp dụng cho vắc xin Covid-19.

Nhưng Deborah Gleeson, một giảng viên cao cấp tại Trường Tâm lý và Sức khỏe Cộng đồng thuộc Đại học La Trobe ở Úc, đã nêu lên những lo ngại của mình. Bà nói, việc dựa vào các nhà phát triển vắc xin ở các nước giàu có để sản xuất các sản phẩm cho toàn thế giới là “không chỉ không thực tế về khối lượng sản phẩm có thể được sản xuất, mà còn cho phép họ đặt ra những mức giá vượt quá tầm với”.

Bà nói, vấn đề này cũng sẽ quan trọng đối với các quốc gia tham gia vào Covax, vì ban đầu nó chỉ nhằm mục đích bao phủ 20% dân số các quốc gia. Nhận đủ liều lượng để trang trải cho dân số các quốc gia trong dài hạn và ngắn hạn sẽ đòi hỏi các giải pháp khác, bao gồm cả việc chia sẻ tài sản trí tuệ.

Bà nói: “Trừ khi các quốc gia thực sự hỗ trợ các cơ chế cho phép chia sẻ, thì cuối cùng chúng ta sẽ quay trở lại cách mọi thứ đã luôn hoạt động”. Điều đó có nghĩa là các quốc gia giàu hơn được tiếp cận rộng rãi với thuốc và vắc xin, trong khi các quốc gia nghèo hơn thì chờ đợi hoặc được định giá. "Điều đó không công bằng với chúng tôi".