Trong Bộ sưu tập Morozov bao gồm khoảng 200 tác phẩm của một số họa sĩ châu Âu nổi tiếng nhất, cũng như các tác phẩm quan trọng của các nghệ sĩ Nga, có những tác phẩm nổi tiếng của các danh họa như Picasso, Gauguin, Renoir.

Đây là lần đầu tiên, bộ sưu tập phi thường này được trưng bày bên ngoài nước Nga, trong một cuộc triển lãm “bom tấn” được tổ chức tại Pháp.

Triển lãm Paris, diễn ra tại bảo tàng Louis Vuitton Foundation bắt đầu từ tháng 9/2021. Đây là một sự kiện ngoại giao lớn, với sự tham dự của cả Tổng thống Pháp Emmanuel Macron và Bộ trưởng Văn hóa Nga Lyubimova. 

Tính đến đầu tháng 2/2022, hơn 1 triệu người đã đến thăm và chiêm ngưỡng "Bộ sưu tập Morozov: Biểu tượng của nghệ thuật hiện đại". Cuộc triển lãm được kéo dài đến ngày 3/4.

Tuy nhiên, sau khi sự kiện kết thúc, những người phụ trách tuyển chọn các tác phẩm nghệ thuật trưng bày Pháp và Nga phải đối mặt với các vấn đề về ngoại giao và hậu cần: Làm thế nào để họ trả lại các tác phẩm nghệ thuật cho ba bảo tàng Nga, nơi sở hữu chúng, như bảo tàng State Hermitage ở St.Petersburg, Pushkin Bảo tàng Mỹ thuật Nhà nước và Phòng trưng bày Nhà nước Tretyakov ở Moscow?

Chiến tranh làm cho việc trả lại trở nên khó khăn

Sau khi quân đội Nga thực hiện chiến dịch quân sự đặc biệt tại Ukraine, hầu hết các nước châu Âu đã cấm các hãng hàng không Nga vào không phận của họ, và Nga cũng đã áp đặt lệnh cấm bay đối với phương Tây.

Tổ chức Louis Vuitton cho biết, việc trả lại chúng bằng xe tải sẽ rất phức tạp. Với sự hợp tác của các tổ chức tương ứng của Nga, họ đang kiểm tra xem phải làm gì nếu có "vấn đề" khi vượt biên giới, Jean-Paul Claverie, cố vấn đặc biệt của Bernard Arnault, chủ tịch Quỹ Louis Vuitton, cho biết trong một cuộc phỏng vấn với New York Times.

Trong một cuộc họp báo tuần này, Bộ trưởng Văn hóa Nga Olga Lyubimova đã vạch ra một "lộ trình" cho việc trao trả các hiện vật hiện đang ở châu Âu, nhưng không cho biết chi tiết.

Cả hai bên cho biết ban đầu các tác phẩm có thể vẫn nằm trong khuôn viên của Louis Vuitton Foundation, để bảo quản an toàn. Họ nói rằng sự an toàn của các bức tranh là ưu tiên hàng đầu.

Một bộ sưu tập nhiều kiệt tác

Các bức tranh là một phần của bộ sưu tập tư nhân lịch sử. Vào đầu thế kỷ trước, anh em Mikhail (1870-1903) và Ivan Morozov (1871-1921) đã mua các tác phẩm của nhiều nghệ sĩ nổi tiếng châu Âu, bao gồm Gauguin và Cezanne.

Khi chế độ Nga hoàng sụp đổ vào năm 1918, bộ sưu tập đã được quốc hữu hóa. Ban đầu, nó trở thành một phần của Bảo tàng Nghệ thuật Phương Tây Hiện đại. Đồng thời, các tác phẩm được phân phối giữa Bảo tàng Pushkin ở Moscow và Hermitage ở Saint Petersburg.

Sau đó, Liên Xô đã bán một số tác phẩm, bao gồm bức tranh nổi tiếng "Café de Nuit" của Van Gogh, cho Đại học Yale (Mỹ), và "Chân dung Madame Cezanne" của Cezanne, hiện thuộc Bảo tàng Metropolitan ở New York, Mỹ.

Tiến thoái lưỡng nan về văn hóa giữa hai bên

Bộ sưu tập Morozov không phải là chương trình duy nhất khiến các nhà tổ chức băn khoăn về việc làm thế nào và khi nào các tác phẩm có thể được trả lại Nga.

Một cuộc triển lãm của Carl Faberge tại Bảo tàng Victoria và Albert ở London kéo dài đến ngày 8/5, bao gồm 13 tác phẩm trưng bày từ các bảo tàng của Nga, trong đó có một quả trứng Faberge mà Tổng thống Vladimir Putin tặng cho State Hermitage ở St.Petersburg, cũng như các đồ vật thuộc sở hữu của Tổ chức Liên kết Thời đại, mà người sáng lập Viktor Vekselberg nằm trong danh sách trừng phạt của chính phủ Anh.

Các bảo tàng của Nga cũng gặp phải những vấn đề tương tự.

Triển lãm "Liên minh đa dạng" tại Phòng trưng bày Tretyakov ở Moscow, một sự hợp tác giữa Đức-Pháp-Nga, đã buộc phải tạm dừng.

Tổng thống Đức Frank-Walter Steinmeier gần đây đã rút lại sự bảo trợ của mình cho buổi biểu diễn được tổ chức bởi Tổ chức Văn hóa và Nghệ thuật có trụ sở tại Bonn, do Walter Smerling đứng đầu.

“Trong trường hợp này, kế hoạch xây dựng những cây cầu với sự trợ giúp của nghệ thuật và những khó khăn chính trị của chúng tôi đã không thành công”, Smerling nói chia sẻ, đồng thời lo ngại rằng “trong tương lai gần, các cuộc triển lãm nghệ thuật đương đại không có cơ hội diễn ra ở Nga”.

Cho đến trước cuộc xung đột tại Ukraine, các dự án hợp tác giữa các viện bảo tàng của Nga và châu Âu được xem như một trụ cột ngoại giao quan trọng.

Một số tác phẩm nổi bật trong Bộ sưu tập Morozov